Zalecenia dotyczące profilaktyki krzywicy i osteoporozy

Do prawidłowego wzrastania i mineralizacji kości niezbędne jest zapewnienie dzieciom i młodzieży spożycia odpowiednich ilości wapnia oraz witaminy D. Pochodzić one powinny z całodziennej diety uzupełnianej żywnością wzbogacaną w te składniki i - w razie potrzeby - preparatami farmaceutycznymi.

Należy zapewnić dzieciom i młodzieży dzienne spożycie wapnia w ilościach zależnych od wieku:

• 0-0,5 roku - 400 mg/dobę
• 0,5 -1 roku - 600 mg/dobę
• 1-3 lat - 800-1000 mg/dobę
• 4-9 lat - 800 mg/dobę
• 10-18 lat - 1200 mg/dobę

Dieta dzieci (od 2 do 18 roku życia) powinna zawierać więcej mleka i przetworów mlecznych. Należy wziąć przy tym pod uwagę zawartość wapnia w różnych produktach i zasadę urozmaiconej diety.

Jednej średniej szklance mleka pod względem zawartości wapnia (240 mg) odpowiadają:

• jeden mały kubeczek jogurtu (150g)
• jedna szklanka kefiru
• jedna szklanka maślanki
• 35 dkg sera białego ( 4 lub 5 naleśników z serem; około 20 pierogów leniwych)
• dwa małe "trójkąciki" serka topionego
• dwa plasterki sera żółtego

W innych przetworach mlecznych dla dzieci zawartość wapnia jest różna w zależności od receptury.

Należy zapewnić również odpowiednie dzienne spożycie witaminy D:

1. Kobiety ciężarne

• Kobiety ciężarne powinny suplementować dietę witaminą D w ilości 400 jednostek dziennie.
• Suplementację należy rozpocząć od drugiego trymestru ciąży.

2. Noworodek donoszony

• Łączne spożycie witaminy D z diety i preparatów farmaceutycznych powinno wynosić 400 jednostek.
• Moment rozpoczęcia podawania preparatów witaminy D noworodkowi donoszonemu należy dobierać indywidualnie. Zależeć on powinien od tego czy matka przyjmowała witaminę D w ostatnim trymestrze ciąży oraz od sposobu żywienia noworodka.
• Noworodek karmiony piersią, którego matka nie otrzymywała witaminy D w ostatnim trymestrze ciąży wymaga wcześniejszego rozpoczęcia podawania witaminy D - od pierwszych dni życia w ilości 400 jednostek na dobę. Jeżeli matka przyjmowała witaminę D w ostatnim trymestrze ciąży to rozpoczęcie podawania witaminy D powinno nastąpić w 3 tygodniu życia.
• Noworodki nie karmione piersią tylko mlekiem modyfikowanym, spożywające (na dobę) objętość mleka, która zabezpiecza zapotrzebowanie dobowe na witaminę D, nie wymagają dodatkowej suplementacji tą witaminą
• Przy karmieniu mieszanym lekarz ustala dawkę indywidualnie obliczając zawartość witaminy D w podawanym mleku modyfikowanym.

3. Niemowlęta

• Niemowlętom karmionym piersią należy podawać 400 j.m. witaminy D niezależnie od tego, czy matka karmiąca przyjmuje preparaty zawierające witaminę D.
• Niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym nie wymagają dodatkowego podawania witaminy D, o ile ilość spożytego mleka pokrywa w całości dzienne zapotrzebowanie.

Uwaga:
Mieszanki mleczne początkowe zawierają 40-60 j witaminy D w 100ml.
Mieszanki mlecze następne zawierają od 56 -76 j. witaminy D w 100ml.
Pokarm kobiecy zawiera 1,5 - 8 j.m. witaminy D w 100ml.

4 . Dzieci od 1 do 18 roku życia

• Od 1 do 18 roku życia dzieci wymagają dodatkowej podaży witaminy D w ilości 400 jednostek pochodzącej z żywności wzbogacanej tą witaminą lub preparatów farmaceutycznych.

Działanie witaminy D będzie skuteczne, pod warunkiem stosowania urozmaiconej diety, zawierającej odpowiednie ilości wapnia oraz przy przestrzeganiu zasady aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu.

Uwaga:

Zespół Rekomendujący zwraca uwagę, że nie ma żadnych podstaw do zmiany zalecanego dawkowania witaminy D jedynie na podstawie wielkości ciemienia, opóźnionego ząbkowania, opóźnionego pojawiania się jąder kostnienia głowy kości udowej, czy też nadmiernego pocenia się dziecka! W przypadkach wątpliwych należy wykonać oznaczenie podstawowych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz poziomu witaminy D (25OH-D3).

Stwierdzenie u dziecka (otrzymującego witaminę D w zalecanej dawce) rozmiękania potylicy nie upoważnia do rozpoznania niedoboru witaminy D i wymaga wykonania badań diagnostycznych. Rozmiękanie potylicy może wskazywać na nadmiar fosforanów i zdarza się również u zdrowych, szybko rosnących niemowląt.

Opracowane przez Zespół Ekspertów w składzie:

Doc. Anna Dobrzańska - Konsultant Krajowy w dziedzinie Pediatrii
Doc. Witold Lukas - Konsultant Krajowy w dziedzinie Medycyny Rodzinnej
Prof. Jerzy Socha - Przewodniczący Komisji Żywienia Dzieci i Młodzieży Komitetu Nauki
o Żywieniu Człowieka PAN
Prof. Krystyna Wąsowska-Królikowska - Prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego
Prof. Danuta Chlebna-Sokół - Kierownik Kliniki Propedeutyki Pediatrii Instytutu Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Lodzi
Prof. Andrzej Milanowski - Kierownik Kliniki Pediatrii Instytutu Matki i Dziecka
w Warszawie
Doc. Janusz Książyk - Kierownik Kliniki Pediatrii IP CZD
Doc. Marta Szymankiewicz - Zastępca Kierownika Kliniki Neonatologii AM w Poznaniu
Prof. Jadwiga Charzewska - Kierownik Zakładu Epidemiologii i Norm Żywienia IŻŻ
Dr Justyna Czech-Kowalska - Starszy Asystent Kliniki Patologii Noworodka IP CZD
Dr Halina Weker - Kierownik Zakładu Żywienia Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie