Jak zminimalizować możliwość zakażenia wirusem HCV?

W gabinetach zabiegowych zwracaj uwagę aby:

• jedna para rękawic jednorazowych była tylko jeden raz użyta do jednego zabiegu inwazyjnego tylko u jednego pacjenta
• rękawice były zmienione, gdy zastaną zabrudzone krwią lub uszkodzone
• ręce były myte wodą z mydłem: 
• dokładnie – przed włożeniem rękawic i natychmiast po ich zdjęciu 
• przed przystąpieniem do pracy i przed przyjęciem pacjenta 
• przed zabiegami chirurgicznymi (w tym tzw. „mała chirurgia”), ręce były myte i dezynfekowane chirurgicznie 
• sprzęt medyczny przygotowywany do zabiegu inwazyjnego nie był transportowany razem  ze sprzętem już raz użytym 
• sterylny sprzęt jednorazowego użytku był używany jak najprędzej bezpośrednio po otwarciu opakowania – sterylny jest tyko w opakowaniu 
• personel medyczny bezwzględnie zachowywał zasady czystości na swoich stanowiskach pracy 
• personel medyczny unikał manipulacji każdym, nawet najdrobniejszym sprzętem (igły, strzykawki, koreczki do wenflonów) – przez nieostrożność może przyczynić się do transmisji wirusa HCV na siebie lub pacjenta 
• personel medyczny nie wykonywał serii wstrzyknięć leku lub szczepionki używając tej samej strzykawki, zmieniając tylko igły jednorazowego użytku (postępowanie bardzo niebezpieczne – grozi przeniesieniem zakażenia) 
• sprzęt wielokrotnego użytku był zawsze i bezwzględnie sterylny, poddawany odpowiednio długiemu czyszczeniu, myciu i płukaniu, wyjaławianiu – zgodnie z procedurami gwarantującymi skuteczność sterylizacji (nie zawsze jesteś w stanie to sprawdzić).
  

W gabinetach stomatologicznych zwracaj uwagę przede wszystkim na to, aby:

• ręce do zabiegu były właściwie przygotowane (bez biżuterii, krótkie paznokcie, prawidłowo umyte)
• narzędzia po użyciu składowane były w oznaczone miejsce 
• do dezynfekcji były stosowane pojemniki o odpowiedniej wielkości z sitem, ze szczelną pokrywą 
• pojemnik ze środkiem dezynfekcyjnym był opisany – może być poza zasięgiem twego wzroku! (nazwa preparatu i jego stężenie, godzina rozpoczęcia i zakończenia dezynfekcji, podpis osoby odpowiedzialnej za dezynfekcję).
  

Gdy jesteś przed zabiegiem stomatologicznym sprawadź, czy wykonano następujące czynności:

• założono nową końcówkę do ssaka i ślinociągu
• podano jednorazowy kubek z wodą
• założono jednorazowe osłony na uchwyt lampy lub zdezynfekowano uchwyt lampy 
• zabezpieczono fotel i Twoje ubranie jednorazową serwetą 
• podano do płukania jamy ustnej preparat dezynfekcyjny 
• dentysta umył i zdezynfekował ręce 
• dentysta założył osłonę na ubrania i twarz 
• dentysta założył jednorazowe rękawiczki.
  

Po przeprowadzonym zabiegu stomatologicznym zwróć uwagę czy:

• usunięto z narzędzi resztki materiału stomatologicznego i narzędzia umieszczono w roztworze dezynfekcyjnym
• usunięto jednorazowe osłony zagłówka fotela, ramion i przewodów unitu, stolika, lampy lub zdezynfekowano te powierzchnie preparatem działającym min. na wirusy 
• przetarto preparatem dezynfekcyjnym przeźroczystą osłonę twarzy lub okulary 
• opróżniono, umyto i zdezynfekowano spluwaczkę, wymieniono kubek, zdjęto wiertło z unitu 
• oczyszczono końcówkę preparatem o pełnym spektrum działania, przepłukano unit 
• po każdej czynności dezynfekowano i umyto zlew, umywalkę i używany blat stołu.
  

Niezmiernie ważne z punktu widzenia rozprzestrzeniania się zakażenia jest postępowanie z ostrymi odpadami (igły, kaniule, ostrza, wiertła itp.) oraz z odpadami medycznym, dlatego zwróć uwagę czy:

• bezpośrednio po użyciu umieszczano ostre odpady w plastikowym, twardościennym pojemniku, nie oddzielając igieł od strzykawek
• pojemniki opisano datą rozpoczęcia użytkowania i datą zamknięcia 
• odpady medyczne w miejscu ich powstawania wyrzucane były do wiadra pedałowego wyłożonego workiem foliowym lub do worka foliowego zawieszonego na stelażu.
  

Zakażenia HCV w innych placówkach usługowych

W gabinetach kosmetycznych, fryzjerskich, tatuażu, salonach odnowy, akupunktury (czasami jest to zakład świadczący usługi medyczne), gdzie dokonywane są zabiegi, podczas których przecięcie skóry jest elementem zabiegu, a nie tylko przypadkowym zdarzeniem lub błędem, istnieje ryzyko zakażenia wirusem HCV. Dlatego też należy je traktować jak typowy gabinet zabiegowy, w którym bardzo często wykonuje się zbiegi związane z naruszeniem ciągłości tkanek. Przeniesienie zakażenia może nastąpić z klienta chorego na zdrowego, jak również na osobę wykonującą zabieg. W związku z takimi zagrożeniami obowiązkiem staje się przestrzeganie zasad higieny i zachowanie reżimu sanitarnego podczas świadczenia tych usług.

W zakładach fryzjerskich i kosmetycznych może nastąpić zakażenie w pewnych okolicznościach np. gdy dojdzie do bezpośredniego kontaktu krwi osoby zakażonej z uszkodzoną skórą lub błony śluzowej osoby zdrowej (np. skaleczenie, zmiany chorobowe). Każdy klient zakładu i pracownik może mieć na swojej skórze mikrourazy, które mogą okazać się wrotami zakażenia.

Do zakażenia może dojść podczas używania niezdezynfekowanych lub nieprawidłowo zdezynfekowanych i niesterylnych narzędzi np. nożyczek, cążek, igieł, grzebieni, szczotek  oraz wszystkich przyrządów fryzjerskich i kosmetycznych, które mogą spowodować uszkodzenie skóry.

Aby zapobiegać zakażeniom wirusem HCV w zakładach fryzjerskich i kosmetycznych niezbędna jest czystość ubrania ochronnego, narzędzi oraz wszystkich przedmiotów, które mogą być wykorzystywane w czasie pracy. Każdy pracownik zakładu kosmetycznego i fryzjerskiego powinien przestrzegać stosowania procedur higienicznodezynfekcyjnych w pomieszczeniach, dbać o czystość sprzętu oraz własnych rąk, a także zabezpieczać pracowników i klientów w trakcie zabiegów w środki ochrony osobistej.

W gabinetach kosmetycznych, fryzjerskich i innych usługowaych zwróć uwagę na to aby:

• przed i po wszystkich usługach pracownik umył ręce mydłem, następnie środkiem dezynfekcyjnym i spłukał je pod bieżącą ciepłą wodą
• prawidłowo wyposażona umywalka miała w zasięgu ręki dozownik zawierający mydło w płynie i dozownik ze środkiem do dezynfekcji rąk oraz ręczniki jednorazowego użycia (zaleca się,  aby uruchamianie wody odbywało się bez konieczności dotknięcia dłonią, co ograniczy przenoszenie drobnoustrojów) 
• wszelkie zabiegi związane z naruszeniem ciągłości tkanek były wykonywane sterylnym sprzętem, w sterylnych rękawiczkach jednorazowego użycia, sterylnym fartuchu, okularach ochronnych i maseczce 
• stosowane były do zabiegów naruszających ciągłość tkanek sterylne i jednorazowe (w oddzielnych opakowaniach) tampony, rękawice, waciki, lignina, gaziki, serwety z gazy, a po zabiegu, gromadzone w oddzielnym, zamykanym pojemniku 
• narzędzia kosmetyczne i fryzjerskie wielokrotnego użytku (np. cążki, pęsety, nożyczki) powodujące naruszenie ciała po użyciu zawsze były poddane właściwym zabiegom: dezynfekcji, myciu i sterylizacji.
  

Niedopuszczalne jest wielokrotne używanie narzędzi przeznaczonych do jednorazowego użycia

• do przekłuwania ciała był zastosowany wyłącznie pistolet, który ma jałowe elementy w kontakcie z ciałem
• narzędzia używane przy zabiegach nie powodujące przerwania ciągłości tkanek po każdym użyciu były umyte i zdezynfekowane 
• pojemniki służące do dezynfekcji sprzętu wielokrotnego użycia stały puste w pobliżu miejsca wykonywania zabiegu. Środki dezynfekcyjne (ich opary) nie są obojętne dla zdrowia pracownika i klienta. Dopiero po zakończeniu zabiegu, sprzęt trzeba zalać środkiem dezynfekcyjnym, zamknąć szczelnie, oznakować, wpisać datę oraz dezynfekować w określonym przez producenta czasie. Warunkiem skutecznej dezynfekcji jest całkowite zanurzenie przedmiotów w roztworze 
• ostre przedmioty jednorazowego użycia naruszające ciągłość tkanek po zastosowaniu, umieszczone były w pojemniku odpornym na uszkodzenie, szczelnym o nienasiąkliwych ścianach 
• aparaty służące do różnych zabiegów kosmetycznych, np.: pasy do masażu, łóżka do opalania, itp., były konserwowane i dezynfekowane zgodnie z instrukcją obsługi danego urządzenia 
• klienci z widocznymi niezabezpieczonymi skaleczeniami powinni być obsługiwani z zachowaniem szczególnej ostrożności, po uprzednim zabezpieczeniu uszkodzenia 
• czasie zabiegów, przy których może dojść do krwawienia oraz przy usuwaniu zanieczyszczeń z krwi, trzeba zawsze używać rękawiczek jednorazowego użytku 
• rękawiczki po użyciu należy traktować tak samo jak zużyte waciki i ligninę
• wszelkie skaleczenia, zadrapania, czy pęknięcia skóry muszą zostać zabezpieczone plastrem opatrunkowym jeszcze przed przystąpieniem do pracy.
  

Pracownicy zakładów fryzjerskich i kosmetycznych powinni pamiętać, aby ich własne dłonie (a zwłaszcza paznokcie) były zadbane. W przypadku zranienia w czasie pracy należy przerwać wykonywanie usługi, umyć dokładnie zranioną okolicę wodą i mydłem (przy braku wody można użyć płynów do mycia rąk na bazie alkoholu 70%). Jeżeli na skórze znajduje się krew, to niezależnie od tego czy skóra była skaleczona czy są na niej zmiany, otarcia itp. należy ją dobrze umyć wodą i mydłem oraz zdezynfekować. Przy większym zranieniu powinno się udać do lekarza. Takie postępowanie dotyczy kontaktu z krwią każdej osoby, nie tylko podejrzanej o zakażenie. Pracownicy z sączącymi się zmianami na rękach oraz skaleczeniami nie dającymi się właściwie zabezpieczyć, nie mogą mieć kontaktu z klientami do czasu wyleczenia.

W innych gabinetach usługowych np. w salonach tatuażu, przy zabiegach z przerwaniem ciągłości skóry, co może stanowić doskonałe wrota zakażenia, gdzie również igła, sprzęt, jak i sam barwnik mogą stanowić drogę przeniesienia groźnych wirusów z osoby na osobę, należy poprosić o pokazanie miejsca, gdzie i jak sterylizuje się sprzęt lub magazynuje jednorazowe końcówki. Przyjrzyj się czy artysta myje ręce przed i po każdym zabiegu. Zobacz pozwolenie i certyfikat (jednak dokumenty nie zastąpią odpowiedniej higieny).

Jednym z radykalniejszych sposobów zapobiegania zakażeniom to unikanie źle prowadzonych salonów kosmetycznych, fryzjerskich i tatuażu, akupunktury, odnowy biologicznej, a także gabinetów zabiegowych w zakładach opieki medycznej, gabinetów dentystycznych i innych.

W życiu codziennym, w zachowaniach ryzykowanych istnieje również możliwość zakażenia się:

• używając wspólnych szczoteczek do zębów i przyborów higienicznych
• dotykając skaleczoną ręką materiałów zabrudzonych krwią
• w czasie kontaktów seksualnych (ryzyko zakażenia na drodze kontaktów płciowych z jednym partnerem jest minimalne, znacznie wzrasta przy kontaktach hetero i homoseksualnych z wieloma partnerami; prawdopodobieństwo zakażenia wynosi około 1-3% w 25-letnim współżyciu monogamicznym; inne nowsze doniesienia naukowe szacują, że prawdopodobieństwo zakażenia poprzez stosunki seksualne wynosi nawet poniżej 1%) 
• na drodze wstrzykiwania narkotyków drogą dożylną, igłą lub strzykawką skażoną wirusem C 
• w bójkach (jeśli doszło do kontaktu z krwią) 
• uprawiając sporty kontaktowe (boks, judo), jeśli doszło do kontaktu z krwią 
• w praktykach sadomaso 
• naprawiając sprzęt (zwłaszcza medyczny), możliwe skaleczenia, zadrapania 
• używając dożylnie środków dopingujących 
• udzielając pierwszej pomocy ofiarom wypadków bez zachowania należytego zabezpieczenia.
  

Oosoby zakażone HCV

Niestety, pomimo starań, wnikliwej obserwacji podczas różnych czynności w gabinecie zabiegowym, w szpitalu w trakcie hospitalizacji, podczas pobytu u fryzjera, kosmetyczki, może dojść jednak do zakażenia wirusem HCV. Na co należy zwrócić uwagę mimo niespecyficznych objawów tego zakażenia, co może przyspieszyć diagnozę i zmniejszyć skutki zakażenia:

• czy utrzymują się długo przewlekle niecharakterystyczne objawy takie jak: osłabienie, bóle stawowe i mięśniowe lub świąd skóry, brak apetytu, nudności, czasami objawy neurologiczne jak zaburzenia koncentracji, niepokój, rozdrażnienie, depresja
• czy miałeś przetaczaną krew lub preparaty krwiopochodne przed 1992 rokiem (po tym okresie krew była i jest badana na obecność przeciwciał anty HCV) 
• czy przyjmowałeś narkotyki drogą dożylną 
• czy miałeś częsty kontakt z ochroną zdrowia i miałeś wykonywane liczne zabiegi lub operacje 
• czy jesteś chory na cukrzycę 
• czy masz partnera seksualnego zakażonego wirusem typu C 
• czy stwierdzono u ciebie nieprawidłowe próby wątrobowe.
  

Jednak tylko około 30% zakażonych osób jest w stanie zaobserwować w/w objawy.
Większość chorych nie odczuwa jednak żadnych dolegliwości, a stan taki może trwać przez wiele, około 15-20, a nawet 30 lat.

Jeżeli w wyniku badań diagnostycznych i oceny lekarza prowadzącego masz potwierdzenie,  że jesteś nosicielem lub zakażonym wirusem HCV, dostosuj się do jego wskazań i zaleceń, a przede wszystkim:

• nie zakażaj innych – uważaj na krew i inne wydzieliny (wzrost bezpieczeństwa przy stosowaniu prezerwatywy)
• zgłoś się do Poradni Hepatologicznej przy Szpitalu Zakaźnym celem ustalenia dalszego postępowania 
• przestrzegaj zaleceń dietetycznych (generalnie unikaj tłuszczów i potraw smażonych, raczej spożywaj pokarmy bogatobiałkowe pochodzenia roślinnego – czyli np. z soi, pokarmy zawierające skrobię) 
• nie pij alkoholu 
• nie przemęczaj się 
• wzbogacaj swoją dietę w witaminy z grupy B i mikroelementy poprzez przyjmowanie stosownych preparatów multiwitaminowych w ilościach przekraczających dobowe zapotrzebowanie oraz w tzw. niezbędne fosfolipidy – wyciąg z lecytyny sojowej. (600-1000mg/dobę)
• unikaj przyjmowania leków, które szkodzą wątrobie – w tym najbardziej pomocni będą lekarze.
  

Autor:

Magdalena Borowska
Kierownik Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Powiatowej Stacji SanitarnoEpidemiologicznej w Warszawie