Wpływ żywienia na odporność dziecka

Wpływ żywienia na odporność dziecka
Spis treści
  1. Kilka słów o układzie odpornościowym
  2. Karmienie piersią wspomaga pamięć immunologiczną
  3. Zapewnienie odpowiednich ilości energii
  4. Składniki pokarmowe, które wzmacniają odporność
  5. O roli prebiotyków i probiotyków
Rodzice pragną uchronić swoje dziecko przed chorobami zakaźnymi, zapaleniami, alergiami. Dlatego też muszą zatroszczyć się o to, aby organizm malucha stał się odporny na działanie szkodliwych substancji. W tym celu trzeba pamiętać o prawidłowych zachowaniach żywieniowych.

Kilka słów o układzie odpornościowym

Układ immunologiczny, inaczej odpornościowy, zapewnia dziecku ochronę
przed szkodliwymi substancjami i zakażeniami. Największym organem tego układu jest przewód pokarmowy, który zawiera niespotykane gdzie indziej w ludzkim ciele ilości limfocytów (odmiany białych krwinek, odpowiedzialnych za odporność każdego człowieka). Dzieje się tak dlatego, że jelita są szczególnie podatne na oddziaływanie wnikających do organizmu substancji ze świata zewnętrznego, zwanych antygenami. Nowo narodzone dziecko nie zetknęło się jeszcze z antygenami. Jednak już od pierwszych dni życia jego układ odpornościowy uczy się, jak reagować na różne rodzaje substancji, z którymi maluch ma kontakt. W ten sposób tworzy się pamięć immunologiczna, dzięki której organizm rozpoznaje poszczególne antygeny. Zanim jednak pamięć ta zostanie w pełni ukształtowana, trzeba starać się jak najlepiej wzmacniać odporność dziecka. W okresie noworodkowym znaczącą funkcję spełnia karmienie mlekiem kobiecym, które posiada właściwości antybakteryjne, w bierny sposób zabezpiecza przed zakażeniem, a także promuje rozwój właściwych mechanizmów odporności.

Karmienie piersią wspomaga pamięć immunologiczną

Ważną rolą limfocytów jest udział w tworzeniu przeciwciał, które odpowiednio reagują na wprowadzane do organizmu dziecka substancje. To właśnie dzięki działaniu przeciwciał składniki pokarmowe są dobrze tolerowane, a z drobnoustrojami chorobotwórczymi organizm podejmuje walkę.
Równowaga pomiędzy mechanizmami tolerancji i aktywnej odpowiedzi układu odpornościowego stanowi o zabezpieczeniu malucha przed zakażeniami i alergią. Brak tej równowagi i brak wykształcenia reakcji na antygeny we wczesnym okresie życia dziecka sprzyja późniejszemu rozwojowi przewlekłych chorób zapalnych, zakażeń i alergii. Raz jeszcze pragnę podkreślić ważną rolę karmienia piersią, które wspomaga kształtowanie się właściwej pamięci immunologicznej. Mleko matki pomaga zapewnić odporność dziecka, zmniejszając ryzyko wystąpienia ostrych i przewlekłych zakażeń i chorób, takich jak biegunka czy zakażenie dróg oddechowych.

Zapewnienie odpowiednich ilości energii

W jelitach dochodzi do rozwoju tolerancji substancji pokarmowych, co łącznie z aktywnym eliminowaniem szkodliwych antygenów stanowi o zdrowiu dziecka. Podawany maluchowi pokarm ma wpływ na rozwój funkcji odpornościowych nie tylko ze względu na swój skład jakościowy, ale także jako źródło energii.

Tkanka wytwarzająca limfocyty jest szczególnie wrażliwa na zbyt małą ilość dostarczanej wraz z pożywieniem energii. Tkanka ta rozwija się już w drugim i trzecim miesiącu życia płodowego i dlatego wczesne niedożywienie płodu może mieć trwałe ujemne następstwa. Również niedobory energii w okresie niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie prowadzą do poważnych problemów zdrowotnych, np. do stopniowego zaniku jednego z gruczołów, a mianowicie grasicy. Jest to zjawisko bardzo niebezpieczne, ponieważ grasica - aż do momentu pokwitania - w znacznej mierze odpowiada za odporność organizmu, wytwarzając limfocyty.

Pragnę podkreślić, iż szczególnie trzeba dbać o zapewnienie dziecku wszystkich niezbędnych składników odżywczych, kiedy jest jeszcze ono w łonie matki. Wiemy bowiem, że ze skutkami niedożywienia niemowlęcia możemy sobie poradzić, stosując np. kilkutygodniową rehabilitację żywieniową. Niestety wewnątrzmaciczne zaburzenia rozwoju, spowodowane niedoborami pokarmowymi, mogą trwale upośledzać odporność dzieci, a nawet skutkować zwiększoną przedwczesną umieralnością. Dlatego też każda kobieta spodziewająca się dziecka bezwzględnie powinna przestrzegać zbilansowanej diety, dostarczającej jej maluchowi wszystkich potrzebnych substancji pokarmowych.

Składniki pokarmowe, które wzmacniają odporność

Czy potrafimy dziś łatwo zdefiniować te składniki diety, które wywierają wpływ na stan odporności organizmu dziecka? W procesie przemiany materii takim składnikiem jest zapewne jeden z aminokwasów, glutamina. Bierze ona m.in. udział w tworzeniu kwasów nukleinowych, które kierują syntezą białek w organizmie, a także umożliwia wydalanie amoniaku przez nerki. Jest też glutamina źródłem energii dla limfocytów i w tym można upatrywać jej rolę w procesach odpornościowych. Konieczne są jednak dalsze badania, aby udowodnić tę rolę glutaminy w zapewnianiu odporności dzieci.

Pewne nadzieje można też łączyć ze wzbogacaniem diety argininą, innym aminokwasem, którego zastosowanie - jak wykazały badania u noworodków z małą masą urodzeniową - zmniejszyło i opóźniło występowanie martwiczego zapalenia jelit. Kolejnym, bardzo ważnym składnikiem pokarmowym są długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3. Pochodzące z oleju rybiego kwasy n-3 są wykorzystywane w leczeniu przewlekłych chorób zapalnych, ale mogą też pomagać w leczeniu ostrych stanów zapalnych, takich jak posocznica czy zespół niewydolności oddechowej typu dorosłych.

Rodzice powinni pamiętać, że prawie wszystkie składniki pokarmu odgrywają jakąś rolę w utrzymaniu właściwego dla malucha stanu odporności. Z tego powodu zarówno niedobory żywieniowe, jak i nadmiar spożycia mogą mieć ujemne następstwa. Globalnie prowadzone badania medyczne wykazały, że stan odporności dzieci jest niższy w tych rejonach świata, gdzie w diecie spożywa się zbyt mało białka, żelaza, witamin A i E lub cynku.

O roli prebiotyków i probiotyków

Współczesne czasy to okres zwiększonego zainteresowania środowiska medycznego problematyką wzmacniania odporności organizmu poprzez wpływ na mikroflorę jelitową. Można to osiągnąć w dwojaki sposób: dzięki wzbogacaniu diety malucha o prebiotyki, czyli składniki pokarmowe, które nie ulegają strawieniu, lub probiotyki - żywe mikroorganizmy pochodzenia ludzkiego, posiadające właściwości przylegania do komórek nabłonka jelitowego.

Oligosacharydy zawarte w mleku kobiecym stanowią wzorcowy przykład prebiotyku. Jest możliwe, iż zapobiegają one przyleganiu bakterii chorobotwórczych do komórek nabłonka jelitowego, wpływając w ten sposób na zwiększenie odporności karmionego piersią malucha wobec tych zarazków.

Natomiast dodawanie do mleka modyfikowanego określonych probiotyków powoduje kolonizację jelit karmionego tym pokarmem dziecka florą bakteryjną podobną do obserwowanej u niemowląt ssących pierś mamy. Probiotyki zmniejszają również występowanie biegunek u małych dzieci. Bardzo obiecujące są rezultaty badań, w których podawanie probiotyku kobietom ciężarnym (pochodzącym z rodzin zagrożonych dziedziczną chorobą alergiczną) i ich potomstwu przez okres 6 miesięcy życia, zmniejszył istotnie występowanie u dzieci alergicznego zapalenia skóry.
Zakończenie

Aby zapewnić dziecku możliwość wykształcenia prawidłowych mechanizmów odpornościowych, należy otaczać je szczególną troską już w okresie życia płodowego. Kobieta ciężarna powinna znajdować się pod stałą opieką lekarza, który między innymi dba o jej dietę, a tym samym rozwijającego się w jej łonie dziecka. Prawidłowy stan układu odporności zależy także od zapewnienia niemowlęciu, a później małemu dziecku, wszystkich niezbędnych składników odżywczych w codziennej diecie.

O Autorze

Doc. dr hab. n. med. Janusz Książyk Specjalista w zakresie pediatrii. Zastępca Dyrektora ds. Nauki w Instytucie "Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka" w Warszawie. Członek Rady Naukowej Akademii Gerber

Ocena artykułu

3.64
z 50 głosów
Napisz komentarz →
5
 
(9)
4
 
(25)
3
 
(8)
2
 
(5)
1
 
(3)
Ocena
Ocenianie... . .
Dziękujemy za ocenę!
3.64 z 50 głosów

68%czytelników oceniło artykuł na 4 i 5 gwiazdek.

    Podobne teksty