Profilaktyka trzydziestolatki i czterdziestolatki

1. Badanie piersi i mammografia
2. Badanie w kierunku cukrzycy
3. Testy prenatalne
4. Oględziny skóry
5. Badanie ginekologiczne i badanie cytologiczne szyjki macicy
6. Badanie per rectum
7. Badanie poziomu cholesterolu we krwi
8. Badanie stomatologiczne
9. Badanie okulistyczne
10. Badanie w kierunku anemii z niedoboru żelaza
11. Badanie gęstości kości

Badanie piersi i mammografia

Istnieją co prawda różnice pomiędzy fachowcami co do tego jak często kobiety powinny poddawać się badaniu mammograficznemu, co do jednego natomiast nie ma wątpliwości, że wyleczalność raka piersi zależy tylko i wyłącznie od jego jak najwcześniejszego wykrycia. Mammografia jest badaniem radiologicznym, które ma na celu wykrycie patologicznych guzków w miąższu sutka. Badanie takie może zlecić lekarz po wcześniejszym badaniu fizykalnym piersi. Mammografia nie jest badaniem perfekcyjnym. Dość często zdarzają się opisy badania fałszywie dodatnie, dlatego rekomenduje się kompleksowe badanie piersi: fizykalne, ultrasonograficzne (USG) i mammograficzne. Po raz pierwszy badanie takie powinno być wykonane po przekroczeniu 40-tego roku życia z wyjątkiem kobiet, u których w najbliższej rodzinie (u matek czy sióstr) występowały zachorowania na raka sutka - wtedy pierwsza mammografia sugerowana jest około 30-go roku życia, a następnie w jednym i drugim przypadku raz na rok czy dwa lata zależnie od wskazań lekarza. Badanie mammograficzne wykonują zakłady radiologiczne w szpitalach i przychodniach (w zakładach prywatnych nie jest wymagane skierowanie od lekarza). Również i w tej grupie wiekowej zalecana jest comiesięczna samokontrola piersi, a w razie wykrycia jakichkolwiek zgrubień w miąższu sutka natychmiastowe udanie się do lekarza, najlepiej chirurga onkologa. Pamiętaj, że 6% raków sutka wystepuje u kobiet przed 40-tym rokiem życia, a jak dowodzą amerykańscy naukowcy 25% kobiet w wieku 35 lat posiada gen BRCA1 odpowiedzialny za powstawanie raka piersi (u 85% tych kobiet istnieje bardzo duże ryzyko zachorowania na raka piersi).

Badanie w kierunku cukrzycy

Każda kobieta po przekroczeniu 45-go roku życia powinna być zdiagnozowana w kierunku cukrzycy i badanie takie powinno być cyklicznie powtarzane co 3 lata. Osoby cierpiące na nadwagę, mające niski poziom frakcji HDL cholesterolu oraz posiadające krewnych cierpiących na cukrzycę powinny poddać się temu badaniu wcześniej. Kobiety ciężarne powinny być badane w kierunku cukrzycy pomiędzy 24-tym a 28-mym tygodniem ciąży (ciąża predysponuje do rozwinięcia się cukrzycy). „Cukrzyca przez wiele lat może przebiegać bez znaczących objawów klinicznych” - ostrzega prof. Robin Goland, endokrynolog z Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku. Tzw. utajniona cukrzyca bywa niezwykle groźna, bowiem w momencie ujawnienia się objawów takich jak: częstomocz, nadmierne pragnienie, senność, nadmierny apetyt i zaburzenia widzenia w naczyniach krwionośnych i otaczających je nerwach istnieją już nieodwracalne patologiczne zmiany (najgroźniejsze są te, które występują w naczyniach krwionośnych oka i nerek), a nieleczona cukrzyca znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia zawałów serca i mózgu. Prawidłowy poziom glukozy we krwi wynosi poniżej 115 mg/dl krwi. Osoby, u których stwierdza się poziom pomiędzy 115 a 126 mg/dl zaliczane są do grupy ryzyka zachorowania na cukrzycę, a te u których poziom przekracza 126 mg/dl zaliczane są do diabetyków. Badanie poziomu glukozy we krwi wykonują laboratoria analityczne określając poziom we krwi pobranej z żyły pacjenta będącego na czczo. Pomiar taki ( a właściwie test na obecność glukozy) może być również wykonany przez samego pacjenta za pomocą dostępnych w aptece testów paskowych o nazwie: Glucofilm, Glucostix, Exac Tech, One Touch Glucose czy Accutrend - Glucose. Pacjent nakłuwa opuszkę palca za pomocą specjalnego bagneciku, a następnie za pomocą paska sprawdza czy poziom glukozy nie jest podwyższony. Testy te są szczególnie przydatne dla osób cierpiących na cukrzycę, które w ten sposób mogą same monitorować wahania poziomu glukozy we krwi. Podwyższony poziom glukozy w domowych warunkach można również określać w moczu. W normalnych warunkach w moczu zawarte są jedynie niewielkie ilości w postaci wolnej. W cukrzycy poziom ten znacznie wzrasta i można go wykryć za pomocą testów paskowych dostępnych w aptece o nazwie: S-Glukotest i Test-Tape.

Testy prenatalne

Obowiązują zasady jak w przypadku poprzedniej grupy wiekowej, z wyjątkiem matek powyżej 35-go roku życia, u których bardzo często zleca się wykonanie tzw. trans abdominalnej amniopunkcji (przez brzuszna punkcja worka owodniowego), która ma na celu analizę biochemiczną płynu owodniowego oraz chromosomalną płodu. Wskazaniem do takiego badania jest nie tylko wiek matki, ale również anomalie chromosomalne u rodziców, urodzenie w przeszłości dziecka z anomaliami chromosomalnymi czy urodzenie dziecka z wadami centralnego układu nerwowego. Naukowcy przestrzegają przyszłe matki przed jeszcze jednym zagrożeniem. Niedobór kwasu foliowego i witaminy B12 w diecie ciężarnej może być przyczyną wad rdzenia kręgowego u dzieci. Zalecają zatem spożywanie co najmniej 400 mikrogramów kwasu foliowego w diecie (większość kobiet spożywa dziennie nie więcej niż 200 !). Rekomendowane pokarmy to płatki kukurydziane, fasola i groch oraz wszelkie warzywa o zielonych liściach.

Oględziny skóry

Eksperci rekomendują, aby kobiety po przekroczeniu 40-tego roku życia badane były w kierunku zagrożenia czerniakiem złośliwym oraz rakami skóry (podstawno- i kolczystokomórkowym) raz na rok. Badanie polega na dokładnych oględzinach skóry i jej znamiom. Najwyższym stopniem ryzyka objęte są osoby posiadające liczne (ponad 100) znamiona, członków rodziny dotkniętych tą chorobą, jasną karnację i naturalne blond lub rude włosy oraz conajmniej dwa oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub okresie młodzieńczym. Należy pamiętać, że czerniak złośliwy choć należy do najgroźniejszych i najszybciej rozprzestrzeniających się nowotworów, wykryty we wczesnym stadium może być w 100% uleczalny.

Badanie ginekologiczne i badanie cytologiczne szyjki macicy

Badanie ginekologiczne i cytologiczne szyjki macicy zalecane jest w tej grupie wiekowej raz do roku (od 1940 roku, kiedy to Papanicolau wprowadził po raz pierwszy badanie cytologiczne odsetek zgonów z powodu raka szyjki macicy spadł o 70%). Oczywiście jakiekolwiek objawy ze strony narządów rodnych są powodem do natychmiastowego udania się do lekarza, a powodów może być wiele. Aż 72% w tej grupie wiekowej stosuje różne formy antykoncepcji i tak jak w poprzedniej grupie, jakiekolwiek objawy uboczne spowodowane stosowaniem tych preparatów są wskazaniem do zmiany środka przez lekarza prowadzącego. Wśród kobiet 30-to - 40-to letnich bardzo częstym problemem są też infekcje dróg moczowych, które są konsekwencją przedostania się bakterii ze sromu i pochwy do cewki moczowej oraz zapalenia przydatków. Infekcje takie powinny być leczone natychmiast za pomocą antybiotykoterapii, gdyż nawracające zakażenia mogą doprowadzić do uszkodzenia nerek lub niepłodności. W profilaktyce tego typu zakażeń najlepiej sprawdza się przestrzeganie zasad higieny przez obydwoje partnerów. Kolejnym problemem może być przedwczesna menopauza (średni wiek kobiet wchodzących w te fazę wynosi 51 lat), niektóre jednak mogą ja rozpocząć już w wieku 40-tu lat. Jeśli cykle miesiączkowe wydłużają się do 45 dni, doświadczasz tzw. uderzeń gorąca, nocnych potów i suchości w pochwie, a objawy takie utrzymują przez trzy kolejne miesiące należy zgłosić się do lekarza, którego zadaniem będzie „przeprowadzenie” cię przez ten dość przykry okres w życiu kobiety. Przewidując czas wejścia w menopauzę zacznij od zebrania wywiadu od własnej matki - prawdopodobieństwo, że stanie się to w tym samym wieku jest bardzo duże. I jeszcze jedno. Przedłużające się krwawienia miesiączkowe, ból w dole brzucha i częstomocz mogą być objawem tzw. mięśniaków macicy - łagodnych guzów z tkanki łącznej rosnących w macicy, których obecność może być stwierdzona przez ginekologa w czasie badania fizykalnego (mięśniaki duże lub mnogie są wskazaniem do usunięcia chirurgicznego, zwłaszcza w wieku reproduktywnym, kiedy to mogą być przyczyną niemożności zagnieżdżenia się zapłodnionego jaja w macicy).

Badanie per rectum

Kobiety powyżej 40-tego roku życia powinny poddać się badaniu per rectum (badanie przez odbytnicze), w czasie którego lekarz bada ścianę pomiędzy pochwą i odbytnicą poszukując patologicznych rozrostów (np. polipów) czy żylaków tej okolicy. Badaniu w szczególności powinny poddać się kobiety, u których w rodzinie występowały przypadki raka odbytnicy lub jelita grubego. W razie potrzeby lekarz zlecić może dodatkowe badania, takie jak: rekto- i kolonoskopia (wziernikowanie odbytnicy i jelita grubego), biopsja tych okolic czy test na krew utajona w kale. Bezwzględnym wskazaniem do natychmiastowej wizyty u lekarza jest pojawianie się przez kilka kolejnych dni krwi w kale, smolistych stolców czy wystąpienie biegunki z domieszką krwi.

Badanie poziomu cholesterolu we krwi

Jak wynika z raportów medycznych poziom cholesterolu drastycznie wzrasta u kobiet pomiędzy 40-tym, a 60-tym rokiem życia. W tej grupie również prawie połowa osób ma poziom cholesterolu, który zwiększa u nich ryzyko wystąpienia chorób serca i zawałów mózgu. Prawidłowy poziom we krwi nie powinien przekraczać 200 - 220 mg/100 ml. Jeżeli przekracza 240 mg/100 ml, powinno się wykonać badanie w celu określenia frakcji cholesterolu - ciężkiej HDL (tzw. „dobry” cholesterol) i lekkiej LDL (tzw. „zły” cholesterol). Poziom HDL niższy niż 35 mg/dl jest klasyfikowany jako czynnik ryzyka w chorobach układu krążenia, wartości wyższe niż 60 mg/dl uważane są za ważny czynnik protekcyjny w tej chorobie. Jeśli poziom LDL jest przy tym wysoki (powyżej 160 mg/dl) w dalszym ciągu ryzyko zachorowania jest niewielkie, chyba że współistnieją inne czynniki ryzyka takie jak: cukrzyca, nadciśnienie, wysoki poziom trójglicerydów we krwi (norma 40-150 mg/dl) lub choroby układu krążenia w rodzinie. W przypadku stwierdzenia wysokiego poziomu cholesterolu, lekarz w pierwszej kolejności powinien zlecić odpowiednia niskotłuszczową dietę i aktywny fizycznie tryb życia (ćwiczenia), ponieważ leki obniżające poziom cholesterolu nie są rekomendowane w tej grupie z uwagi na stosunkowo niskie zagrożenie chorobami krążenia oraz nie do końca poznanymi efektami długotrwałego przyjmowania tych leków przed okresem menopauzy.

Badanie stomatologiczne

Prawie 75% kobiet w tej grupie wiekowej cierpi na choroby przyzębia. Powodem jest niedostateczna higiena jamy ustnej, a w szczególności unikanie czyszczenia zębów nitką dentystyczną. Zgromadzone w kieszonkach między zębem, a dziąsłem bakterie doprowadzają do erozji kości, która utrzymuje ząb we właściwej pozycji. Na dodatek zgromadzone w tym miejscu bakterie są miejscem wysiewu do krwi i infekcji pojawiających się w odległych miejscach. Kontrola stomatologiczna zalecana jest co najmniej dwa razy do roku w celu oczyszczenia zębów z kamienia i leczenia ewentualnych ubytków.

Badanie okulistyczne

Jeśli w wieku 20-tu lat cieszyłaś się dobrym wzrokiem, prawdopodobnie pozostanie on na takim samym poziomie aż do 40-tego roku życia - później, zgodnie z fizjologią wzrok stopniowo będzie się pogarszał i będą ci potrzebne okulary do czytania z powodu rozwijającej się dalekowzroczności. Ale niedomoga oczu to nie tylko krótko- czy dalekowzroczność. Jedną z chorób, która rozwija się podstępnie jest jaskra - choroba o nieznanej etiologii, w której dochodzi do zahamowania normalnego odprowadzania płynu z oka, co wywołuje nadmierne jego gromadzenie i wzrost ciśnienia w gałce ocznej, a w konsekwencji pogorszenia jakości widzenia np. częściowy zanik pola widzenia. Jedyną pociechą jest fakt, że choroba wykryta wcześnie może być spowolniona przez leczenie farmakologiczne i chirurgiczne. Dlatego tez eksperci zalecają badanie okulistyczne przynajmniej raz pomiędzy okresem dojrzewania, a 40-tym rokiem życia, a następnie raz na 2 do 4 lat. Badanie takie w szczególności wskazane jest dla osób, które cierpią na cukrzycę, nadciśnienie, hipercholesterolemię czy reumatoidalne zapalenie stawów, bowiem we wszystkich tych chorobach dochodzi do uogólnionego uszkodzenia naczyń w organizmie, a w przypadku oczu mogą one być wykrywalne tzw. badaniem dna oka, w czasie którego za pomocą oftalmoskopu okulista ocenia stan naczyń wzrokowych bez konieczności interwencji chirurgicznej.

Badanie w kierunku anemii z niedoboru żelaza

Każda kobieta, która odczuwa zmęczenie niewiadomego pochodzenia, przy tym jest wegetarianką lub jest w ciąży lub też cierpi na obfite krwawienia miesiączkowe powinna podać się badaniu określającemu poziom żelaza we krwi obwodowej, a tym samym wykluczyć anemię z niedoboru żelaza. Konsekwencją anemii jest uogólnione niedotlenienie organizmu na skutek którego doświadczamy trudności w koncentracji, odczuwamy niedobór energii i nieustannie czujemy się zmęczeni. Badanie poziomu żelaza we krwi wykonuje się w laboratoriach analitycznych używając do tego próbki krwi pobranej z żyły.

Badanie gęstości kości

Badaniu powinny poddać się kobiety zagrożone wczesną osteoporozą (zrzeszotnienie kości, na skutek którego dochodzi do osłabienia struktury kośćca, a konsekwencja mogą być tzw. patologiczne złamania). Niestety nie tylko kobiety w wieku post menopauzalnym narażone są na osteoporozę. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się kobiety bulimiczki i anorektyczki, sportsmenki, u których zawartość tłuszczu tkankowego jest mniejsza niż 18%, u których doszło do zatrzymania miesiączki. Należą do nich również kobiety wchodzące wcześniej w okres menopauzy z powodu usunięcia macicy, astmatyczki leczone sterydami, kobiety przyjmujące leki przeciwdrgawkowe, kobiety leczące się z powodu niedoczynności tarczycy oraz kobiety, u których w rodzinie występowały przypadki wczesnej osteoporozy. Wcześnie uchwycona osteoporoza może być odwracalna. Lekarze zalecają w takich przypadkach terapie hormonalną, przyjmowanie wapnia i odpowiednie ćwiczenia ruchowe. Badanie wykrywające osteoporozę to tzw. badanie gęstości kości, które jest badaniem radiologicznym kości biodrowych i kręgosłupa lędźwiowego. Profilaktycznie eksperci zalecają w tej grupie wiekowej przyjmowanie 1000 mg wapnia dziennie, a u kobiet ciężarnych 1400 mg.