HCV cicha epidemia

Wirusowe Zapalenie Wątroby typu C to ogólnoświatowy problem kliniczny, epidemiologiczny i społeczny. Liczba ludzi zakażonych tym wirusem na świecie waha się od 170 do 300 milionów. Według szacunków WHO, przy braku właściwej terapii, liczba zgonów spowodowanych WZW C w najbliższych latach zwiększy się kilkukrotnie. Zaniepokojenie tą sytuacją wyraził również Parlament Europejski. W odpowiedzi na ten problem w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz Wspólnoty Niepodległych Państw zainicjowany został projekt wspierający badania ekonomicznych i społecznych kosztów WZW typu C. Jednym z elementów tego projektu jest organizacja, wyjątkowego ze względu na swoją skalę oraz wagę, Międzynarodowego Szczytu pt. „HCV – The Quiet Epidemic. Preventing, Diagnosing and Treating Hepatitis C: Best Practice and Issues in Eastern Europe and Eurasia”. W wydarzeniu tym wzięło udział 16 krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Wspólnoty Niepodległych Państw. Pierwsze spotkanie obejmujące kraje WNP: Azerbejdżan, Białoruś, Kazachstan, Rosję i  Ukrainę miało miejsce  1 października br. w Kijowie. Gospodarzem drugiego spotkania, które miało miejsce 14 października była Polska. W Warszawskim Szczycie uczestniczyli przedstawiciele Bułgarii, Chorwacji, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Serbii, Słowacji, oraz Słowenii.

W Polsce organizatorami Międzynarodowego Szczytu byli: Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Polska Grupa Ekspertów HCV oraz miesięcznik „Służba Zdrowia”. Szczyt miał charakter roboczego spotkania ekspertów, w trakcie którego osoby kształtujące politykę zdrowotną i ich doradcy, przedstawiciele odpowiednich resortów i specjaliści ds. polityki zdrowotnej z Europy Środkowej i Wschodniej oraz przedstawiciele Parlamentu Europejskiego dyskutowali o istotnych zagadnieniach z zakresu profilaktyki, diagnostyki i leczenia HCV. Podczas spotkania przedstawione zostały unikalne dane oraz wnioski z dużego, międzynarodowego projektu badawczego, w trakcie którego badano skalę infekcji wirusem HCV w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz w krajach Wspólnoty Niepodległych Państw, a także omówione zostały perspektywy wpływu społecznego i gospodarczego wirusa HCV na te kraje.

W trakcie Międzynarodowego Szczytu zorganizowana została konferencja prasowa, w której uczestniczyli m. in.: prof. dr hab. med. Waldemar Halota – Prezes Polskiej Grupy Ekspertów HCV; Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Zakaźnych i Hepatologii Akademii Medycznej w Bydgoszczy;  prof. dr hab. med. Anna Boroń-Kaczmarska – Prezes Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego, Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Zakaźnych i Hepatologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie; prof. dr hab. med. Robert Flisiak – Kierownik Kliniki Chorób Zakaźnych i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, przedstawiciel EASL podczas Szczytu; prof. dr med. Seval Akgun – Profesor Epidemiologii i Zdrowia Publicznego w Szkole Medycyny Uniwersytetu Baskent i Szkole Zdrowia Publicznego Uniwersytetu w Oklahomie; ks. Arkadiusz Nowak – Prowincjał Zakonu Posługujących Chorym, Prezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej; pacjenci oraz przedstawiciele mediów. Podczas spotkania eksperci w obszarze chorób zakaźnych przedstawili alarmujące dane dotyczące skali zakażeń HCV w Polsce oraz trudności w dostępie do terapii  WZW typu C.

W dalszej części spotkania zaprezentowane zostały wnioski z dokumentu pt.: „WHITE PAPER – THE BURDEN OF HEPATITIS C IN CEE AND CIS: AN EPIDEMIOLOGICAL AND ECONOMIC ASSESSMENT”. Na podstawie badań przeprowadzonych w 17 krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz Wspólnoty Niepodległych Państw wyciągnięto następujące wnioski:

• Szacuje się, iż w roku 2009, w  w regionie Europy Środkowej i Wschodniej, około 4,98 miliona osób jest przewlekle zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C. Do roku 2015 ta liczba może wzrosnąć do 6,87 miliona. Stanowi to wzrost liczebności przypadków WZW typu C wynoszący 38%, o ile utrzymają się obecne trendy dotyczące czynników ryzyka, praktyk diagnostycznych i terapeutycznych.
• Szacowana zapadalność na WZW typu C wśród 17 krajów w regionie waha się od 0,9 do 33 na 100 000 (w roku 2009), przy czym najniższa jest na Węgrzech, a najwyższa na Łotwie.
• Transmisja wirusa następuje głównie w wyniku dożylnych transfuzji i wlewów, zwłaszcza wśród osób przyjmujących narkotyki w iniekcjach, korzystających ze wspólnych instrumentów zanieczyszczonych krwią. Transmisja w trakcie kontaktów seksualnych i w okresie okołourodzeniowym nie jest zbyt częsta.
• Zakażenie jest bezobjawowe. Po zakażeniu u jednej osoby na pięć może nastąpić samoczynna eliminacja wirusa, ale pozostałe osoby będą przewlekle zakażone. Innymi słowy 80% przypadków WZW typu C to przypadki przewlekłe.
• Wśród pacjentów z przewlekłym WZW typu C u 50-75% rozwijają się poważne choroby wątroby. U około 2-5% z nich wystąpi rak wątroby. 
• Chorobę w postaci umiarkowanej do poważnej można pomyślnie leczyć u około 70% pacjentów, jeżeli wymagane leczenie będzie w całości zastosowane.
• Nie istnieją skuteczne programy monitorowania i badań przesiewowych w badanym regionie. W niektórych krajach, takich jak Białoruś, Czechy i Łotwa, istnieją krajowe systemy monitorowania. W innych, takich jak Chorwacja, Litwa, Polska, Słowacja, Rosja i Węgry, rozpoczęto w ubiegłych latach programy badań przesiewowych skierowane na grupy ryzyka. Niemniej jednak nadal są konieczne badania seroprewalencji w populacjach wysokiego ryzyka oraz usprawnione programy monitorowania WZW typu C, aby móc oszacować aktualny i przyszły wpływ zakażenia wirusem oraz, aby obserwować trendy i różnice w epidemiologii w krajach Europy ŚrodkowoWschodniej oraz Wspólnoty Niepodległych Państw.
• Należy zintensyfikować wysiłki zmierzające do zapobiegania WZW typu C, takie jak tanie programy leczenia uzależnienia od alkoholu i narkotyków lub programy wymiany igieł celem zmniejszenia ryzyka transmisji w tych krajach.  
• Istnieje świadomość czynników ryzyka i konsekwencji WZW typu C wśród profesjonalistów, ale nie w społeczeństwie. Należy zwiększyć działania mające na celu zachęcenie osób z grup ryzyka do wykonania testów w kierunku zakażenia wirusem HCV.
• Poradnictwo dotyczące zapobiegania zakażeniom, prowadzone przez wykwalifikowany personel, powinno być dostępne dla osób narażonych na wysokie ryzyko zakażenia wirusem HCV, zwłaszcza dla pracowników służby zdrowia (jedna z ważniejszych grup ryzyka). W związku z tym systematyczne szkolenie personelu białego z zakresu WZW typu C powinno być niezbędnym elementem edukacji w krajach Europy ŚrodkowoWschodniej i Wspólnoty Niepodległych Państw. 
• Testy diagnostyczne w kierunku zakażenia wirusem HCV są drogie i nie są rutynowo wykonywane w placówkach ochrony zdrowia. Leczenie jest dostępne, ale jest długie (6-12 miesięcy) i nie zawsze skuteczne ze względu na wiele czynników ryzyka wpływających na progresję choroby i wskaźniki wyleczeń.
• W znacznej większości krajów koszty leczenia zaawansowanych stadiów choroby są od 13 do 29 razy wyższe niż koszty leczenia wczesnych etapów choroby. W związku z tym koszty związane z niezdiagnozowanymi i nieleczonymi przypadkami WZW typu C będą nadal stanowić istotne obciążenie publicznych budżetów, zwłaszcza w połączeniu z innymi i możliwie bardziej istotnymi kosztami pośrednimi dla gospodarki i społeczeństw tych krajów.
• Częstość występowania zakażenia wirusem HCV jest najwyższa w najbardziej produktywnej gospodarczo grupie wiekowej od 30 do 44 lat we wszystkich badanych krajach. W połączeniu z faktem, że u 80% pacjentów zakażonych wirusem HCV choroba przechodzi w stan przewlekły, obciążenia kosztami pośrednimi nie należy uznawać za mało istotne. Koszty nieleczenia WZW typu C będą znacznie wyższe dla rządów i społeczeństw, ale można je obniżyć, stosując skuteczne programy badań przesiewowych, które mogą objąć nie tylko główne grupy ryzyka.
• Ze względu na ograniczenia dostępności danych o wskaźnikach epidemiologicznych i kosztach ekonomicznych konieczne jest podjęcie dalszych wysiłków w tym obszarze, aby usprawnić możliwości decydentów i lekarzy w zakresie planowania i wdrażania.
  

Polska ma trzeci co do wielkości wskaźnik prewalencji HCV spośród badanych 17 krajów, co pozycjonuje nasz kraj za Rumunią i Kazachstanem. Wskaźnik prewalencji, czyli procent populacji dotkniętej HCV wynosi w Polsce 1,99%. Oznacza to, że liczba zakażonych w naszym kraju dochodzi do ok. 750 000 osób. Z dokumentu wynika, iż 25% Polaków zakażonych wirusem HCV należy do najbardziej ekonomicznie aktywnej grupy wiekowej. Biała Księga w dużej części poświęcona jest opracowaniu prognozy poniesionych kosztów wirusowego zapalenia wątroby typu C oraz jego powikłań. Koszty te zostały opracowane na bazie aktualnych wskaźników prewalencji i zachorowalności w projekcji na lata 2008–2015. Obliczono, że wydatki polskiego rządu na leczenie HCV wyniosą 8,2 mld Euro (czwarty najwyższy wskaźnik w Europie Środkowo -Wschodniej oraz krajach Wspólnoty Niepodległych Państw!). Jednak obliczenia wskazują także, że w przypadku wdrożenia efektywnych programów skreeningowych i programów leczniczych mających na celu wczesne wykrycie choroby i wprowadzenie kompleksowego leczenia, zanim rozwiną się powikłania z kwoty tej można by było zaoszczędzić 7,7 mld Euro (trzecie pod względem wielkości możliwe oszczędności w analizowanym obszarze!). Ważnym jest, iż prognozy dotyczące kosztów i oszczędności nie uwzględniają kosztów społecznych HCV oraz jakości życia chorych z HCV, co oznacza, iż właściwe koszty i oszczędności związane z HCV dla polskiej gospodarki mogą być prawdopodobnie wyższe.

W dniu Międzynarodowego Szczytu (14 października) rozpoczęła się akcja bezpłatnych badań antyHCV dla mieszkańców Warszawy i okolic. Badania realizowane są w Punktach Pobrań Synevo w Warszawie przy ul. Dzikiej 4 oraz ul. Gdeckiej 3 do wyczerpania puli testów.