Ciąża pozamaciczna rodzaje i objawy
- stany zapalne narządów miednicy małej
- zabiegi operacyjne jajowodów i jajników
- choroby przenoszone drogą płciową (zakażenie dwoinką rzeżączki, Chlamydie i Mycoplasma hominis)
- stosowanie antykoncepcyjnych wkładek wewnątrzmacicznych
- stymulacje owulacji w terapii niepłodności
Wyróżnia się następujące rodzaje ciąży pozamacicznej:
- ciążę jajowodową -Implantacja zapłodnionej komórki jajowej w obrębie jajowodu
- ciążę brzuszną - Rozwój jaja płodowego, które może zagnieździć sie na każdym narządzie w obrębie jamy otrzewnej. Głównym objawem ciąży pozamacicznej są bóle brzucha umiejscowione głównie w podbrzuszu. Objawy ze strony przewodu pokarmowego taki jak wymioty, nudności, zaparcia, biegunki często towarzyszą ciąży brzusznej i mogą utrzymywać się przez długi okres.
- ciążę jajnikową - Rozwój i zagnieżdżenie komórki jajowej następuje w jajniku lub na jajniku. Ciąża jajnikowa może występować w całym okresie rozrodczym ale najczęściej występuje w końcu trzeciej dekady u wieloródek Objawy są zbliżone do objawów ciąży jajowodowej a utrata krwi może być znaczna i u ponad 1/3 ciąż jajnikowych występuje wstrząs.
- ciążę szyjkową - Implantację zapłodnionej komórki jajowej następuje poniżej ujścia wewnętrznego macicy, poza jej jamą. Jest to postać ciąży pozamacicznej, która jest potencjalnym zagrożeniem życia wskutek możliwości obfitego krwotoku. Ciąża szyjkowa zwykle kończy się przed upływem 20 tygodnia. U znacznej części pacjentek pojawiają się krwiste upławy lub nieregularne krwawienia po uprzednim zatrzymaniu miesiączki .
Poniżej przedstawiamy opis najczęstszej postaci ciąży pozamacicznej rozwijającej się w jajowodzie, która stanowi około 99% wszystkich postaci.
Ciąża jajowodowa czyli implantacja zapłodnionej komórki jajowej w obrębie jajowodu w zależności od części jajowodu w którym dochodzi do zagnieżdżenie może rozwijać się w bańce (ciążą jajowodowa bańkowa), cieśni (ciążą jajowodowa cieśniowa) czy śródściennie (ciążą jajowodowa śródścienna). W warunkach prawidłowych zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik następuje najczęściej w bańce jajowodu i stąd powstała zygota przemieszcza się w kierunku jamy macicy. W przypadku jeżeli przeszkody na drodze wędrówki komórki jajowej lub przy zaburzeniu perystaltyki jajowodu zagnieżdżenie zygoty następuje w jajowodzie.
Donoszenie ciąży jajowodowej jest bardzo rzadkie. Najczęściej w przebiegu ciąży jajowodowej dochodzi do poronienia trąbkowego ( abortus tubarius ) lub pęknięcia jajowodu ( ruptura tubae uterinae ). Sposób zakończenia zależy głównie od miejsca zagnieżdżenia zarodka. W przypadku zarodka zagnieżdżonego w szerokiej bańce jajowodu wówczas najczęściej dochodzi do poronienia trąbkowego natomiast jeżeli zarodek zagnieździł się w cieśni lub w odcinku śródściennym jajowodu wówczas zwykle dochodzi do pęknięcia jajowodu.
W poronieniu trąbkowym, do którego dochodzi zwykle w przypadku zarodka zagnieżdżonego w szerokiej bańce jajowodu warunki dla rozwoju jaja płodowego są pod każdym względem niekorzystne w wyniku czego dochodzi do powolnego obumierania a po kilku tygodniach do poronienia w czasie którego jajo płodowe zostaje wydalone tą samą drogą, którą komórka jajowa dostała się do jajowodu.
W przypadku ciąży jajowodowej rozwijającej się w części cieśniowej jajowodu lub w odcinku śródściennym dochodzi do uszkodzenia ściany jajowodu w wyniku czego następuje pęknięcie jajowodu. Zawsze towarzyszy temu uszkodzenie większych naczyń krwionośnych z krwawieniem do jamy otrzewnowej, które jest zawsze stanem zagrożenia życia.
Przyczyny
Główną przyczyną przeszkody w jajowodzie uniemożliwiającej dalszą wędrówkę zygoty są:
- zlepy w obrębie fałdów błony śluzowej tworzące sieć
- drążące ubytki błony śluzowej jako następstwo wygojonych ropni szczególnie po rzeżączkowym zapaleniu jajowodu, po poronieniach gorączkowych i po zakażeniach połogowych
- zachyłki ściany jajowodu
- endometrioza powodująca powstanie zważeń i labiryntu uchyłków
- operacje na macicy powodujące zagięcie jajowodu
Kolejną przyczyną uniemożliwiającą dalszą wędrówkę zygoty jest zaburzenie perystaltyki jajowodów. Obecnie jako przyczynę częstszego występowania ciąż jajowodowych uważa się zaburzenie perystaltyki jajowodu spowodowane obecnością wkładki wewnątrzmacicznej.
Objawy
Objawy ciąży jajowodowej zostały podzielone na trzy stadia:
Stadium bezobjawowe (nienaruszona ciąża jajowodowa)
Bardzo często trudno jest w tym okresie odróżnić ciążę wewnątrzmaciczną od pozamacicznej.
Stadium skąpoobjawowe (krwawienie do jajowodu)
Pierwszym objawem pojawiającym się po około 6-8 tygodniach od ostatniej miesiączki, kiedy jajo płodowe zaczyna obumierać jest krwawienie czasem plamienie z macicy z towarzyszącym jednostronnym bólem w podbrzuszu po tej stronie po której doszło do zagnieżdżenia jaja płodowego w jajowodzie. Często jednak pęknięcie jajowodu nie jest poprzedzone krwawieniem, natomiast rzadko stwierdza się brak krwawienia przed poronieniem trąbkowym.
Stadium podrażnienia otrzewnej (krwawienie z jajowodu)
Poronienie trąbkowe w wyniku którego dochodzi do krwawienia z jajowodu charakteryzuje się bólem po stronie jednych przydatków oraz w okolicy odbytu i podczas oddawania gazów. Często dochodzi do wielokrotnych nagłych osłabnięć w wyniku podrażnienia otrzewnej wypłuwająca krwią, twarz jest blada, następuje przyspieszenie tętna a w badaniu ginekologicznym stwierdza się krwiak jajowodu ( haematosapinx ), krwiak okołojajowodowy (haematoma peritubariale ) lub krwiak zamaciczny ( haematoma retrouterinum).
W przypadku pęknięcia jajowodu dochodzi do nagłego, niespodziewanego napadu bólu z rozwijającym się wstrząsem (bladość, słabe tętno, trudności w oddychaniu, zimny pot, bolesny brzuch). Wstrząs, który jest stanem zagrożenia życia jest spowodowany nagłym wypełnieniem jamy brzusznej dużą ilością krwi.
Rozpoznanie
Dla rozpoznania ciąży pozamacicznej bardzo ważny jest dokładnie zebrany wywiad, który musi uwzględniać wszystkie szczegóły dotyczące krwawienia i ciąży.
Podejrzenie ciąży pozamacicznej jest wskazaniem do wykonania oznaczenia beta-HCG we krwi matki, dzięki czemu można stwierdzić ciążę już po kilku dniach od zagnieżdżenia jaja. Badanie USG pozwala na wykluczenie ciąży wewnątrzmacicznej oraz często pozwala na stwierdzeniu jaja płodowego poza macicą oraz krwi w zagłębieniu odbytniczo-macicznym ( zatoka Douglasa ). Wykonanie badania ultrasonograficznego przezpochwowego pozwala na dostarczeniu pewniejszych danych na temat umiejscowienia ciąży.
Często konieczne jest dla rozpoznania lub jego wykluczenia wykonanie badania laparoskopowego polegającego na oglądaniu jamy otrzewnej, jajników, macicy i jajowodów.
W przypadku podejrzenia ciąży pozamacicznej z rozwijającym się lub rozwiniętym wstrząsem łatwiejsze niż laparoskopia może być wykonanie nakłucia zagłębienia odbytniczo-macicznego przez tylne sklepienie pochwy. Jeśli podczas tego zabiegu wydobywa się krew to prawdopodobne jest rozpoznanie ciąży pozamacicznej natomiast przy braku krwi nie można jej wykluczyć.
Leczenie
W każdym przypadku ciąży pozamacicznej konieczna jest laparotomia czyli otwarcie jamy otrzewnej. W czasie zabiegu najczęściej usuwa się jajowód, starając się zachować jajnik, a w celu uniknięcia zrostów wykonuje się dokładną toaletę jamy brzusznej. W niektórych przypadkach istnieje możliwość zachowania jajowodu.