Witamina A

1. Niedobór
2. Nadmiar
3. Źródła witaminy A
4. Dzienne zapotrzebowanie

Witamina A, rozpuszczalna w tłuszczach została odkryta i rozszyfrowano jej strukturę chemiczną w roku 1931, a od 1947 witaminę A wytwarza się syntetycznie. Witamina A i jej różne chemiczne formy (aldehydowe, estrowe, kwasowe) występują tylko w produktach zwierzęcych natomiast prowitamina A, którą tworzy cała grupa związków (około 600) określanych mianem karotenoidów występuje tylko w świecie roślinnym. Wśród karotenoidów za najważniejszy uważa się beta-karoten, gdyż z niego organizm najłatwiej tworzy retinol.

Witamina A bierze udział w przemianie ogólnoustrojowej, a zwłaszcza w metabolizmie białek, głównie aminokwasów siarkowych, warunkując prawidłowe rogowacenie nabłonka. Jest niezbędna do utrzymania w dobrym stanie rogówki oka, wszystkich błon śluzowych przewodu pokarmowego, przewodu moczowego, układu rozrodczego, skóry i płuc. Witamina A jest niezbędna dla normalnego widzenia gdyż odgrywa rolę w procesie tworzenia rodopsyny, decydującej o możliwości widzenia o zmierzchu przy słabym oświetleniu. Witamina A wywiera wpływ na czynniki odpornościowe ustroju dlatego też często określana jest jako " witamina antyinfekcyjna". Bierze udział w budowie i wspomaganiu naturalnych barier chroniących organizm przed zakażeniem, wspomaga naturalny system samoobrony organizmu przed zakażeniem i chorobami. Witamina A w okresie wzrostu organizmu bierze udział w tworzeniu szkliwa nazębnego i właściwego rozstawienia uzębienia. Bierze udział w metabolizmie i hormonów steroidowych. Stymuluje wydzielanie hormonu tyreotropowego, jednocześnie częściowo unieczynniając tyroksynę w tkankach. Aktywizuje układy enzymatyczne wątroby. Uważa się, że przyjmowanie odpowiednich ilości witaminy A może złagodzić skutki działania na wątrobę toksycznych substancji chemicznych.

Niedobór

W niedoborze witaminy A występują:

• kruche, wolno rosnące paznokcie z podłużnym bruzdowaniem
• suche, łamliwe włosy
• szorstka, sucha skóra
• suche spojówki oraz zmiany chorobowe na rogówce
• osłabione, wrażliwe dziąsła
• wysypka skórna
• brak apetytu
• zmniejszona odporność na zakażenia
• kurza ślepota czyli niewidzenie o zmierzchu
• zaburzenia widzenia
• zahamowanie wzrostu
• uczucie zmęczenia
  

Nadmiar

Podawanie dużych dawek witaminy A przez dłuższy okres może spowodować hiperwitaminozę witaminy A z takimi objawami jak:

• uczucie zmęczenia i dyskomfortu
• podenerwowanie, drażliwość,
• nudności i wymioty
• zmniejszony apetyt
• bóle głowy
• krwawienie z dziąseł,
• zażółcenie skóry.
• powiększenie wątroby i śledziony,
• wypadanie włosów,
• świąd skory,
• suchość skóry
• depresja
  

Źródła witaminy A

Źródłem tej rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy są produkty pochodzenia zwierzęcego: mleko pełne, śmietana, masło, produkty mleczarskie, jaja, niektóre tłuste ryby, wątroba, tran żółtka jaj.

Zawartość witaminy A w 100g jadalnych wybranych produktów:

• wątroba wołowa - 8866 µg
• wątroba wieprzowa - 3883 µg
• masło śmietankowe - 762 µg
• ser podpuszczkowy 40% tłuszczu w.s.m. - 400 µg
• jaja kurze świeże - 375 µg
  

Prowitamina A, zwana też beta-karotenem, znajduje się głównie w produktach roślinnych takich jak: marchew, dynia, szpinak, boćwina, sałata, zielony groszek, szczypior, koper, pietruszka, jarmuż, sałata, fasolka szparagowa pomidory, morele, wiśnie, śliwki i pomarańcze.

Dzienne zapotrzebowanie

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A jako równoważniki retinolu [µg] wg zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie

Równoważnik retinolu określa ile jest w nim wykorzystanej witaminy A, która może pochodzić równolegle z retinolu i beta-karotenu.