Choroby reumatyczne - mity i fakty

Rozwój medycyny, który nastąpił w ostatnich kilkudziesięciu latach, pozwala oprócz zasadniczego celu jakim jest wydłużenie życia, również na realizację drugiego podstawowego zadania a mianowicie na poprawę jego jakości. Najwyżej rozwinięte kraje zanotowały sukcesy w wydłużeniu życia i podjęły wysiłki dla ograniczenia bólu, niepełnosprawności, cierpienia fizycznego i psychicznego. Reumatologia ma w osiągnięciu tego celu bardzo ważne, kluczowe znaczenie. Doceniła to w pełni Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), która lata 2001 – 2010 ogłosiła „Dekadą Kości i Stawów” i wyznaczyła strategiczne zadanie – poprawę jakości życia chorych na choroby układu kostno-stawowego. Poprawa ta ma nastąpić w trzech podstawowych elementach: fizycznym, mentalnym i socjalnym. Polska jest sygnatariuszem ogłoszonej przez WHO dekady, jednak problemy z finansowaniem opieki zdrowotnej w naszym kraju nie pozwalają na jej właściwą realizacje.

Choroby Reumatyczne – mity i fakty

MIT: „reumatyzm” to pojęcie – worek, do którego można wrzucić wszystkie problemy dotyczące chorób narządu ruchu.
FAKT: Reumatologia obejmuje ponad 130 chorób, które różnią się etiologią, przebiegiem, rokowaniem i co najbardziej istotne sposobami leczenia. Traktowanie „reumatyzmu” jako jednej, wspólnej choroby powoduje, że nastawienie społeczne jest ukierunkowane na postępowanie objawowe, które sprowadza się do przyjmowania leków przeciwbólowych, bez ustalenia rozpoznania. Sprzyja temu również reklama leków w środkach masowego przekazu. Szkody społeczne, które wynikają z takiego przeświadczenia są ogromne i często nieodwracalne.

Np.: nie postawienie odpowiednio wcześnie rozpoznania układowych chorób tkanki łącznej, tocznia rumieniowatego układowego, choroby Stilla, ziarniniaka Wegenera, zespołu antyfosfolipidowego – może powodować zejście śmiertelne, natomiast nie rozpoznanie odpowiednio wcześnie i nie podjęcie właściwego leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów powoduje po 2 – 3 latach trwania choroby często trwałe deformacje stawów i niepełnosprawność, która towarzyszy choremu do końca życia.

MIT: choroby stawów występują tylko u ludzi starych.
FAKT: Dzieci chorują na gorączkę reumatyczną, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, chorobę Kawasaki i wiele układowych chorób tkanki łącznej, z którymi wkraczają w dorosłe życie. Zapewnienie w okresie rozwojowym prawidłowej, specjalistycznej opieki reumatologicznej polega nie tylko na zwalczeniu samej choroby lecz również na zapewnieniu właściwego rozwoju młodego organizmu, czego niestety nie zawsze udaje się osiągnąć. Choroby, które stanowią najważniejszy problem społeczny, takie jak: reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa - występują u ludzi młodych, szczyt zachorowalności jest między 20 – 30 rokiem życia.

MIT: choroby reumatyczne to wyłącznie problemy stawów
FAKT: w większości chorób reumatycznych oprócz zajęcia stawów, procesem chorobowym objęte są narządy wewnętrzne (układ krążenia, płuca, nerki), układ krwiotwórczy, skóra, tkanka podskórna, narząd wzroku, centralny i obwodowy układ nerwowy. Należy również dodać, że wiele chorób infekcyjnych, metabolicznych, nowotworowych manifestuje się zmianami w narządzie ruchu.

MIT: za wystąpienie chorób reumatycznych odpowiedzialne są zmiany klimatyczne, przysłowiowe bóle stawów przy zmianie pogody.
FAKT: Dotyczy to tylko dolegliwości bólowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów i w niewielkim stopniu reumatoidalnego zapalenia stawów, natomiast nie stanowi przyczyny wystąpienia tych chorób.

Co może rzeczywiście zmienić sytuację w dziedzinie Reumatologii w Polsce?

Edukacja - Od właściwej edukacji społeczeństwa zależy powodzenie we wczesnym rozpoznawaniu i podejmowaniu na początku choroby właściwego leczenia.

Kompetentni lekarze - drugim niezbędnym ogniwem są dobrze przygotowani lekarze i inni profesjonaliści zdrowia, którzy stanowią reumatologiczny zespół terapeutyczny (lekarz reumatolog, rehabilitant, psycholog, pielęgniarka). Obecnie podkreśla się znaczenie takich zespołów terapeutycznych, ponieważ leczenie chorych na choroby reumatyczne powinno być kompleksowe tj. równocześnie obejmować farmakoterapię, fizykoterapię, psychoterapię i rehabilitację.

Badania naukowe - W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił znaczny postęp w rozumieniu złożonych procesów toczących się w przebiegu zapalenia stawów. Uzyskano informacje udziału predyspozycji genetycznych do występowania poszczególnych chorób np. znaczenia układu zgodności tkankowej, udziału komórek – limfocytów T i B, makrofagów, fibroblastów, synowiocytów. Udało się ustalić znaczenie reakcji międzykomórkowych, roli cytokin w procesie zapalnym, poznać znaczenie cząsteczek adhezyjnych, metaloproteaz, układów przekazywania sygnałów do jądra komórkowego. Wymieniane w dużym uproszczeniu osiągnięcia biochemii, biologii molekularnej, immunologii, genetyki, nie pozostały bez wpływu na próby ich wykorzystania w leczeniu niektórych chorób reumatycznych np. reumatoidalnego zapalenia stawówi spondyloartropatii.

Nowoczesna Terapia - Wprowadzanie nowych metod terapeutycznych wiąże się z koniecznością poprawy możliwości diagnostycznych we wczesnych okresach choroby. W tym celu niezbędne są dobrze zorganizowane laboratoria i pracownie diagnostyki obrazowej aby prawidłowo ustalić rozpoznanie, ocenić stadium zaawansowania, określić prognozę przebiegu choroby i wyodrębnić chorych najbardziej predysponowanych do zastosowania leków modyfikujących jej przebieg lub terapii biologicznej. Oczywiście wiąże się to ze znacznymi kosztami, które są jednak niewspółmiernie małe w porównaniu z tymi, które ponoszą niewłaściwie leczeni chorzy (skrócenie czasu przeżycia, wczesne inwalidztwo) oraz całe społeczeństwo zmuszone do utrzymywania przez wiele lat osób niepełnosprawnych, wymagających dalszych nakładów na znacznie mniej efektywne leczenie. Wg danych kanadyjskich 78% kosztów leczenia chorych na choroby reumatyczne stanowią koszty niebezpośrednie. W USA, Kanadzie i w krajach Europy zachodniej choroby reumatyczne generują 1/3 wszystkich nakładów na leczenie. Polska, która pragnie zaliczać się do grupy krajów rozwiniętych musi liczyć się z koniecznością zapewnienia chorym na choroby reumatyczne, możliwości korzystania ze współczesnych osiągnięć medycyny.