Co to jest ból?

Ból towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Jego opisy i sposoby leczenia można znaleźć już we wczesnej historii, np. na babilońskich tabliczkach i egipskim papirusie. Wyraz ból pochodzi od łacińskiego słowa „poena”, co oznacza karę. W dawnych czasach uważano bowiem, że ból powodowany jest przez demony lub jest sygnałem niezadowolenia bogów. Egipcjanie wierzyli też, że ból wywoływały duchy umarłych, które po zmroku wchodziły do ciała poprzez nozdrza lub uszy.

Ból jest zjawiskiem nieodłącznie związanym z życiem człowieka. Podobnie jak podwyższona temperatura, jest sygnałem mówiącym o tym, że coś złego dzieje się w organizmie. Jednocześnie jest również zjawiskiem psychicznym, zmysłowym oraz emocjonalnym. Ból jest nieprzyjemnym doznaniem powstającym pod wpływem bodźców uszkadzających tkankę lub zagrażających jej uszkodzeniem.

Jak dochodzi do bólu?

Proces powstawania odczucia bólowego nosi nazwę nocycepcji i obejmuje cztery etapy: transdukcję, przewodzenie, modulację i percepcję. W procesie transdukcji zmiana energii działającego bodźca uszkadzającego na impuls elektryczny, przewodzony włóknami nerwowymi, odbywa się w obwodowych zakończeniach neuronu nocyceptorowego, tzw. nocyceptorach, zlokalizowanych w obwodowych zakończeniach włókien A delta i C, wyspecjalizowanych w przekazywaniu informacji bólowej. Podczas procesu przewodzenia informacji nocyceptywnej do wyższych pięter układu nerwowego, podlega ona procesowi modulacji (hamowania lub torowania), czego efektem jest zmniejszenie lub zwiększenie uwalniania neuroprzekaźników lub zmiana aktywności neuronalnej. Końcowym etapem nocycepcji jest zjawisko percepcji, zachodzące w korze mózgowej (miejsce w którym dochodzi do uświadomienia istnienia bólu oraz jego lokalizacji). Kora jest odpowiedzialna za interpretację stymulacji bólowej i odpowiednią reakcję. Jest to reakcja osobnicza, uzależniona w dużym stopniu od wcześniejszych doświadczeń. Typowe zachowania będące odpowiedzią na ból to lęk, obawa, agresja lub gniew.

Ostry ból pełni w organizmie rolę ostrzegawczo-obronną. Jednak w przypadku braku lub nieskutecznej terapii przeciwbólowej, utrzymujący się ostry ból powoduje powstanie zmian patofizjologicznych w ośrodkowym układzie nerwowym. Ostra postać bólu może przekształcić się w przewlekły zespół bólowy.

Jak leczyć ból?

W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój badań neurofizjologicznych i farmakologicznych, co w istotny sposób wpłynęło na możliwość zrozumienia i poznania wielu procesów związanych z powstawaniem bólu oraz mechanizmów działania leków i innych metod stosowanych w jego leczeniu. Najbardziej powszechnym sposobem walki z bólem patologicznym jest używanie środków przeciwbólowych. Pierwszym lekiem przeciwbólowym była morfina, która została wyodrębniona w 1804. Dużym przełomem w leczeniu bólu było odkrycie przez F. Hoffmana w 1897 roku aspiryny o działaniu przeciwgorączkowym i przeciwbólowym oraz synteza nowoczesnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jednym z ważniejszych zagadnień jest zwalczanie bólów nowotworowych. Podstawą jest tu trójstopniowa drabina analgetyczna, opracowana przez Światową Organizację Zdrowia. Zgodnie z jej zasadami, leki przeciwbólowe dobiera się w zależności od nasilenia bólu. Na każdym stopniu podaje się coraz wyższe dawki leków określonego stopnia, a po osiągnięciu ich dawki maksymalnej, dołącza lek ze stopnia wyższego lub następuje zmiana na lek silniejszy.

Właściwe leczenie bólu to postępowanie wielokierunkowe. Dzięki osiągnięciom nowoczesnej medycyny, pacjenci mogą żyć godnie, nie odczuwając bólu.