Narodowy program profilaktyki i leczenia udaru mózgu

Udar mózgu jest jednym z najważniejszych problemów zdrowotnych współczesnego świata. Społeczne i ekonomiczne skutki udarów w Polsce są szczególnie dotkliwe. W związku z tym Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Udaru Mózgu, Krajowy Konsultant w dziedzinie Neurologii oraz Polskie Stowarzyszenie Udaru Mózgu organizują w drugiej połowie czerwca akcję informacyjną pt. “Dni Wiedzy o Udarze Mózgu”. Jej celem jest ugruntowanie w świadomości Polaków przekonania, że udar to nie wyrok losu i że można mu zapobiegać.

Udar mózgu jest na całym świecie trzecią, co do częstości, przyczyną zgonów i głównym powodem niesprawności u osób powyżej 40 lat. W Europie i w Stanach Zjednoczonych rocznie na udar zapada 1,5 mln osób, a 500 tys. umiera na skutek tej choroby. W Polsce co roku na udar zapada około 70 tys. osób, a zgonów z jego powodu notuje się około 30 tys. 30% osób umiera w wyniku udaru w ciągu pierwszego miesiąca od zachorowania. 20% chorych, którzy przeżywają ostrą fazę udaru wymaga stałej opieki, a 30% - pomocy w niektórych czynnościach życia codziennego. 50% pacjentów po udarze odzyskuje jednak niemal pełną sprawność i może być samodzielna.

Udarem mózgu określa się stan, w którym nagle dochodzi do pojawienia się objawów świadczących o ogniskowym uszkodzeniu mózgu i objawy te utrzymują się co najmniej przez 24 godziny. Przyczyną tych stanów są zaburzenia krążenia mózgowego. Najczęstszymi objawami udaru mózgu są: jednostronne osłabienie albo drętwienie kończyn, zaburzenia w rozumieniu mowy lub niemożność wypowiadania słów, zaburzenia widzenia. Mogą też wystąpić nagłe, bardzo silne zawroty głowy, często połączone z zaburzeniami połykania, zaburzeniami mówienia lub osłabieniem kończyn.

Potocznie udar określa się mianem “wylewu”. Nie jest to jednak precyzyjne określenie. 80% udarów występuje w wyniku niedokrwienia, czyli zamknięcia naczynia krwionośnego doprowadzającego krew do mózgu. Najczęstszą przyczyną niedokrwienia mózgu jest miażdżyca naczyń doprowadzających krew do mózgu, w wyniku której dochodzi do wytworzenia się skrzepu w naczyniu. Często przyczyną udaru są też zatory pochodzące z serca, na przykład u osób z migotaniem przedsionków lub wadami zastawkowymi serca.

Udar jest zazwyczaj chorobą osób starszych, na przykład w wieku 45-55 lat na udar zapada 1 osoba na 1000, ale 10-20 lat później, czyli w wieku 65-75 lat - 100 osób na 1000, natomiast w wieku powyżej 85 lat na udar zapada co 30 osoba. Mimo, że głównym czynnikiem ryzyka udaru jest wiek, chorobie można skutecznie zapobiegać. Znane są czynniki ryzyka udaru mózgu, które można często z powodzeniem ograniczać. Najważniejszymi z nich są: nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, choroby serca, nadużywanie alkoholu, cukrzyca, zaburzenia przemiany tłuszczu, otyłość, brak ruchu. Prawidłowe leczenie nadciśnienia obniża ryzyko udaru aż o 30-40%. Podobne rezultaty można uzyskać poprzez eliminację innych czynników ryzyka. Istnieją też stany “ostrzegawcze”, określane mianem przemijającego niedokrwienia mózgu (TIA). Występują wtedy objawy charakterystyczne dla udaru, ale trwające kilka minut do kilku godzin i nie dłużej niż 24 godziny. Natychmiastowe zgłoszenie się do lekarza może uchronić przed chorobą.

Udar do niedawna traktowany był jako stan beznadziejny. Jednak chorobę można leczyć. Wczesne przyjęcie chorego do szpitala i zastosowanie odpowiedniej terapii ratuje życie wielu osobom i chroni tych, którzy przeżyli, przed inwalidztwem. Udar mózgu nazywa się coraz częściej “atakiem mózgu”, co sugeruje, że leczenie należy podjąć natychmiast. Jeżeli pacjent lub jego rodzina zauważą pierwsze objawy choroby, chory powinien być natychmiast skierowany do szpitala.

Bardzo często zdarzają się nawroty udaru mózgu. Po pierwszym udarze należy więc zastosować odpowiednie leczenie, aby zapobiec powtórnemu wystąpieniu choroby. W zależności od przyczyny udaru podaje się chorym kwas acetylosalicylowy, leki przeciwzakrzepowe lub stosuje operację tętnic szyjnych. Należy także leczyć wszystkie inne czynniki ryzyka udaru. Ważne jest, aby po udarze podjąć natychmiastową rehabilitację.

Aby przypomnieć Polakom, jakie są objawy i konsekwencje udaru mózgu, a także uświadomić fakt, że chorobie można zapobiegać Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Udaru Mózgu, Krajowy Konsultant w dziedzinie Neurologii oraz Polskie Stowarzyszenie Udaru Mózgu organizują w drugiej połowie czerwca Dni Wiedzy o Udarze Mózgu. W ich ramach planowane są wystąpienia specjalistów w radiu i telewizji, wywiady w prasie, uruchomienie strony internetowej oraz ogłoszenie wyników badania PROGRESS, pierwszego badania klinicznego poświęconego zapobieganiu wtórnemu udarowi mózgu poprzez redukcję ciśnienia tętniczego przy użyciu peryndoprylu, prowadzonego pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowego Towarzystwa Nadciśnieniowego.