Czynniki wpływające na występowanie odczynów

Wystąpienie niepożądanej reakcji na dany lek może wynikać nie tylko z właściwości samego preparatu (budowa chemiczna, stopień oczyszczenia, substancje dodatkowe), ale również cech chorego (wiek i płeć, predyspozycje genetyczne, niektóre procesy chorobowe). Czynniki środowiskowe, takie jak palenie tytoniu czy nadużywanie alkoholu mogą sprzyjać wystąpieniu reakcji polekowej. Spośród cech osobniczych, mających wpływ na częstość niepożądanych reakcji polekowych, niewątpliwą rolę odgrywa wiek i płeć chorego. Obserwacje kliniczne wskazują na rzadsze występowanie odczynów alergicznych u dzieci w porównaniu z dorosłymi. Związane jest to prawdopodobnie z dużą ilością środków leczniczych stosowanych w podeszłym wieku, a także może wynikać z zaburzeń czynności wątroby i nerek w tej grupie wiekowej. 

Niepożądane odczyny polekowe częściej spotyka się u kobiet. Na możliwość wystąpienia tych reakcji mają również wpływ bez wątpienia procesy biotransformacji leków drogą acetylacji, hydrolizy i oksydacji. Szczególnie istotne znaczenie kliniczne ma polimorfizm szybkości acetylacji wielu leków związany z aktywnością enzymu: N-acetylotransferazy wątrobowej. Polimorfizm ten warunkuje skuteczność terapeutyczną wielu leków, indukuje ich objawy niepożądane oraz stanowi czynnik predysponujący do wystąpienia niektórych schorzeń. Wyróżniamy 2 fenotypy: osobników wolno i szybko acetylujących. Większość powikłań polekowych związana jest z wolnym fenotypem acetylacji.

Do niepożądanych reakcji polekowych usposabiają niektóre procesy chorobowe. I tak, u chorych na gruźlicę obserwowano w czasie leczenia sulfonamidami występowanie rumienia guzowatego w ponad 40% przypadków. U chorych z AIDS istnieje zwiększone ryzyko występowania skórnych osutek polekowych. Niektóre infekcje wirusowe, jak również stosowanie polipragmazji sprzyjają częstemu występowaniu odczynów związanych z przyjmowaniem ampicyliny. Stąd też stosunkowo często obserwuje się osutki po ampicylinie u chorych na białaczkę, zwłaszcza przewlekłą limfatyczną oraz u chorych leczonych allopurinolem z powodu hyperurykemii. U około 100% chorych z mononukleozą po podaniu ampicyliny lub amoksycyliny pojawia się osutka plamista.

Artykuł pochodzi z tygodnika
"Służba Zdrowia" nr 17/20/2001