Karmienie naturalne niemowlęcia to karmienie piersią
- Karmienie piersią od momentu narodzin
- Odpowiednie ilości kobiecego pokarmu w diecie dziecka
- Najważniejsze wskazówki dla karmiących matek
- Mleko matki a inne napoje w diecie niemowlęcia
- Skuteczność karmienia naturalnego
Karmienie piersią od momentu narodzin
Matka i noszone w jej łonie dziecko stanowią jedność, a poród powinien być tylko pozornym przerwaniem tej więzi. Karmienie piersią nowo narodzonego dziecka w sposób naturalny podtrzymuje harmonijny związek pomiędzy dzieckiem a jego matką – do czasu uodpornienia się niemowlęcia na działanie szkodliwych czynników z otaczającego świata, np. bakterii, wirusów, zmian temperatury. Mleko matki jest optymalnym pokarmem dla dziecka w pierwszych 6 miesiącach życia.
Pierwsze zetknięcie się skóry matki ze skórą nowo urodzonego dziecka następuje tuż po porodzie. Wtedy to lekarz lub położna kładzie na brzuchu matki noworodka, co wprowadza ją w stan oczarowania (to określenie często pojawia się w wypowiedziach pierwszy raz rodzących mam). Dziecko zostaje odpowiednio ułożone, tak aby dotykało brodawki piersi matki. Noworodek zlizuje z niej życiodajną siarę, a nawet usiłuje schwycić brodawkę do ssania. Jest to niepowtarzalny sposób zapoczątkowania wydzielania się mleka z piersi matki, czyli laktacji.
Kontakt z noworodkiem, a potem niemowlęciem karmionym piersią, blisko przytulonym do mamy, wpatrzonym w jej uśmiechniętą twarz pogłębia związek psychiczny pomiędzy matką a dzieckiem. Wpływa również korzystnie na rozwój uczuciowy dziecka, a także (prawdopodobnie) na rozwój jego mowy.
Odpowiednie ilości kobiecego pokarmu w diecie dziecka
Już od pierwszego dnia życia dziecko powinno być karmione piersią „na żądanie", tj. kiedy płaczem oznajmia, że jest głodne lub ma pragnienie. Jeżeli wykluczymy inne przyczyny płaczu – takie jak mokra pieluszka, chłód czy zbyt ciepłe ubranie – tylko przystawienie do piersi będzie mogło uspokoić dziecko, które nasycone zaśnie.
Ilość mleka wytwarzanego dziennie przez prawidłowo odżywioną matkę wynosi 600–1000 ml. Rezultaty najnowszych badań wskazują na fakt, że niemowlęta samodzielnie regulują potrzeby ilościowe – nie jest wykluczona zależność pomiędzy ilością wytwarzanego pokarmu a składnikami pokarmowymi, zawartymi w mleku poszczególnych karmicielek. Ilość składników odżywczych (np. tłuszczów) może się zmieniać w różnych porach dnia, a nawet być inna w mleku na początku, a inna pod koniec karmienia. Ponieważ niemowlę karmione piersią samo ustala ilość wypijanego pokarmu, jedyną metodą oceny pokrycia jego potrzeb żywieniowych jest przyrost ciężaru ciała. Przyrost ten powinien wynosić co najmniej 120–150 g tygodniowo. Najlepiej jednak, gdy ważymy swoje dziecko raz w miesiącu – co miesiąc masa ciała prawidłowo odżywionego niemowlęcia wzrasta o około 500 - 600 g.
Najważniejsze wskazówki dla karmiących matek
Po odpępnieniu, oczyszczeniu dróg oddechowych i ustaleniu się rytmu oddychania noworodka, zostaje on przystawiony do piersi matki. Dziecko należy ułożyć jak najbliżej kobiecej piersi, której otoczka powinna być zwilżona. Gdy matka dotyka brodawką policzka zdrowego, głodnego niemowlęcia, natychmiast zwraca się ono do brodawki, chwyta ją łapczywie i zaczyna ssać. Warto zwrócić uwagę, aby brodawka wraz z otoczką znalazła się w buzi dziecka, które wtedy podczas ssania opróżnia również zbiorcze kanaliki, leżące poniżej otoczki.
Jednak nie zawsze i nie od razu nowo narodzone dziecko zachowuje się zgodnie z opisanym wyżej schematem. Dlatego matka powinna zmieniać pozycję podczas karmienia, aby dziecko mogło chwytać brodawkę i otoczkę pod różnym kątem. Kobieta naciska delikatnie otoczkę kciukiem (pozostałe cztery palce chwytają pierś od dołu) i pomaga dziecku uchwycić ją wraz z brodawką.
Należy każdorazowo karmić z obydwu piersi – rozpoczynamy najpierw od piersi opróżnionej w czasie poprzedniego karmienia. Karmienie na każde żądanie dziecka, zarówno dla zaspokojenia jego głodu jak i pragnienia, wpływa na zwiększanie się produkcji mleka, a w konsekwencji na utrzymywanie laktacji na odpowiednim poziomie. Stanowi również ochronę zdrowia matki – zapobiega zastojom mleka w jej piersiach i zakażeniom. Dobrze ssące niemowlę nie pozostawia pokarmu w piersi (w przeciwnym przypadku najlepiej ściągać ręcznie pozostałe mleko). Po nakarmieniu dziecka kobieta powinna mieć odsłonięte piersi do czasu, aż brodawki i otoczka wyschną. Przed kolejnym karmieniem trzeba zwilżyć brodawkę i otoczkę zestrzykniętym pokarmem.
Wieloletnie doświadczenia badawcze wskazują, że noworodek upomina się o pokarm przeciętnie co 2 godziny w dzień, a co 4 godziny w nocy. Stwierdzono, że częste karmienie piersią sprzyja lepszej produkcji mleka, mniejszej utracie ciężaru ciała dziecka po urodzeniu i łagodniejszemu przebiegowi żółtaczki noworodkowej. Natomiast zbyt rzadkie przystawianie dziecka do piersi jest główną przyczyną wytwarzania małej ilości pokarmu.
Nawet duża częstość karmienia nie wpływa na okaleczenie brodawek. Dolegliwość ta wynika bowiem z niewłaściwej pozycji podczas karmienia. Dlatego też należy zawsze ustawiać niemowlę przy piersi na wprost brodawki sutkowej – dzięki temu unikamy nierównomiernego rozkładu siły ssania przez dziecko i pęknięcia skóry pokrywającej brodawkę.
Mleko matki a inne napoje w diecie niemowlęcia
Zgodnie z aktualnymi poglądami powszechnymi w środowisku medycznym,
niemowlętom – zwłaszcza tym z objawami alergii lub pochodzącym z rodzin atopowych (alergia występująca dziedzicznie) – do końca pierwszego roku życia nie należy podawać mleka krowiego w żadnej postaci. Inne pokarmy, nie zawierające mleka krowiego, wprowadzamy do diety niemowlęcia od 5., względnie 6. miesiąca życia. Są to soki warzywne, owocowo-warzywne lub owocowe. Szczególnie wart polecenia jest sok z marchwi, jabłkowy, porzeczkowy, malinowy lub jagodowy. Odradzamy natomiast podawanie soków z owoców cytrusowych (z pomarańczy i cytryn), a także soku z truskawek czy przecieru z poziomek – ze względu na ich właściwości uczulające. Rozpoczynamy podawanie soków od 1 łyżeczki i, zwiększając ilość co 2 dni o kolejną łyżeczkę, dochodzimy do 10-15 łyżeczek, tj. 30-50 g. Niektóre dzieci karmione wyłącznie piersią nie chcą wypijać soku. Należy wtedy podjąć próbę ponownego podawania soku po miesiącu lub później.
Skuteczność karmienia naturalnego
Powodzenie w karmieniu dziecka piersią przez wiele miesięcy zapewniają:
- jak najwcześniejsze przystawianie dziecka do piersi tj. w pierwszych godzinach po urodzeniu;
- karmienie piersią na żądanie zarówno w dzień jak i w nocy, do czasu ustalenia godzin karmienia przez samo dziecko, które często po okresie noworodkowym ( tj. po 4 tygodniach życia ) upomina się o pokarm mniej więcej w równych odstępach czasowych;
- niepodawanie niemowlęciu w pierwszych miesiącach życia żadnych innych płynów poza pokarmem kobiecym, tj. zaspokajanie nie tylko głodu, ale i pragnienia dziecka przez podanie piersi.
Na zakończenie naszych rozważań warto wspomnieć o stanowisku Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Uważa ona, że karmienie dziecka piersią rano i wieczorem jeszcze po ukończeniu pierwszego roku życia, a nawet dziecka dwuletniego nie jest błędem.
Prof. Wanda Szotowa
Specjalista w zakresie chorób dzieci (II stopnia).
Jest Członkiem Komitetu Żywienia Człowieka Polskiej Akademii Nauk i Komisji Żywienia Dzieci i Młodzieży Komitetu Żywienia Człowieka PAN.
Piastowała wiele odpowiedzialnych stanowisk, m. in. Zastępcy Dyrektora
ds. Medycyny Wieku Rozwojowego oraz Kierownika Zakładu Żywienia Dziecka i Kliniki Niemowlęcej w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie.