Zasoby naturalnych surowców leczniczych

Do naturalnych surowców leczniczych (chronionych prawem górniczym) należą wody lecznicze, peloidy i gazy.

Wody lecznicze są naturalnymi wodami podziemnymi o udowodnionych właściwościach leczniczych, cechującymi się stałym składem chemicznym i naturalną czystością mikrobiologiczną. Wody uważane za mineralne są wodami podziemnymi, naturalnymi, muszą zawierać co najmniej 1000 mg składników mineralnych w litrze. Nie każda woda mineralna jest lecznicza. O udowodnionych właściwościach leczniczych decydują rodzaj i stężenie aktywnych składników biochemicznych.

W Polsce mamy bogate złoża leczniczych wód mineralnych. Najczęściej spotykane są wody: chlorkowo-sodowe, wodorowęglonowe, siarczkowo-siarkowodorowe, radoczynne i termalne.

Wody mineralne stosuje się do zabiegów balneologicznych, zwłaszcza kąpieli leczniczych w wannach i w basenach, do inhalacji, płukań oraz kuracji pitnej. Kąpiele mają szerokie zastosowanie w chorobach układu ruchu, układu krążeniowo-oddechowego, w chorobach dermatologicznych i innych.

Ważnym działem w belneoterapii jest kuracja pitna (krenoterapia). Systematyczne i prawidłowo dawkowane picie wód mineralnych wywiera działanie miejscowe na przewód pokarmowy oraz działanie ogólne, przede wszystkim w zakresie uzupełniania niedoborów mikro- i makroelementów. Ma to duże znaczenie, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, ze względu na zubożenie gleby i środków spożywczych w niektóre potrzebne składniki mineralne, np. magnez, jod.

Drugim cennym tworzywem naturalnym, jakim posługuje się lecznictwo uzdrowiskowe, jest borowina.

Polska ma duże zasoby złóż borowinowych, które cechują się wysokimi wartościami leczniczymi. Najczęściej stosowane zabiegi borowinowe to: zawijania, kąpiele częściowe i całkowite, zabiegi ginekologiczne i rektalne (tampony, okłady, nasiadówki) oraz rzadziej stosowane kąpiele zawiesinowe czy jontoforeza. Zabiegi borowinowe są szeroko stosowane w leczeniu chorób układu ruchu, chorób kobiecych i - rzadziej - w chorobach układu trawienia i moczowego.

Tworzywami leczniczymi wykorzystywanymi w lecznictwie są także gazy lecznicze. Występują one w przyrodzie w formie rozpuszczonej w wodzie lub samodzielnie. W balneologii wykorzystuje się głównie dwutlenek węgla, siarkowodór, radon, tlen oraz, ostatnio, ozon - w mieszance ozonowo-tlenowej.

Poza wodami mineralnymi, borowinami i gazami leczniczymi duże znaczenie w lecznictwie uzdrowiskowym mają czynniki środowiskowe, w tym warunki klimatyczne, zieleń, kwiaty, które tworzą środowisko przyrodnicze sprzyjające leczeniu ludzi chorych. Wreszcie - w uzdrowisku wykorzystuje się czynniki fizyczne pod postacią różnych form energii, jak światło, prąd elektryczny, ultradźwięki, pole magnetyczne i inne. Należy jednak podkreślić, że w lecznictwie uzdrowiskowym te ostetnie czynniki mają znaczenie drugorzędne, stanowią jednak cenne metody uzupełniające, wchodząc w skład kompleksowych metod i programów leczniczych lub przygotowujących organizm do przyjmowania naturalnych procedur leczniczych.

Lecznicze wody mineralne najczęściej występujące w Polsce
Rodzaje, skład	Występowanie
Chlorkowo-sodowe > 1000 mg NaCl/l (solanki 1,5%)
Chlorkowo-potasowe, wapniowe, magnezowe, jodkowe, bromkowe, żelaziste, siarczkowe	Ciechocinek, Kołobrzeg, Połczyn, Kamień Pom., Świnoujście, Goczałkowice, Rabka oraz Busko, Solec, Iwonicz, Rymanów, Wieniec
Wodorowęglanowe > 1000 mg CO2/l
Sodowe, potasowe, wapniowe, magnezowe, chlorkowo-sodowe, żelaziste	Krynica, Polanica, Kudowa, Muszyna, Duszniki, Rymanów, Iwonicz, Długopole, Czerniawa, Szczawno, Szczawnica, Wysowa, Żegiestów, Świeradów
Siarczkowo-siarkowodorowe > 1,0 mg S/l
Siarczkowe proste, siarczanowo-sodowe, wapniowe, siarczanowo-chlorkowe, sodowe, bromkowe, jodkowe	Busko, Solec, Przerzeczyn, Wieniec, Swoszowice, Horyniec, Wapienne oraz Kudowa, Lądek, Duszniki, Ciechocinek - źródło 14
Radoczynne > 2nCi Rn/l
Radonowe-siarczkowe, fluorkowe, szczawy radoczynne	Świeradów, Czerniawa, Lądek (Długopole, Szczawno)
Termalne > 20°C (Cieplice)
Chlorkowo-sodowe, radoczynne, fluorkowe	Cieplice, Lądek, Ciechocinek
Gazy lecznicze
Dwutlenek węgla, siarkowodór, radon, tlen, ozon	Duszniki, Krynica (źródła gazowe CO2)

Artykuł pochodzi z tygodnika
"Służba Zdrowia" nr 63-66/2001