Wczesna diagnostyka raka piersi:bez operacji i blizn...

Rak piersi jest najczęściej spotykanym nowotworem u kobiet. Co roku w Polsce notujemy około 10 000 nowych zachorowań. Statystycznie u 1 z 12 kobiet w wieku powyżej 30 lat występuje nowotwór sutka. Populacja kobiet w tym wieku wynosi 11,4 miliona, więc liczba kobiet zagrożona nowotworem sutka w Polsce to 951 000. 20% tej populacji jest statystycznie zagrożona nowotworem złośliwym (czyli 190 000). Nowotwór gruczołu piersiowego jest główną przyczyną zgonów u kobiet w wieku powyżej 30 lat!!!

Jakby paradoksalnie - wcześnie wykryty nowotwór sutka ma niezwykle duże szanse pełnego wyleczenia, często nawet większe niż inne rodzaje nowotworów. Stąd też niezwykłą rolę w walce z nowotworem piersi mają takie działania jak:

• rosnąca świadomość samobadania piersi przez kobiety
• badania przesiewowe tzw. screening
• dostępność do aparatury obrazującej zmiany (mammografy, USG)
• dostępność technik umożliwiających weryfikację histopatologiczną (mikroskopową) zmian tkankowych, czyli technik biopsyjnych.

Kobieta oraz jej lekarz muszą zrobić wszystko, aby wykryć jak najwcześniej wszelkie zmiany w obrębie gruczołu piersiowego. Zmiany te mogą być wykryte podczas comiesięcznych samodzielnych badań piersi oraz podczas wykonywanych profilaktycznie corocznych badań mammograficznych, które powinna wykonywać każda kobieta po 40. roku życia.

Każdego roku wykonuje się w Polsce wiele biopsji sutka tzw. otwartą biopsją chirurgiczną, która może pozostawić blizny oraz zniekształcenia piersi. Na świecie istnieje jednak alternatywa dla tej formy diagnostyki, a mianowicie mammotomiczna biopsja piersi. Zabieg wykonany tą metodą trwa średnio 20-30 min., jest wykonywany w systemie ambulatoryjnym i pozostawia nacięcie tak niewielkie, że zbędne są nawet szwy, a kobiety mogą wrócić do swoich codziennych zajęć od razu po zabiegu.

Mammotomiczna biopsja piersi jest obecnie najdokładniejszą i jednocześnie małoinwazyjną metodą oceny zmian w gruczole piersiowym. Polska jest czwartym krajem Europy, który w ciągu ostatnich lat rozwinął ten system. Mammotom w ogromnym tempie zastępuje operacyjną diagnostykę piersi. Mammotomiczna biopsja piersi jest już dostępna w 29 placówkach medycznych na terenie kraju. Ciągle jednak w większości oddziałów chirurgicznych wykonuje się pobranie tkanki do badania w postaci chirurgicznego nacięcia gruczołu piersiowego, co często powoduje konieczność hospitalizacji, pozostawia nie tylko bliznę zewnętrzną na skórze, ale też może powodować zniekształcenia samej piersi.

Biopsja mammotomiczna jest procedurą ambulatoryjną. Polega ona na zastosowaniu specjalnej igły biopsyjnej. W zależności od tego, w której z zastosowanych metod obrazowych (mammografia lub USG) podejrzana zmiana jest lepiej widoczna, wówczas z taką metodą obrazową stosuje się biopsję mammotomiczną. W przypadku rozpoznania zmian widocznych w rtg stosuje się system cyfrowo-rentgenowski zwany stołem stereotaktycznym. Następnie Mammotom uruchamia system próżniowy, który pobiera zmienioną tkankę i odprowadza ją na zewnątrz. Ten rodzaj biopsji jest bardziej przyjazny dla pacjentki, potrzeba mniej czasu na pobranie, a dla lekarzy jest jeszcze bardziej dokładny niż dotychczasowe sposoby pobierania tkanek do badania. System Mammotom używa się też we współpracy z USG.

Sama mammografia czy USG nie wystarczą!
Rutynowe badania mammograficzne czy komplementarne do nich ultrasonograficzne potrafią wykazać pewne nieprawidłowości w budowie gruczołu piersiowego. Nie oznacza to, że zauważona w obrazie rtg czy usg zmiana jest rakiem! Aż 80% zmian, które na podstawie badań obrazowych i dalszej weryfikacji histopatologicznej okazują się zmianami o charakterze łagodnymi i często nie wymagają dalszego leczenia tylko kontroli. W tym wypadku potrzebna jest tzw. biopsja, czyli pobranie tkanki do badania mikroskopowego. Dopiero badania pod mikroskopem, czyli tzw. badanie histopatologiczne pozwala na jednoznaczną odpowiedź.

Biopsje - rodzaje
Biopsja to pobranie tkanki do badań - jest to jedyna metoda umożliwiająca precyzyjną diagnostykę zmian w piersi. Wykonuje się ją, aby ocenić podejrzane zmiany wykryte podczas badania mammograficznego lub podczas samobadania piersi. Do niedawna biopsja wymagała zabiegu w warunkach sali operacyjnej i hospitalizacji.

Obecnie wykonywane są procedury minimalnie inwazyjne, które pomagają wykryć raka piersi w bardzo wczesnym stadium. Od 1995 do 1999 roku wykonano na świecie około 335 000 biopsji piersi metodami małoinwazyjnymi.

• Biopsja chirurgiczna - Większość kobiet wymagających pobrania tkanki do badania poddawana jest otwartej biopsji chirurgicznej, wykonywanej w miejscowym lub ogólnym znieczuleniu. Procedura ta rozpoczyna się w pracowni rentgenowskiej, gdzie umieszczany jest w piersi specjalny marker, aby oznaczyć miejsce zmiany. Następnie chirurg wykonując 3-, 4-centymetrowe nacięcie pobiera tkankę do badania. Nacięcie zamknięte zostaje szwem. Choć rekonwalescencja nie jest długa, większość kobiet narzeka na ból oraz blizny i deformacje piersi.
• Biopsja cienkoigłowa - Biopsja cienkoigłowa polega na wprowadzeniu cienkiej igły do zmiany w piersi. Wykonuje się ją najczęściej w znieczuleniu miejscowym. Metoda jest szybka i mało uciążliwa dla pacjentki. Jednakże jej największą wadą jest niedokładność. Za pomocą cienkiej igły można pobrać do badania jedynie materiał komórkowy. Wówczas lekarz (cytolog) dokonuje jego oceny. Materiał komórkowy (cytologiczny) jest absolutnie niewystarczający do prawidłowej, pełnej i jednoznacznej oceny diagnostycznej. Z budowy samych komórek pobranych cienką igłą nie da się postawić jednoznacznej oceny onkologicznej. Potrzebny jest większy fragment tkankowy (bioptat), który ma umożliwić ocenę całej architektury tkankowej. Mamy wtedy do czynienia z badaniem histopatologicznym. Obecnie ocenia się, że ok. 20% biopsji pobranych cienką igłą zawiera fałszywe wyniki!!! W Stanach Zjednoczonych, które prowadzą jedne z najlepszych na świecie programów wczesnego wykrywania nowotworu - bopsja cienkoigłowana nie jest rozważana jako standard postępowania w diagnostyce onkologicznej.
• Biopsja gruboigłowa - Jest to jedna z metod mało inwazyjnych, wykonywanych w znieczuleniu miejscowym, w której tkanka pobrana zostaje po wielokrotnym wprowadzeniu igły w zmianę. Pojedyncze preparaty pobierane są za każdym razem, co wymaga kilku wkłuć.
• Biopsja mammotomiczna - Mammotomiczna biopsja piersi jest zabiegiem ambulatoryjnym, trwa ok. 20 - 30 minut. Pozwala na bardzo precyzyjną diagnostykę zmian w gruczole piersiowym. Pozwala również przez jednorazowe wkłucie o średnicy 3 mm pobrać wycinki podejrzanej tkanki. Stosuje się tylko niewielkie znieczulenie miejscowe, nie zakłada się szwów, jedynie plaster i opatrunek uciskowy, który zdejmuje się po 1 dobie. Pacjentka natychmiast po zabiegu może wrócić do zwykłej aktywności.

To warto wiedzieć:

1. Biopsję mammotomiczną stosuje się na świecie od 1996 roku, a w Polsce od roku 1999.
2. Biopsję mammotomiczną wykonuje się w połączeniu z dwoma uzupełniającymi się systemami obrazowymi - mammografią cyfrową w postaci tzw. stołu stereotaktycznego oraz w obrazowaniu USG.
3. W USA wykonano do dnia dzisiejszego ponad 1,5 miliona biopsji mammotomicznych. W USA istnieje aktualnie ok. 200 ośrodków mammotomicznych połączonych ze stołem stereotaktycznym oraz około 2300 ośrodków mammotomicznych wykonujących badania pod USG. W Europie Zachodniej istnieje ok. 230 ośrodków stereotaktycznych wykonujących mammotomię i ok. 330 dodatkowych ośrodków wykonujących mammotomiczną biopsję piersi pod USG.
4. Od 1999 roku do dzisiaj wykonano w Polsce ponad 20 000 mammotomicznych biopsji piersi.
5. Od 1999 roku do 2001 roku szpitale same ze swojego budżetu pokrywały koszty wykonywania mammotomii. Od 2001 wiele kas chorych zaczęło uwzględniać tę diagnostykę w swoim katalogu świadczeń refundowanych (kasy: dolnośląska, małopolska, mazowiecka, pomorska, zachodniopomorska, wielkopolska, lubuska).
6. W Polsce istnieje 7 ośrodków mammotomicznych ze stereotaksją; 2 dodatkowe ośrodki planują uruchomienie stereotaktycznej biopsji mammotomicznej w tym roku. Poza tym mamy jeszcze 21 ośrodków wykonujących mammotomię pod USG.
7. W roku 2000 Bank Światowy, udzielając rządowi RP ogromnej pożyczki na program badań skriningowych w raku piersi i raku szyjki macicy - uzwględnił również mammotomiczną biopsję piersi i sfinansował 1000 tego typu badań.
8. Na zjeździe radiologicznym w Międzyzdrojach w 2003 roku, polskie ośrodki prezentowały swoje doświadczenia kliniczne opisane na ponad 8000 przypadków, co jest absolutnym rekordem w Europie - w żadnym innym kraju do tej pory nie opublikowano doświadczeń klinicznych na tak wielkim materiale.
9. Rozwój i przydatność mammotomicznej biopsji piersi poparły takie stowarzyszenia i fundacje jak: Fundacja "Porozumienie Bez Barier Jolanty Kwaśniewskiej", Stowarzyszenie "Różowa Wstążeczka", Caritas Archidiecezji Wrocławskiej.

Aktualna lista ośrodków mammotomicznych w Polsce

Ośrodki mammotomiczne wyposażone w stół stereotaktyczny:

1. Dolnośląskie Centrum Onkologii - Wrocław
2. Wielkopolskie Centrum Onkologii - Poznań
3. Instytut Onkologii im. M.C. Skłodowskiej - Warszawa
4. IV Kliniczny Szpital Wojskowy - Wrocław
5. Szpital Uniwersytecki - Kraków
6. Regionalne Centrum Onkologii - Szczecin
7. Regionalne Centrum Onkologii - Bydgoszcz

Ośrodki mammotomiczne wykonujące biopsje pod USG:

1. Szpital Specjalistyczny im. Kamieńskiego - Wrocław
2. Szpital Prywatny "Euromedicare" - Wrocław
3. Przychodnia H. Raczyńskiej - Dzierżoniów
4. SP ZZOZ - Lwówek Śl.
5. Szpital prywatny "Oncomed" - Wrocław
6. Przychodnia Onkologiczna - Gdańsk
7. Szpital Powiatowy - Sulęcin
8. Szpital Specjalistyczny - Bytom
9. Szpital Specjalistyczny - Gorzów
10. PSK 3 - Poznań
11. Szpital Specjalistyczny - Koszalin
12. Szpital Specjalistyczny - Jelenia Góra
13. SP ZZOZ - Rydułtowy
14. SP ZZOZ - Słubice
15. Szpital Specjalistyczny - Legnica
16. SP ZZOZ - Nowa Sól
17. Szpital Onkologiczny - Olsztyn
18. Szpital Miejski - Jaworzno
19. Przychodnia "Metal-Investment" - Gdańsk
20. SP ZZOZ - Szprotawa
21. NZOZ - Piła
22. Szpital Specjalistyczny - Białystok

Konsultacja medyczna
dr n. med. Tadeusz Popiela
lek. med. Grażyna Pietrzyk specjalista chirurgii onkologicznej
lek. med. Szymon Młynarczyk specjalista chirurgii ogólnej