Żelazo

Żelazo
Spis treści
  1. Niedobór żelaza
  2. Nadmiar żelaza
  3. Źródła żelaza
  4. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo
Pierwiastek ten jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W organizmie człowieka ważącego ok. 70 kg żelazo występuje w ilości około 4 g. Żelazo wchodzi w skład wielu enzymów oraz związków metaloproteinowych biorących udział w procesach oksydacyjno-redukcyjnych.Około 70% żelaza jest związane w krwi, głównie w postaci hemoglobiny, związku przenoszącego tlen z płuc do tkanek. Część żelaza jest bezpośrednio wykorzystywana przez komórki układu erytroblastycznego do produkcji hemoglobiny, pozostałość gromadzi się w postaci ferrytyny, głównie w wątrobie i śledzionie oraz innych narządach. Żelazo zmagazynowane w organizmie pozostaje w dynamicznej równowadze z tym, które znajduje się w surowicy, gdzie jest transportowane w surowicy krwi w połączeniu z białkiem nośnikowym którym jest transferyna.

W mięśniach żelazo wchodzi w skład mioglobiny, czerwonego barwnika mięśni, który odbiera tlen od krwinek czerwonych i wykorzystuje go do pracy mięśni. Żelazo jest też niezbędne do wytwarzania niektórych enzymów biorących udział w procesach utleniania. Żelazo wiąże również dwutlenek węgla w hemoglobinie i transportuje go do płuc, skąd jest on usuwany. Żelazo wpływa na proces wzrostu, zwiększa odporność organizmu, zapobiega zmęczeniu.

Niedobór żelaza

Niedobór żelaza występuje często u ludzi i na ogół powodowany jest niską zawartością przyswajalnych form tego metalu w pożywieniu lub zaburzeniami w procesie jego wchłaniania. Najbardziej wrażliwe są organizmy młode oraz kobiety, zwłaszcza ciężarne. Niedobór żelaza powoduje:

  • spaczone łaknienie, czyli apetyt na produkty nie zaliczane do pokarmów, jak krochmal, lód, tynk i inne
  • spadek sprawności fizycznej
  • obniżenie możliwości koncentracji i sprawności umysłowej
  • niesprawność pamięci
  • zły nastrój
  • zmniejszenie odporności na przeziębienia i infekcje
  • zaburzenia rytmu pracy serca

W wyniku długotrwałego niedożywienia, wyniszczających chorób rozwija się niedokrwistość czyli anemia z niedoboru żelaza, która objawia się osłabieniem, bólami głowy, apatią i bladością skóry. Na niedobory żelaza powstanie anemii narażone są dzieci, odchudzające się dziewczęta, kobiety z powodu utraty krwi w cyklach miesiączkowych, kobiety w ciąży, kobiety po menopauzie, sportowcy uprawiający sporty wytrzymałościowe, osoby starsze.

Niedobory żelaza w organizmie u dzieci często współistnieją z zespołem zaburzeń zachowania u dzieci (ADHD ), objawiającym się wyczerpaniem i niemożnością koncentracji.

Nadmiar żelaza

Zbyt duża zawartość żelaza może odkładać się w wątrobie, trzustce i w innych narządach powodując tzw. hemochromatozę. Objawy zatrucia u dorosłych zdrowych osób są rzadkie. U dzieci natomiast w związku z możliwością hemochromatozy idiopatycznej (nadmiernego wchłaniania żelaza i odkładania się w narządach) śmiertelna może być dawka 3g. Przedawkowanie żelaza powoduje wzrost ryzyka zachorowania na choroby serca oraz choroby nowotworowe w szczególności raka odbytnicy.

Źródła żelaza

Są dwa źródła żelaza: żelazo hemowe, które jest łatwo przyswajalne przez organizm i żelazo nie hemowe zawarte miedzy innymi w roślinach które jest znacznie trudniej przyswajalne przez organizm. Przyswajalność żelaza zależy od wielu czynników np. witaminy C. Takie składniki jak sole wapnia, fosforu, mleko, sery, herbata (tanina), kawa i fityniany znajdujące się w nasionach zbóż zaburzają przyswajanie żelaza.

Średnio tylko 10% zawartego w pokarmach żelaza jest w stanie przyswoić organizm zdrowego człowieka. W pokarmach pochodzenia zwierzęcego (żółtka jaj, wątroba, mięso, płucka, cynadry oraz kaszanka, czarny salceson i czernina) około 40% żelaza występuje w łatwo przyswajalnej postaci hemowej (mioglobina, hemoglobina). Jego przyswajalność z pokarmów wynosi około 20%. W produktach spożywczych pochodzenia roślinnego (fasola, brokuły, groch, szpinak, orzechy, fasola, melasa, suszone brzoskwinie, owsianka) żelazo jest w postaci trudno przyswajalnej, niehemowej i jego przyswajanie dochodzi do 5%.

Dzienne zapotrzebowanie na żelazo

Dzienne zapotrzebowanie na żelazo (mg/osoba) wg zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie

Niemowlęta**
0 - 0,5
0,5 - 1,0
10
15
Dzieci**
1 - 3 lat
4 - 6 lat
7 - 9 lat

10
10
10

Młodzież
chłopcy 10-12 lat
chłopcy 13 - 15 lat
chłopcy 16 - 20 lat

dziewczynki 10-12 lat
dziewczynki 13 - 15 lat
dziewczynki 16 - 18 lat

14
15
15

16
17
17

Mężczyźni
19 - 25 lat
- aktywność fizyczna mała
- aktywność fizyczna umiarkowana
- aktywność fizyczna duża

26 - 60 lat
- aktywność fizyczna mała
- aktywność fizyczna umiarkowana
- aktywność fizyczna duża

powyżej 60 lat


15
15
15


15
15
15

15

Kobiety
19 - 25 lat
- aktywność fizyczna mała
- aktywność fizyczna umiarkowana
- aktywność fizyczna duża

26 - 60 lat
- aktywność fizyczna mała
- aktywność fizyczna umiarkowana
- aktywność fizyczna duża

ciężarna - II połowa ciąży
karmiąca
powyżej 60


18
18
19


18
18
19

26
20
13

** Zalecenia dla niemowląt oparte są na średniej zawartości sodu, potasu i chloru w 1000 ml mleka kobiecego (dolna granica rozrzutu). Zalecenia dla dzieci od 1 do 9 lat przedstawiono w granicach "od-do", pierwsza wartość jest minimalną zalecaną ilością dziennego spożycia dla danego pierwiastka, druga wartość jest poziomem bezpiecznym.

Ocena artykułu

4.07
z 72 głosów
Napisz komentarz →
5
 
(25)
4
 
(32)
3
 
(11)
2
 
(3)
1
 
(1)
Ocena
Ocenianie... . .
Dziękujemy za ocenę!
4.07 z 72 głosów

79%czytelników oceniło artykuł na 4 i 5 gwiazdek.

    Podobne teksty