Składniki dymu tytoniowego

Spis treści

1. Nikotyna
2. Substancje smołowate (rakotwórcze) w dymie tytoniowym
3. Substancje drażniące w dymie tytoniowym
4. Tlenek węgla w dymie tytoniowym

W dymie tytoniowym znajduje się ponad 4000 różnych substancji, wiele o działaniu toksycznym, mutagennym (uszkadzającym DNA), taratogennym (uszkadzającym płód), kancerogennym (powodującym rozwój nowotworów). Substancje te znajdują się w dwóch frakcjach dymu: gazowej oraz cząsteczkowej zawieszonej w wodzie tworzącej tzw. ciała smołowate. Niektóre z nich działają jedynie miejscowo w jamie ustnej, drogach oddechowych podczas gdy inne po wchłonięciu do układu krążenia wywierają działanie na większość tkanek i organów człowieka.  

Nikotyna

Jest to alkaloid przyswajany jedynie w 10% przez organizm człowieka, szybko metabolizowany i usuwany przez nerki, który wywołuje biologiczne uzależnienie u osób mających z nim kontakt. Palenie papierosów pozwala na wchłonięcie 0,05- 0,15 mg nikotyny podczas jednego zaciągnięcia, daje to 1- 2 mg po wypaleniu jednego papierosa. Podana dożylnie dawka nikotyny zawarta w jednym papierosie może zabić dorosłego człowieka. Ma ona krótki czas połowicznego rozpadu- w mózgu wynosi on ok. 5 minut. Nikotyna działa na wszystkie narządy naszego ciała w szczególności na:

• ośrodkowy układ nerwowy - działanie za pośrednictwem takich neuroprzekaźników jak acetylocholina, noradrenalina, serotonina, dopamina powoduje w zależności od stężenia albo pobudzenie (płytkie zaciąganie) albo uspokojenie (głębokie zaciąganie) co stanowi mechanizm uzależnienia biologicznego od nikotyny. Bardzo wysokie stężenie nikotyny blokuje przewodzenie impulsów w układzie nerwowym.
• układ krążenia - przyspieszenie czynności pracy serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, skurcz naczyń obwodowych.
• układ oddechowy - zwiększenie głębokości i częstości oddechów. Dawki śmiertelne porażają ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym.
• układ pokarmowy - małe dawki pobudzają perystaltykę jelit a wyższe opóźniają perystaltykę powodując zwolnienie opróżniania żołądka co przedłuża uczucie sytości po jedzeniu.

Substancje smołowate (rakotwórcze) w dymie tytoniowym

Substancje te podrażniają tkankę płuc i mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych oraz nowotworów. Dym tytoniowy inicjuje oraz pobudza rozwój nowotworów, zawiera około 60 substancji rakotwórczych lub współrakotwórczych, które znajdują się zarówno w głównym strumieniu dymu jak i bocznym nierzadko w większym stężeniu, na który narażone są osoby niepalące. Do najważniejszych należą:

• węglowodory aromatyczne (np. benzopiren)
• nitrozaminy (np. N-nitrozonornikotyna)
• estry kwasów tłuszczowych
• metale ciężkie
• pierwiastki promieniotwórcze (np. kadm, polon)
• chlorek winylu

Substancje drażniące w dymie tytoniowym

Są to substancje, które działają głównie w drogach oddechowych i w skład ich wchodzą:

• związki zwężające oskrzela i powodujące kaszel
• związki upośledzające ruch rzęsek w drogach oddechowych- zaburzają one funkcję samooczyszczającą oskrzeli i płuc doprowadzając do częstych infekcji.
• związki pobudzające wydzielanie śluzu- duże ilości śluzu mogą być przyczyną częściowego lub całkowitego zamknięcia oskrzeli .

Tlenek węgla w dymie tytoniowym

Stanowi od 1- 5% wdychanego gazu i jest wynikiem niecałkowitego spalania dymu tytoniowego. Gaz ten około 200 razy łatwiej wiąże się z hemoglobiną tworząc karboksyhemoglobinę, która nie przenosi tlenu obniżając w ten sposób stężenie hemoglobiny nawet o 15%. Tlenek węgla powoduje zmniejszenie tolerancji wysiłku, wzrost agregacji płytek krwi co może być związane z rozwojem miażdżycy, zmniejszenie wagi ciała dzieci matek palących.