Polacy chcą się badać

Aż 61% Polaków poddałoby się kolonoskopii lub poleciłoby ją osobom bliskim, by uniknąć zachorowania na raka jelita grubego. Z przeprowadzonego w 2007 roku badania opinii publicznej1 wynika, że stan wiedzy na temat raka jelita grubego w Polsce jest niski. Świadczy o tym wysoki odsetek wskazań na odpowiedzi „nie wiem, trudno powiedzieć”. Jednak respondenci w wieku 50-65 lat, którzy są najbardziej zagrożeni nowotworem, są bardziej świadomi ryzyka choroby. To ważne, bo co czwarta osoba w wieku powyżej 50 lat jest zagrożona nowotworem.

Dla Polaków poddanie się badaniu przewodu pokarmowego jest wciąż dużym problemem. Większość badanych zgodziła się ze stwierdzeniem: „Ludzie wstydzą się swoich problemów związanych z jelitem do tego stopnia, że opóźniają wizytę u lekarza, podczas której mogliby porozmawiać o objawach choroby” (68% wskazań na odpowiedź „prawda”). Z drugiej strony dwie trzecie uważa, że zgodne z prawdą jest twierdzenie, iż „Rutynowe badania mogą zmniejszyć o połowę liczbę osób, które umierają z powodu raka jelita grubego” (66%) oraz „Rak jelita grubego może być z łatwością leczony, jeśli zostanie wcześnie wykryty” (63%). Oznacza to, że Polacy są generalnie świadomi roli badań profilaktycznych w zwalczaniu nowotworów, jednak istotną barierą w zgłoszeniu się do lekarza jest uczucie wstydu związanego z intymnym charakterem chorób przewodu pokarmowego.

Polacy wierzą, że można wyleczyć raka Wiedza o zagrożeniu nowotworem jest wśród Polaków niewielka – w badaniu wątpliwości budziły stwierdzenia dotyczące podatności na zachorowanie w zależności od płci oraz częstotliwości występowania raka jelita grubego w Europie: aż 59% osób nie potrafiło ustosunkować się do stwierdzenia „Rak jelita grubego częściej dotyka kobiety niż mężczyzn”. Podobnie było w odpowiedzi na stwierdzenie „Rak jelita grubego należy do rodzajów nowotworu, które dają się najskuteczniej leczyć, ponieważ rozwija się powoli przez wiele lat” (52% odpowiedzi „nie wiem”), „Rak jelita grubego jest najczęściej występującym rodzajem nowotworu w Europie” (48%).

Z drugiej strony większość badanych (63%) uważała, że rak jelita grubego może być z łatwością leczony, jeżeli zostanie wcześnie wykryty. W tej grupie istotnie więcej było osób w wieku 35-65 lat. Prawie 1/3 respondentów (30%) nie potrafiła się wypowiedzieć na ten temat. Z ogólnopolskich badań przesiewowych prowadzonych pod kierunkiem Centrum Onkologii w Warszawie wynika, że 1/4 osób powyżej 50. roku życia jest zagrożona chorobą².

Jest sposób na nowotwór

W badaniu pytano także o znajomość metod leczenia raka jelita grubego. Prawie połowa badanych (46%) uważała, że może istnieć badanie pozwalające na wczesne wykrycie nowotworu. Jednocześnie prawie połowa respondentów (49%) nie potrafiła się wypowiedzieć na ten temat. Skłonność do zgadzania się z opinią, że istnieje możliwość skutecznego leczenia raka jelita grubego, była istotnie wyższa wśród osób najbardziej zagrożonych zachorowaniem, czyli w wieku 50-65 lat (45%), a istotnie niższa wśród młodych osób, do 24. roku życia. Jednocześnie 42% badanych w wieku 50-65 lat nie miało zdania na ten temat.

Ponad połowa badanych (55%) uważała, że osoby powyżej 50. roku życia są bardziej narażone na rozwój raka jelita grubego. Ponad 1/3 respondentów (36%) nie potrafiła się wypowiedzieć na ten temat. Wśród osób, które wskazały odpowiedź ‘prawda’ istotnie więcej było respondentów w wieku 50-65 lat.

Wszyscy do badań!

Wiedza na temat skuteczności kolonoskopii jako metody profilaktyki nowotworu jelita grubego jest niewielka. 1/3 ankietowanych (31%) słyszała o możliwości poddania się bezpłatnemu badaniu kolonoskopowemu, 27% nie słyszało o badaniu. Warto podkreślić, że aż 41% osób nie potrafiło wypowiedzieć się na ten temat. Z drugiej strony większość badanych (61%) po zapoznaniu się z definicją kolonoskopii była pozytywnie nastawiona do badania – badani chcieliby mu się poddać lub zachęcaliby do niego swoich bliskich. Zdecydowana większość osób, które wykazały chęć poddania się badaniu lub zachęcania do niej bliskich, motywowała to chęcią uzyskania pewności, że nie jest się chorym (70% wskazań). Drugi w kolejności istotny motyw, to możliwość wczesnego wykrycia raka, zanim jeszcze pojawią się jakiekolwiek obawy (41% wskazań).

Wśród osób, które zdecydowanie chciałyby się poddać bezpłatnej kolonoskopii lub zachęcać do niej bliskich, istotnie więcej było osób z grupy docelowej, w wieku 50-65 lat. Wśród osób, które wskazały odpowiedź „raczej tak” istotnie więcej było osób w wieku 25-34 lata. Jest to ważne, gdyż można przypuszczać, że osoby te zachęcałyby do badania rodziców.

Dla profilaktyki i zwalczania raka istotne jest poznanie przyczyn, dla których Polacy nie poddają się systematycznym badaniom. Oprócz wspomnianych: braku wiedzy na temat powszechności występowania nowotworu i społecznej wstydliwości badań przewodu pokarmowego istotne jest poznanie osobistych przyczyn niepodawania się badaniom. Wśród osób niewyrażających chęci poddania się kolonoskopii największą barierę stanowi strach przed bólem, który może towarzyszyć kolonoskopii (31% wskazań). Drugi istotny (i jednocześnie irracjonalny) czynnik hamujący chęć przystąpienia do badania stanowi strach przed wykryciem raka (22%).

Uciec przed rakiem… na spacer

Rak jelita grubego jest chorobą cywilizacyjną. Na jej rozwój ma wpływ brak ruchu, zła dieta, palenie papierosów. W tym kontekście istotne było poznanie opinii badanych na temat roli zdrowego trybu życia w przeciwdziałaniu nowotworowi. Badani w większości zgadzali się z opinią, że dieta bogata w warzywa i owoce zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego (59% wskazań). 1/3 respondentów nie potrafiła się wypowiedzieć na ten temat. Generalnie Polacy wiedzą, że warto zdrowo się odżywiać.

Nieco gorzej jest z docenieniem roli aktywności fizycznej w profilaktyce nowotworu. 41% badanych uważało, że rak jelita grubego może być wywołany brakiem aktywności fizycznej i siedzącym trybem życia. Dość liczna była grupa respondentów (45%) nie potrafiła się wypowiedzieć na ten temat. Skłonność do zgadzania się z opinią, że brak aktywności fizycznej ma wpływ na ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, była istotnie wyższa wśród osób najbardziej zagrożonych zachorowaniem, 50-65 lat, a istotnie niższa wśród młodych osób, do 24. roku życia, które potencjalnie nie są zainteresowane tego typu tematyką.

1. Raport z badania ilościowego „Rak jelita grubego – stan wiedzy Polaków”, metoda CAPI na reprezentatywnej grupie 1005 Polaków w wieku 15-75 lat przez SMG/KRC w maju 2007.
2. Program Badań Przesiewowych dla Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego jest prowadzony od 2000 roku. Koordynują go lekarze z Centrum Onkologii w Warszawie. Do końca 2006 roku zbadano przy użyciu metody kolonoskopowej 105 tys. osób.