Rak skóry
- Przyczyny raka skóry
- Objawy raka skóry
- Klasyfikacja kliniczna TNM raka skóry
- Leczenie raka skóry
- Rokowanie w przypadku raka skóry
Przyczyny raka skóry
Głównym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu raka skóry jest:
- ekspozycja na słońce, szczególnie na promienie UV
- narażenie na działanie środków chemicznych, takich jak arsen, węglowodory, herbicydy, środki grzybobójcze, pochodne ropy naftowej, syntetyczne środki przeciwmalaryczne
- palenie tytoniu (rak wargi)
- przewlekłe miejscowe drażnienie skóry (przetoki, przewlekły zastój żylny)
- zanik skóry w przebiegu tocznia
- złuszczenie naskórka
- rogowacenie starcze
- promienie jonizujące
- zakażenie wirusem papilloma
Do stanów przedrakowych należą:
- blizny po oparzeniach
- choroba Bowena
- erytroplazja Queyrata
- przewlekłe przetoki
- róg skórny (cornu cutaneum)
- skóra żółta pergaminowa (xeroderma pigmentosum)
- nadmierne rogowacenie (keratosis senilis, keratosis solaris)
Objawy raka skóry
Rak podstawnokomórkowy (carcinoma basocellulare, epithelioma basocellulare, basalioma) jest nowotworem złośliwym, który występuje na skórze twarzy, powyżej linii łączącej kąt ust z uchem (90%) oraz szyi i grzbiecie dłoni, częściej u mężczyzn niż u kobiet (1,6:1) zwłaszcza u osób starszych, narażonych na promienie słoneczne (promienie UVB). Do rozwoju raka podstawnokomórkowego w dużej mierze przyczynia się zespół znamieniowatych nabłoniaków podstawnokomórkowych (nevoid basal cell carcinoma syndrome) oraz skóra żółta pergaminowa (xeroderma pigmentosum). Rak podstawnokomórkowy najczęściej ma postać małych, twardych, połyskliwych, przeświecających guzków o barwie kości słoniowej. Po upływie kilku miesięcy na obwodzie ogniska nowotworowego tworzy się błyszczący, perełkowaty wał z widocznymi, rozszerzonymi naczyniami (teleangiektazje) na powierzchni a w jego części tworzy się owrzodzenie pokryte strupem. Rak podstawnokomórkoway rzadko daje przerzuty, ale naciekając miejscowo tkanki, może być przyczyną rozległych zniszczeń.
Rak podstawnokomórkowy najczęściej występuje w postaci:
- guzkowo-wrzodziejącej
- barwnikowej
- twardzinopodobnej (sclerosing vel morphea-like epithelioma)
- powierzchownej
- włóknisto-nabłonkowej
Postacie powierzchowna i włóknisto-nabłonkowa rosną bardzo powoli, postać guzkowo-wrzodziejąca i barwnikowa rośnie powoli z tendencję do naciekania okolicznych tkanek. Niszczenie struktur kostnych zdarza się w tych postaciach rzadko. Postać twardzinopodobna rozlegle nacieka okoliczne tkanki.
Rak kolczystokomórkowy (rak płaskonabłonkowy) (carcinoma spinocellulare, carcinoma planoepitheliale, carcinoma planoepithelialespinalioma, squamous cell carcinoma) jest drugim co do częstości występowania rakiem skóry oraz najczęstszym nowotworem okolic przejściowych pomiędzy skórą a błonami śluzowymi. Rak ten wywodzi się z komórek warstwy kolczystej naskórka, w większości przypadku rozwija się w obrębie odsłoniętyczh części ciała (na skórze głowy, szyi, tułowia i kończyn a także w obrębie skóry narządów płciowych), częściej u mężczyzn niż u kobiet (2,8:1). Rak ten może powstać na skórze niezmienionej lub w obrębie wcześniej istniejących ognisk rogowacenia słonecznego (keratosis actinica seu senilis) i rogowacenia białego (leucoplakia). Obraz kliniczny jest zróżnicowany i zależy od umiejscowienia. Najczęściej rak kolczystokomórkowy przyjmuje postać czerwonej grudki lub tarczki o złuszczającej się lub pokrytej strupami powierzchni. W późniejszym okresie zmiana może przyjąć postać guzka o brodawkującej powierzchni której może towarzyszyć świąd, krwawienie i ból. Rak kolczystokomórkowy może dawać przerzuty (2% - 20% wszystkich raków kolczystokomórkowych ) do regionalnych węzłów chłonnych oraz przerzuty odległe do kości, mózgu i płuc.
Klasyfikacja kliniczna TNM raka skóry
Rak skóry (z wyłączeniem powieki, sromu i prącia):
Cecha T
- x - nie można ocenić guza pierwotnego
- T0 - nie stwierdza się obecności guza pierwotnego
- Tis- rak przedinwazyjny (carcinoma in situ) - nie naciekający warstwy brodawkowatej skóry
- T1 - guz o średnicy do 2 cm
- T2 - guz o średnicy 2 - 5 cm
- T3 - guz o średnicy powyżej 5 cm
- T4 - guz naciekający struktury anatomiczne znajdujące się pod skórą (chrząstka, mięśnie szkieletowe, kości)
Cecha N
Za regionalne węzły chłonne uznaje się węzły położone po tej samej stronie co guz pierwotny. Dla poszczególnych okolic do regionalnych węzłów chłonnych zalicza się:
Okolica | Regionalne węzły chłonne |
głowa, szyja | przeduszne, podżuchwowe, szyjne, nadobojczykowe |
klatka piersiowa | węzły pachowe |
kończyna górna | zgięcia łokciowego, pachowe |
brzuch | lędźwie, pośladki pachwinowe |
kończyna dolna | podkolanowe, pachwinowe |
kanał odbytu i skóra okołoodbytnicza | pachwinowe |
- Nx - nie można ocenić okolicznych węzłów chłonnych
- N0 - nie stwierdza się przerzutów w okolicznych węzłach chłonnych
- N1 - stwierdza się przerzuty w okolicznych węzłach chłonnych
Przerzut do węzłów chłonnych o innym umiejscowieniu niż podane, należy uważać za cechę M1
Cecha M
- Mx - nie można ocenić przerzutów odległych
- M0 - nie stwierdza się przerzutów odległych
- M1 - stwierdza się przerzuty odległe
Leczenie raka skóry
Podstawowym sposobem leczenia raka skóry jest chirurgiczne usunięcie guza zarówno postaci wczesnych jak i zaawansowanych. Usunięcie guza powinno zostać wykonane z marginesem 3-5mm zdrowych tkanek wokół guza oraz do 10 mm jeżeli zmiana charakteryzuje się dużą dynamiką wzrostu.
W leczeniu raka skóry stosuje się również kriochirurgię z użyciem płynnego azotu, która ma szczególne zastosowanie w przypadku zmian przedrakowych.
Częstym sposobem wycięcia guza, stosowanym głównie w przypadku wznowy miejscowej oraz w przypadku zmian twardzinopodobnych o niewyraźnych granicach jest metoda sposobem Mohs'a polegająca na wycinaniu warstwowym, gdzie wszystkie warstwy są badane histologicznie aż do uzyskania marginesu zdrowej tkanki.
W przypadku przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych leczenie polega na wycięciu zajętych regionalnych węzłów chłonnych dla danego umiejscowienia raka skóry.
Radioterapia
Jedynie w przypadku dynamicznie rozwijających się raków wargi górnej i przedsionka nosa leczeniem z wyboru jest radioterapia. Radioterapia jest metodą z wyboru w przypadku nieresekcyjnych przerzutów do węzłów chłonnych. W raku kolczystokomórkowym wskazane jest uzupełniające napromienianie.
Chemioterapia
W rzadkich przypadkach, głównie w przypadkach raka nosa, ucha, prącia można stosować miejscowo maść z cytostatykiem (5-Fluorouracyl).
Rokowanie w przypadku raka skóry
W przypadku raka podstawnokomórkowego, który praktycznie nie daje przerzutów odległych uzyskuje się 100% wyleczeń. W przypadku raka kolczystokomórkowego 5-letnie przeżycie wynosi około 90% i zależy głównie od stopnia zaawansowania i skuteczności pierwotnego leczenia radykalnego a w przypadkach w których doszło do przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych 5-letnie przeżycie wynosi 70%, a gdy obecne są przerzuty odległe - 30%.