Impotencja

Spis treści

1. Rys historyczny impotencji
2. Epidemiologia impotencji
3. Etiologia impotencji
4. Diagnostyka impotencji
5. Leczenie zaburzeń erekcji
6. Podsumowanie
7. Literatura

Termin impotencja najczęściej określa zaburzenia erekcji prącia u mężczyzn. Niektórzy autorzy przyjmują jednak szerszą definicję, rozumiejąc przez impotencję zaburzenia potencji seksualnej. Zgodnie z rozszerzoną definicją, wyróżnia się wówczas:

• impotencję generatywną, czyli zaburzenia płodności
• impotencję erektywną - zaburzenia erekcji (wzwodu) prącia
• impotencję orgastyczną - zaburzenia wytrysku i orgazmu

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż w odbiorze społecznym słowo impotencja ma negatywne konotacje skojarzeniowe, rzeczownik "impotent" ma w mowie potocznej zabarwienie ironiczne, czasem obraźliwe. Dlatego też niektórzy proponują używanie w kontakcie z pacjentem terminu "zaburzenie erekcji".

Rys historyczny impotencji

Z problemami zaburzeń erekcji prącia spotkamy się już w kulturach świata antycznego, np. Sumerów czy Egipcjan. Lęk przed impotencją można spotkać w oryginalnych tekstach Babiloni, a mitologia grecka zawiera wiele przykładów radzenia sobie z tą dolegliwością wykorzystując obrzędy sakralne. Godnym spostrzeżenia jest fakt, że już kodeks prawny Hammurabiego dawał prawo do separacji żonie mężczyzny z impotencją.

Niektórzy badacze Biblii również podają przykłady zachowań wskazujących na możliwość wystąpienia impotencji, np. Abimelach, który odebrał Sarę Abrahamowi w Księdze Genesis. Istniejący w średniowieczu duży wpływ Kościoła na życie społeczne przyczynił się do uznania impotencji jako "dzieła szatana", które leczyli egzorcyści.

Wśród postaci historycznych tego okresu, u których stwierdzono impotencję, można wymienić Ludwika XVI niezdolnego do konsumpcji małżeństwa z Marią Antoniną przez 7 lat. Zainteresowanie problemem impotencji przez lekarzy występowało już za czasów Hipokratesa. Pierwsza połowa XVI wieku przynosi opis impotencji naczyniopochodnej. Pod koniec XIV wieku opisano przypadek zmian patologicznych w ciałach jamistych. Dynamiczny rozwój wiedzy na temat impotencji w XX wieku rozpoczyna się od prac Freuda nad psychologią reakcji seksualnych człowieka.

Epidemiologia impotencji

Badania epidemiologiczne z 1994 przeprowadzone na 1290 losowo wybranych pacjentach okręgu Boston USA wykazały wystąpienie impotencji pełnej u 10% badanych.

Do najważniejszych czynników ryzyka impotencji somatycznej zalicza się:

• palenie papierosów
• hiperlipidemię
• cukrzycę
• leki psychotropowe

Czynniki ryzyka impotencji o podłożu psychogennym to:

• fobie kastracyjne
• kompleksy (np. z powodu niepełnosprawności)
• traumtyczne doświadczenia związane z inicjacją seksualną
• rygoryzm religijny
• nadmierne postrzeganie własnej roli seksualnej (często przy pierwszym stosunku z nową partnerką)
• związek konfliktowy, opór partnerki
• preferencje homoseksualne

Etiologia impotencji

Do najczęściej spotykanych przyczyn somatycznych impotencji należą (wg Biura Statystyki Zdrowia w USA):

• cukrzyca (40%) - neuropatie i angiopatie
• choroby układu krążenia (30%) - miażdżyca, niewydolność serca, tętniaki
• zabiegi operacyjne (13%), prostatektomia, cystektomia, operacje aorty
• urazy i choroby rdzenia nerwowego (8%)
• zaburzenia endokrynologiczne (6%) - np. akromegalia, hipogonadyzm, nadczyność tarczycy
• stwardnienie rozsiane (3%)

Wyniki pracy prof. Zbigniewa Lwa- Starowicza z 1994 wykazują:

• przyczyny psychogenne w 10,4%
• przyczyny krążeniowe w 54%
• przyczyny neurogenne w 18%
• przyczyny hormonalne w 4%
• przyczyny mieszane w 14%

Na czynność erekcyjną prącia mają wpływ również leki i używki, np.:

• leki psychotropowe
• hipotensyjne (obniżające ciśnenie krwi): klonidyna, metyldopa, spironolakton - ich efekt negatywny jest wynikiem działania hipotensyjnego, adrenolitycznego
• przciwnowotworowe
• diuretyczne (moczopędne)
• alkohol
• kokaina
• heroina
• morfina

Diagnostyka impotencji

Dobrze zebrany wywiad umożliwia w większości przypadków różnicowanie między etiologią psychogenną a somatyczną impotencji. W wywiadzie należy skierować uwagę na następujące zagadnienia:

• związek impotencji z osobą partnerki
• moment, od którego pojawiła się impotencja
• przebieg aktywności masturbacyjnej
• treść fantazji w trakcie masturbacji i współżycia
• samoocena erekcji przez pacjenta w skali 0-10 (0 - brak, 10 - pełna erekcja)

Badanie przedmiotowe powinno zawierać:

• ocenę ogólnej budowy ciała, owłosienia, z uwzględnieniem występowania cech ginekomastii
• badanie tętna nad tętnicami grzbietowymi członka, ciał jamistych, ujścia cewki moczowej
• wymiary jąder
• odruch opuszkowo - jamisty - skurcz zwieraczy odbytu przy ucisku żołędzi
• zwrócenie uwagi na objawy niewydolności krążenia, takie jak: zimne palce, stopy, zmniejszone wymiary członka

Test prostaglandynowy
Test ten służy ocenie zdolności fizjologicznej erekcji prącia. Wykonuje się iniekcję z 10-20 m g prostaglandyn na odcinku między 1/3 proksymalną a 1/3 środkową częścią trzonu członka w powierzchnię boczną ok. 1,5 cm za rowkiem zażołędnym. Po podaniu PGE następuje erekcja. Brak erekcji może świadczyć zarówno o etiologii naczyniowej jak i psychogennej.

Jednym z objawów nerwicowego podłoża impotencji jest jej dodatnia korelacja ze stopniem zaangażowania emocjonalnego w partnerce. Ponadto do rozwoju podobnego stanu może dochodzić w sytuacji, gdy mężczyzna pragnie odbyć stosunek seksualny z kobietą, którą pożąda seksualnie i emocjonalnie, a jednocześnie występują hamulce uniemożliwiające realizację współżycia (lęk przed ciążą, doświadczenia z poprzednich stosunków, obawa przed oszukaniem przez nieuczciwego partnera)

Leczenie zaburzeń erekcji

W leczeniu zaburzeń erekcji wyróżnia się następujące sposoby postępowania:

Psychoterapia:

• rozmowa z pacjentem wyjaśniająca przyczyny impotencji
• terapia behawioralna wg Mastersa i Johnosa - celem jest poprawa komunikacji werbalnej i pozawerbalnej między partnerami
• trening pobudzania członka

Farmakoterapia nieinwazyjna:

• neurofarmakoterapia:
  - agoniści dopaminy, np. L-Dopa, deprenyl
  - antagoniści receptorów leków a -adrenolitycznych np. johimbina
  - antagoniści serotoniny, np. trazodon
  - antagoniści opiatów, np. nalokson
• hormonoterapia:
  - hipognadyzm - testosteron
  - hiperprolaktynemia - np. bromokryptyna
  - terapia krążeniowa: minoksyl, pentoksyfilina
• leki wazodylatacyjne (rozszerzające naczynia krwionośne) podane lokalnie na prącie - żele z prostaglandyn i nitrogliceryny.

Famakoterapia inwazyjna:
Metoda ta polega na wstrzykiwaniu do ciał jamistych środków wazodylatacyjnych. Obecnie najbardziej powszechnym środkiem jest PGE1. Lek ten podaje się w identyczny sposób jak przy teście prostaglandynowym. Po iniekcji należy ucisnąć ciała jamiste powyżej miejsca podania w celu poprawy dystrybucji leku. Dane epidemiologiczne wskazują, że stosowanie zastrzyków przez okres do 3 lat na tyle poprawia dynamikę ukrwienia członka, że pojawiają się erekcje spontaniczne

Wskazaniem do tej formy leczenia jest etiologia naczyniopochodna, neurogenna, uzupełnienie psychoterapii. Do przeciwwskazań należą - objawy psychopatogenne, hipotonia, zwłóknienie ciał jamistych, choroby wątroby.

Występujące objawy uboczne tej metody to:

• bolesność penisa
• wydłużony czas erekcji (do 6 godzin)
• krwiak bezpośrednio po iniekcji
• hipotonia (w 0.05%)

Zewnętrzne aparaty próżniowe
W grupie pacjentów opornych na leczenie farmakologiczne i psychoterapię stosuje się aparaty próżniowe. Składają się one z cylindra umożliwiającego wytworzenie podciśnienia wokół członka, co powoduje napływ krwi do prącia oraz pierścienia uciskowego zakładanego u nasady prącia zabezpieczającego przed odpływem żylnym. Pierścień ten można utrzymywać przez ok. 30 min, co umożliwia realizację współżycia.

W badaniu przeprowadzonym w USA w 1994 wynika, że 90% mężczyzn była zadowolona z tej metody leczenia, erekcje spontaniczne wróciły po roku terapii, obserwowanym efektem ubocznym było w 10% uczucie bólu, a w 15% bolesny wytrysk.

Przeciwwskazaniem do tej metody jest:

• choroba Peyone'a
• przyjmowanie antykoagulantów
• opóźnienie wytrysku

Leczenie chirurgiczne
Leczenie chirurgiczne jest stosowane stosunkowo rzadko i polega na:

• usunięciu stulejki
• usunięciu skrzywień członka
• chirurgii naczyniowej - rewaskularyzacja tętnicza

Podsumowanie

Wzrost dynamiki życia oraz jego stresogenność powoduje wzrost zapadalności na zaburzenia erekcji.


W procesie diagnostyki zaburzeń erekcji należy uwzględnić przyczynę somatyczną i psychogenną.


Wybór optymalnej metody leczenia uwarunkowany jest etiologią, wiekiem oraz stanem internistycznym pacjenta.

Literatura

1. Kazimierz Imieliński ,,Zarys seksuologii i seksiatrii", PZWL, Warszawa 1986.
2. Zbigniew Lew-Starowicz ,,Leczenie zaburzeń seksualnych", PZWL, Warszawa 1997.