Uodpornienie czynne

Spis treści

1. Podział szczepionek w zależności od postaci antygenu
2. Podział szczepionek w zależności od swoistości
3. Podział szczepionek w zależności od postaci

Uodpornienie czynne tj. szczepienie polega na podaniu człowiekowi szczepionki czyli preparatu zawierającego antygen patogennego drobnoustroju. W wyniku wprowadzenia do organizmu antygenu drogą pozajelitową, doustnie lub donosowo zależnie od preparatu dochodzi do pobudzenia układu odpornościowego i wzrostu odporności humoralnej lub komórkowej. Zazwyczaj odpowiedź ta utrzymuje się przez długi czas, który można przedłużyć podając dawki przypominające szczepionki.

Powyższe postępowanie prowadzi u osoby szczepionej do zwiększenia swoistej odporności przeciwko chorobie zakaźnej. Zwykle musi minąć pewien czas, zanim organizm wytworzy odpowiedni poziom przeciwciał, który zabezpiecza przed zakażeniem lub powoduje, że przebiega ono łagodniej. Skuteczność szczepienia zależy od przestrzegania dawki, drogi i techniki podania szczepionki oraz schematu szczepienia.

Przez szczepienie ochronne osoby wrażliwe na zakażenie uzyskują uodpornienie i w ten sposób zmniejsza się możliwość szerzenia choroby zakaźnej. Dodatkowo w przypadku zaszczepienia powyżej 90% osób mieszkających na danym terenie przeciw chorobom, których rezerwuarem zarazka jest człowiek dochodzi do powstawania odporności "zbiorowiskowej" polegającej na zmniejszeniu liczby źródeł zakażenia. W wyniku tego dochodzi do zahamowania krążenia drobnoustroju a co za tym idzie ochrony osób, które szczepieniem nie były objęte.

Podział szczepionek w zależności od postaci antygenu

Szczepionki żywe, atenuowane czyli pozbawione zjadliwości - Szczepionki te zawierają żywe drobnoustroje, które mają znikome właściwości chorobotwórcze lub są ich pozbawione jednak zachowując swoje właściwości antygenowe.

• Szczepionki żywe bakteryjne -np. przeciwko gruźlicy (BCG).
• Szczepionki żywe wirusowe - np. przeciwko odrze, różyczce, śwince, ospie wietrznej, żółtej gorączce, poliomyelitis (wg Sabina i Koprowskiego).

Szczepionki inaktywowane - Szczepionki zawierające zabite drobnoustroje (całe lub ich fragmenty) przy użyciu ciepła, substancji chemicznych lub promieniowania.

• Zabite szczepionki bakteryjne - np. przeciwko cholerze i durowi brzusznemu.
• Zabite szczepionki wirusowe - szczepionka przeciwko wściekliźnie i poliomyelitis (wg.Salka).

Do szczepionek inaktywowanych należą także szczepionki zawierające fragmenty drobnoustrojów:

• Szczepionki rekombinowane- zawierają odpowiadający za uodpornienie antygen lub antygeny drobnoustroju chorobotwórczego, np. przeciwko WZW typu B i grypie.
• Szczepionki polisacharydowe - zawierają polisacharydowe otoczki danego drobnoustroju połączone z białkiem, np. szczepionka przeciwko Haemophilus influenzae typu b i pneumokokom.
  

Anatoksyny (toksoidy) - Szczepionki zawierające przetworzone cząsteczki toksyczne drobnoustrojów (egzotoksyny) pozbawione właściwości toksycznych, a zachowujące właściwości antygenowe.

• Anatoksyny przeciwko błonicy, tężcowi i botulinowa (przeciwko jadowi kiełbasianemu).
  

Podział szczepionek w zależności od swoistości

Szczepionki monowalentne - Zawierają jeden rodzaj drobnoustroju lub antygeny pochodzące od jednego drobnoustroju uodporniając przeciwko jednej chorobie.

Szczepionki poliwalentne (złożone, skojarzone, wieloważne) - Zawierają więcej niż jeden drobnoustrój lub antygeny pochodzące od różnych drobnoustrojów lub też połączenie drobnoustroju z antygenem pochodzącym od innego drobnoustroju. Ten rodzaj szczepionek daje odporność przeciwko kilku chorobom równocześnie np DiTePer, DiTe. Stosowanie szczepionek poliwalentnych ma istotna zaletę, ponieważ stosując je zmniejszamy liczbę wstrzyknięć upraszczając kalendarz szczepień.

Podział szczepionek w zależności od postaci

• Szczepionki płynne - dostępne w postaci gotowej do podania.
• Szczepionki wysuszone - mają postać proszku, który przed użyciem należy wymieszać z dołączonym rozpuszczalnikiem.