Ruch i jego wpływ na prawidłowy rozwój dziecka

Ruch i jego wpływ na prawidłowy rozwój dziecka

Ruch jest niezwykle istotny w prawidłowym rozwoju dzieci. Kształtuje napięcie i siłę mięśniową, dzięki czemu maluch zyskuje kontrolę nad własnym ciałem. Zdobyte umiejętności ruchowe pozwalają na aktywne poznawanie świata. Już od pierwszych chwil życia dziecka rodzice mogą wspierać swoją pociechę w prawidłowym rozwoju, poprzez wykonywanie z nimi specjalnych zabaw ruchowych. Wpłyną one na harmonijny rozwój psycho-ruchowy dziecka, ułatwią zdobywanie kolejnych umiejętności: siadania, raczkowania, a w końcu chodzenia.

Dlaczego ruch jest tak ważny?

Ruch odgrywa fundamentalną rolę w procesie wczesnego rozwoju umiejętności fizycznych i społecznych dziecka. Pozwala rozwinąć motorykę oraz wzmacnia mięśnie, których siła potrzebna jest do siadania, chodzenia, wspinania się czy biegania. To właśnie poprzez ruch maluszek nie tylko poznaje świat, ale także we wczesnych etapach rozwoju komunikuje się z rodzicami. Rozwój ruchowy małego dziecka jest powiązany z rozwojem intelektualnym, poznawczym malucha.

Tempo rozwoju ruchowego dziecka w pierwszych 2 latach życia jest fascynujące. Już nigdy później maluszek nie będzie robić tak spektakularnych postępów. Warto jak najlepiej wykorzystać ten czas i stymulować dziecko do rozwoju i aktywnego poznawania świata.

Rodzice często myślą, że trenować i ruszać się z malcem można dopiero wtedy, gdy zacznie on samodzielnie chodzić. Tymczasem dziecko rozpoczyna trening już od 1 miesiąca życia. Początkowo koncentruje się na ćwiczeniach w pozycji poziomej, które pozwalają mu zdobyć umiejętności potrzebne do utrzymania pozycji siedzącej. Wykonując z maluszkiem specjalne zabawy ruchowe przygotowane przez specjalistów Instytutu Pampers, już od pierwszych chwil życia rodzice mogą czynnie wspierać dziecko w jego prawidłowym rozwoju ruchowym.

Dziwny jest ten świat...

Moment narodzin gwałtownie zmienia warunki życia dziecka. Chłód, głośne dźwięki, ostre światło i cała masa bodźców dotykowych nie tłumionych przez wody płodowe powoduje, że maluchy wyglądają na zagubione w otaczającym świecie. Przyjmują charakterystyczną zgięciową pozycję z przykurczonymi rączkami i nóżkami, zaciskają piąstki, gwałtownie reagują na światło, głośne dźwięki, czy niewprawne gesty rodziców. Jest to wynik niedojrzałości układu nerwowego malucha - teraz rozpoczyna się proces jego dojrzewania i doskonalenia. Dziecko stopniowo poznaje możliwości swojego ciała poprzez gromadzenie doświadczeń i z czasem jego ruchy staja się coraz bardziej celowe i harmonijne. 2-miesięczny maluch unosi już główkę na kilka sekund, próbując podpierać się na ugiętych ramionach, energicznie kopie nóżkami, coraz częściej otwiera zaciśnięte piąstki, koncentruje i śledzi wzrokiem najchętniej twarz mamy. Od 3 miesiąca ruchy są już bardziej celowe i eleganckie, maluch trzymany do góry stara się utrzymać główkę, położony na brzuchu unosi ją pod kątem 90 stopni, wysuwa rączki do przodu i potrafi unieść lekko klatkę piersiową. Widać, że ruch i poznawanie możliwości własnego ciała wyraźnie dzieci fascynuje. Około 4 miesiąca maluchy potrafią już przekręcać się z brzuszka na plecy, obrót z pleców na brzuch opanują nieco później (5-6 miesiąc).
Warunkiem postępu w rozwoju ruchowym maluszka jest zapewnienie mu swobody ruchu i możliwości doświadczania różnych bodźców. W pierwszych dniach życia niektóre dzieci najlepiej czują się, gdy są ściśle owinięte w rożku (to wspomnienie bezpiecznego brzuszka mamy), ale stopniowo trzeba zapewniać maluchowi coraz więcej swobody i pokazywać mu nowe możliwości. Pozycja na brzuszku jest wybitnie edukacyjna: maluch uczy się dźwigać ciało, odpychać od podłoża, kontrolować położenie główki, utrzymywać równowagę. Dajmy dziecku szansę na te doświadczenia poprzez układanie na brzuchu kilka razy dziennie, na kilka minut.

Potrafię już sięgnąć po zabawkę...

W okolicach 3-4 miesiąca maluszek odkrywa, że jego paluszki mogą robić dokładnie to, czego od nich oczekuje. To kluczowy etap nauki precyzyjnych czynności manualnych, dzięki którym za chwilę dziecko zacznie chwytać samodzielnie przedmioty i badać je, wkładając interesujące go rzeczy do buzi. Z pozoru wydaje się, że sięganie po przedmiot to prosta czynność. Dla dziecka to jednak duże wyzwanie. Koordynacja pracy oczu i rąk nie jest na tym etapie jeszcze doskonała, rączka wykonuje kilka mniejszych ruchów do upatrzonego celu. Stopniowo ruchy nabierają płynności i precyzji. Na tym etapie rozwoju maluszek odkrywa, że jego rączki są bardzo przydatnym narzędziem poznawania świata.

Ciekawostka:
Czy wiecie, że dziecko posiada zdolność stworzenia w swojej wyobraźni kształtu przedmiotu, który trzyma w rączkach, bez patrzenia na ten przedmiot?

Przykładowe ćwiczenia dla dzieci w wieku od 0-5 miesięcy:

  • Åšpiewanka- bujanka: W tej zabawie możesz siedzieć lub stać. TrzymajÄ…c dziecko na rÄ™kach, zaÅ›piewaj ulubionÄ… piosenkÄ™ maluszka, koÅ‚yszÄ…c siÄ™ w prawo i w lewo lub do przodu i do tyÅ‚u. Bujanie siÄ™ w rytm muzyki pomaga Twojemu dziecku poznać rytm jednostajny, który jest bardzo ważny w wyksztaÅ‚caniu umiejÄ™tnoÅ›ci koordynacji ruchowej.
  • Nóżka do rÄ…czki: Połóż dziecko na pleckach. NucÄ…c piosenkÄ™ chwyć jego prawÄ… rÄ…czkÄ™ i lewÄ… nóżkÄ™. W rytm piosenki dotykaj po przekÄ…tnej rÄ…czkÄ™ i nóżkÄ™ maluszka. Potem dotknij jednoczeÅ›nie lewÄ… rÄ…czkÄ™ i prawÄ… nóżkÄ™. Ćwiczenie to pomoże rozwinąć strefÄ™ przodomózgowia, która Å‚Ä…czy prawÄ… i lewÄ… półkulÄ™ mózgowÄ… Twojego szkraba.

Trening czyni mistrza...

Okres miÄ™dzy 5-7 miesiÄ…cem życia malucha to prawdziwa eksplozja nowych umiejÄ™tnoÅ›ci ruchowych. Tempo ich nabywania zależy oczywiÅ›cie od wielu czynników: temperamentu, predyspozycji i masy ciaÅ‚a, ale także od tego jakie stwarzamy dziecku możliwoÅ›ci treningu, poprzez wspólna zabawÄ™ i stymulujÄ…ce otoczenie (np. nowa zabawka, po którÄ… trzeba samodzielnie siÄ™gnąć). Pozycja na plecach staje siÄ™ dla dzieci nudna, szybko zauważajÄ…, że w pozycji na brzuszku widać o wiele wiÄ™cej: doskonale koordynujÄ… gÅ‚owÄ™, odrywajÄ… od podÅ‚oża rÄ…czki i nóżki („pÅ‚ywanie”), odpychajÄ… siÄ™ od podÅ‚oża (peÅ‚zanie) a chwilÄ™ później dźwigajÄ… siÄ™ do pozycji czworaczej i bujajÄ… do przodu i tyÅ‚u. Siad jest jeszcze chwiejny i niepewny, ale to ulubiona pozycja i dzieci nieustannie domagajÄ… siÄ™ możliwoÅ›ci poznawania Å›wiata z tej perspektywy.

...i zaczynam już raczkować!

Nadchodzi moment kiedy siad już nie wystarcza, zaÅ› pozycja na czterech koÅ„czynach zachÄ™ca do eksperymentu Å›wiadomego i celowego przemieszczania w przestrzeni – maluch przechodzi do nastÄ™pnego etapu samodzielnoÅ›ci ruchowej. Jedne dzieci zaczynajÄ… od peÅ‚zania czy czoÅ‚gania, inne od razu raczkujÄ… i czworakujÄ…. To doskonaÅ‚e ćwiczenie wzmacniajÄ…ce wszystkie partie mięśni od krÄ™gosÅ‚upa, przez barki aż po nóżki, przygotowujÄ…ce maluszka do chodzenia. Dodatkowo ksztaÅ‚tuje koordynacjÄ™ i naprzemienność ruchów, uczy reakcji równoważnych. Duże wyzwanie stanowi opanowanie samodzielnego wstawania. Wspinaczki po meblach, szczebelkach łóżeczka czy nogach rodziców stajÄ… siÄ™ ulubionym zajÄ™ciem. Energia dzieci jest niespożyta, wszÄ™dzie ich peÅ‚no, wszystko je ciekawi, wszystkiego chcÄ… dotknąć i wszÄ™dzie wejść.
Dlatego koniecznie trzeba zadbać o bezpieczeństwo i komfort malucha, i tak zorganizować przestrzeń domową, aby mógł swobodnie i z radością odkrywać świat.

Ciekawostka:
Czy wiesz, że raczkujący maluch przeciętnie pokonuje dziennie odległość równą blisko 190 metrom, co w przybliżeniu równe jest długości 17 stojących w rzędzie autobusów? Gdy zacznie chodzić, każdego dnia pokona ponad 2,5 km, czyli przejdzie długość równą 30 boiskom piłkarskim!

Odkrywam świat na siedząco...
Miedzy 8-10 miesiącem życia, gdy maleństwo potrafi już samodzielnie siedzieć, odkrywanie i zdobywanie świata odbywa się w przyspieszonym tempie. To bardzo ważny moment, bo zasięg obserwacji otoczenia jest nieograniczony, a wolne podczas siedzenia rączki mogą badać przedmioty i zabawki bez obawy o utratę równowagi. To czas, w którym dziecko zaczyna uczyć się zabawy. Odkrywa i nieustannie zgłębia własny wpływ na przedmioty i otoczenie. Doskonali manipulację dłonią i precyzyjne ruchy paluszków oraz koordynację wzrokowo-ruchową.

Ciekawostka:
Czy wiecie, że większość odkryć małego dziecka dokonywana jest na siedząco? Dzieje się tak dlatego, że w tej pozycji najłatwiej jest mu utrzymać skupienie.

Przykładowe ćwiczenia dla dzieci w wieku od 6-11 miesięcy:

  • Tik Tak: StaÅ„ za swoim siedzÄ…cym maluszkiem i przełóż swoje rÄ™ce pod jego paszkami, Å›ciskajÄ…c lekko dÅ‚onie na klatce piersiowej. NastÄ™pnie delikatnie podnieÅ› maleÅ„stwo do góry i koÅ‚ysz jego nóżkami jak wahadÅ‚em zegara, powtarzajÄ…c: „tik tak, tik tak”. To ćwiczenie stymuluje dwie części mózgu dziecka: system przedsionkowy i tÄ™ część, która odpowiada za sÅ‚uch. Oba systemy współpracujÄ… ze sobÄ…, pomagajÄ…c dziecku rozwinąć poczucie równowagi i umiejÄ™tność rozróżniania dźwiÄ™ków.
  • DzieciÄ™cy tor przeszkód: Przygotuj swojemu dziecku tor z przeszkodami. Na podÅ‚odze rozłóż poduszki w kilku rozmiarach oraz przedmioty wykonane z różnych materiałów (dywanik, kocyk, rÄ™cznik, szal). JeÅ›li możesz, ustaw też maÅ‚y stolik, pod którym dziecko bÄ™dzie mogÅ‚o siÄ™ przeczoÅ‚gać. Potem pokaż swojemu malcowi trasÄ™, omijajÄ…c przeszkody bokiem lub górÄ…, a dla urozmaicenia trasy - możesz poruszać siÄ™ też do przodu lub do tyÅ‚u. Im wiÄ™cej możliwoÅ›ci na poruszanie siÄ™ pokażesz dziecku, tym lepiej wesprzesz go w jego rozwoju ruchowym.

Patrzcie! Zaczynam już samodzielnie chodzić!

Zdobycie umiejÄ™tnoÅ›ci stawiania pierwszych kroków buduje w maluchu poczucie autonomii i nieograniczonÄ… wiarÄ™ we wÅ‚asne możliwoÅ›ci. Do tej pory Å›wiat „przynosili” mu rodzice, od tej chwili maluszek zaczyna sam decydować, w która stronÄ™ pójdzie i co nowego spotka na swojej drodze. Trudno za nim nadążyć... To moment, w którym próbuje też coraz częściej dzielić siÄ™ swoimi odkryciami z rodzicami. Warto zapewnić dziecku swobodÄ™ ruchów, pozwolić doÅ›wiadczać także rzeczy nieprzyjemnych i towarzyszyć w codziennym odkrywaniu Å›wiata poprzez wspólnÄ… zabawÄ™. DziÄ™ki temu jego rozwój fizyczny, emocjonalny, intelektualny i emocjonalny bÄ™dzie przebiegaÅ‚ harmonijnie.

Aby zadbać o pełną swobodę ruchów maluszka należy:

  • od samego poczÄ…tku kupować dziecku ubranka z naturalnych tkanin i w odpowiednim rozmiarze, aby jego ruchy nie byÅ‚y niczym skrÄ™powane,
  • pamiÄ™tać o przygotowaniu bezpiecznej przestrzeni do zabaw ruchowych: dla maluszka do 4-5 miesiÄ…ca bÄ™dzie to materacyk, mata czy kojec rozÅ‚ożony na podÅ‚odze; dla starszych, samodzielnych już dzieci powinna to być ciepÅ‚a, czysta podÅ‚oga, na której trudno siÄ™ poÅ›lizgnąć,
  • pozwolić maluszkowi uczyć siÄ™ stawiania pierwszych kroków na bosaka lub w antypoÅ›lizgowych skarpetkach; latem bieganie boso po piasku czy trawie doskonale rozwija aparat mięśniowy stóp i daje duuuużo radoÅ›ci,
  • zadbać o dopasowujÄ…cÄ… siÄ™ do ruchów dziecka chÅ‚onnÄ… pieluszkÄ™, która chroni wrażliwÄ… skórÄ™ malucha przed podrażnieniami, a co najważniejsze nie krÄ™puje jego ruchów, np. Pampers Active Baby z Potrójnym Dopasowaniem.

Przykładowe ćwiczenia dla dzieci w wieku od 12-24 miesięcy:

  • Robaczek WiercipiÄ™ta: Pokaż dziecku, jak bawić siÄ™ w Robaczka WiercipiÄ™tÄ™. Poruszajcie wszystkimi częściami ciaÅ‚a: główkÄ…, jÄ™zykiem, noskiem, ramionami, paluszkami, nóżkami i wszystkim naraz. Potem odpocznijcie. Zabawa w Robaczka, która wymaga od dziecka koncentracji, sÅ‚uchania, reagowania za pomocÄ… ruchu, lub braku ruchu, rozwija w dziecku umiejÄ™tność kontroli swojego ciaÅ‚a.
  • Wstawaj Å›piochu!: Nawet, jeÅ›li Twoja pociecha potrafi już chodzić, na pewno część czasu poÅ›wiÄ™ca na zabawy na czworakach. Raczkowanie wymaga koordynacji obu półkul mózgowych, ponieważ ta czynność angażuje dziaÅ‚anie prawej i lewej części ciaÅ‚a, oczu, uszu, rÄ…czek i nóżek. Ułóż na podÅ‚odze kilka zabawek. Powiedz dziecku, że zabawki Å›piÄ… i trzeba je obudzić. NastÄ™pnie pokaż dziecku, jak powinno raczkować miÄ™dzy zabawkami, aby ich nie potrÄ…cić i jednoczeÅ›nie nie obudzić.W momencie, gdy powiesz: „wstawać”, maluszek może podczas raczkowania potrÄ…cać zabawki, „budzÄ…c je”.

Podsumowanie

Na każdym etapie rozwoju rodzice mogą wspierać swoje dziecko. Schemat rozwoju ruchowego malucha jest logiczny i stały, odbywa się krok po kroku, ale tempo nabywania nowych umiejętności jest bardzo różne. Dlatego stymulujmy dzieci, ale nie wymuszajmy i nie przyspieszajmy niczego na siłę. Niezwykle istotne jest zapewnienie maluszkowi swobody ruchu, możliwości bezpiecznego eksperymentowania oraz poczucia aprobaty i miłości. Zabawa z dzieckiem jest najlepszą formą treningu ruchowego i nauki: buduje świadomość ciała, doskonali ruch, rozwija ciekawość świata i inteligencję. Uśmiech rodzica czy opiekuna stanowi najlepszą zachętę do podejmowania nowych wyzwań i choć czasem zdarzają się przykre doświadczenia (upadek, guz na głowie, zbite kolano), warto dalej próbować.

Autor:
Anna Niezgoda,
Pediatra, Ekspert Instytutu Pampers

Ocena artykułu

4
z 55 głosów
5
 
(39)
4
 
(8)
3
 
(3)
2
 
(4)
1
 
(1)
Ocena
Ocenianie... . .
Dziękujemy za ocenę!
4 z 55 głosów

85%czytelników oceniło artykuł na 4 i 5 gwiazdek.

    Podobne teksty