Cholesterol całkowity, LDL, HDL

Cholesterol jest substancją tłuszczową, która w warunkach fizjologicznych występuje w organiźmie człowieka i jest niezbędna do jego prawidłowego funkcjonowania. Cholesterol jest niezbędny do produkcji wielu hormonów, witaminy D, kwasów żółciowych. Jednak tylko niewielka część obecnego we krwi cholesterolu jest niezbędna do zaspokojenia zapotrzebowania. Natomiast nadmiar cholesterolu niekorzystnie wpływa na organizm przyczyniając się do rozwoju miażdżycy (działanie aterogenne).

Ocenia się, że około 2/3 cholesterolu potrzebnego człowiekowi wytwarza wątroba a pozostała część jest dostarczana z pożywieniem. Cholesterol znajduje się w każdym pokarmie pochodzenia zwierzęcego i im więcej go spożywamy z pokarmem, tym wątroba syntezuje mniejsze ilości cholesterolu endogennego.

Po spożyciu produktu z zawartością tłuszczu i jego strawieniu oraz wchłonięciu, cząsteczki tłuszczu są transportowane do różnych tkanek i komórek w połączeniu z białkami jako tzw. lipoproteiny. Lipoproteiny transportują nie tylko tłuszcze wchłonięte z pożywienia, ale także przenoszą lipidy wytwarzane przez sam organizm z miejsca ich powstania do miejsca przeznaczenia.

Wyróżniamy cztery główne rodzaje lipoprotein, zawierające w różnych proporcjach trójglicerydy, fosfolipidy, cholesterol oraz białko, zwane apoproteiną:

• Chylomikrony - Powstają w jelicie z tłuszczu pokarmowego i przenoszą tłuszcze dostarczane z pożywieniem z jelita do wewnątrz organizmu. Chylomikrony prawdopodobnie mają również pewne działanie aterogenne.
• Lipoproteiny o bardzo małej gęstości VLDL (Very Low Density Lipoproteins) - Stanowią 10-15% całkowitej ilości cholesterolu w surowicy oraz około 70% trójglicerydów, są wytwarzane w wątrobie i z nich powstaje frakcja LDL cholesterolu. Niektóre formy VLDL prawdopodobnie sprzyjają rozwojowi miażdżycy.
• Lipoproteiny o małej gęstości LDL (Low Density Lipoproteins, „zły cholesterol”) - Stanowią 60-70% całkowitej ilości cholesterolu w surowicy i są głównymi lipoproteinami aterogennymi odpowiedzialnymi za rozwój miażdżyc.
• Lipoproteiny o dużej gęstości HDL (High Density Lipoproteins, „dobry cholesterol”) - Stanowią 20-30% całkowitej ilości cholesterolu w surowicy i przenoszą lipidy z tkanek obwodowych z powrotem do wątroby. Lipoproteiny HDL chronią przed rozwojem miażdżycy.

Oprócz lipoprotein, istnieją również Trójglicerydy, które służą do magazynowania energii pochodzącej z pożywienia. Trójglicerydy są odkładane w komórkach tłuszczowych i tylko niewielka ich część krąży we krwi. Nadmiar trójglicerydy można stwierdzić w cukrzycy, u osób otyłych i przy nadużywaniu alkoholu.

W praktyce klinicznej wagę przywiązuje się głównie do LDL, HDL oraz TG. Poniżej przedstawiamy klasyfikację stężeń cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, HDL oraz trójglicerydów w surowicy według ATP III

Cholesterol całkowitymg/dl (mmol/l)
<200 (<5,2)	pożądane
200-239 (5,2-6,1)	granicznie duże
>=240 (>=6,2)	duże

Cholesterol LDL-C mg/dl (mmol/l)
<100 (<2,6)	optymalne
100-129 (2,6-3,3)	prawie optymalne
130-159 (3,4-4,1)	granicznie duże
160-189 (4,1-4,9)	duże
>=190 (>=4,9)	bardzo duże

Trójglicerydy mg% (mmol/l)
<150 (<1,7)	prawidłowe
150-199 (1,7-2,3)	granicznie duże
200-499 (2,3-5,7)	duże
>=500 (>=5,7)	bardzo duże

Cholesterol HDL mg/dl (mmol/l)
<40 (<1,0)	małe
>=60 (>=1,5)	duże