Wczesne wykrywanie nowotworów szansą

Spis treści

1. Fakty
2. Badania pomocne w wykrywaniu nowotworów we wczesnym stadium

Mimo coraz liczniejszych, zapierających dech odkryć technicznych, mimo milionów wydawanych na skomplikowane badania medyczne i genetyczne, mimo setek genialnych głów pracujących nad tym problemem nowotwory złośliwe w dalszym ciągu zbierają każdego roku niebagatelne żniwo pośród chorujących na nie ludzi obu płci, wszystkich grup rasowych i wiekowych. Na przestrzeni lat w cywilizowanych krajach podejście do tego problemu zmieniło się jednak diametralnie. Dzisiaj wiadomo już na pewno, że nowotwór złośliwy jest chorobą uleczalną. Ale kluczem do tego sukcesu jest jego wczesne wykrycie. W krajach bogatych takich jak np. USA badania w kierunku wczesnego wykrywania nowotworów są bezpłatne, a wiele z nich jest obowiązkowych. Rezultatem są cyfry...

	Zachorowalność	Umieralność	Odsetek
Sutek
Polska (1990)	6649	4323	65%
USA (1994)	183000	46300	25%
Szyjka macicy i trzon
Polska (1990)	5959	3181	54%
USA (1994)	46000	10500	22%
Gruczoł krokowy
Polska (1990)	2273	2051	90%
USA (1994)	200000	38000	19%
Jelito grube i odbytnica K i M
Polska (1990)	6913	6343	91%
USA (1994)	149000	56000	37 %
Pęcherz moczowy - M
Polska (1990)	2156	1523	70%
USA (1994)	51200	10600	20%

• K - kobiety,
• M - mężczyźni,
• odsetek - nie oznacza, że taki właśnie procent chorych u których wykryto dany nowotwór umiera w tym samym roku. Oznacza, że liczbę zgonów na dany nowotwór w stosunku do nowych, zarejestrowanych w danym roku przypadków.

Co tak naprawdę oznaczają te cyfry ? Dowodzą niezbicie, że w rankingu państw, które mogą się pochwalić sukcesami we wczesnym wykrywaniu nowotworów jesteśmy jeszcze daleko w tyle. Oznaczają one, że nowotwory wykrywane są w stadium zaawansowanym, co daje znacznie mniejsze szanse na ich całkowite nawet wyleczenie. Stad tak niewielka różnica pomiędzy ilością zarejestrowanych rocznie przypadków, a ilością zgonów z powodu tego samego nowotworu w naszym kraju. Tzw. badania przesiewowe lub skriningowe, które objęłyby całą populację są niezwykle kosztowne i w związku z nieustającym deficycie w polskiej służbie zdrowia nie mamy nawet na nie co liczyć. Ale musimy być świadomi i nie bagatelizować sprawy. Jeżeli twój zakład pracy wymaga od ciebie pewnych badań okresowych - nie traktuj tego jak zło konieczne ! Poddaj się badaniu nie dla świętego spokoju i z obowiązku. Przede wszystkim dla własnego spokoju. Powinniśmy być również świadomi jakie nowotwory nam zagrażają i jakie badania pomagają we wczesnym ich wykryciu. Rosnąca wciąż liczba nowoczesnych gabinetów lekarskich i pracowni diagnostycznych sprawia, że badania diagnostyczne stały się ogólnodostępne, a proponowane za nie ceny są niczym w porównaniu z ryzykiem i kosztami leczeniu w przypadku ujawnienia choroby nowotworowej w późnym stadium.

• chłoniak - nowotwór złośliwy wywodzący się tkanki limfatycznej (np. węzłów chłonnych)
• czerniak - nowotwór złośliwy skory powstający na podłożu znamion barwnikowych
• guz - rozrost tkanki - może być łagodny lub złośliwy
• mięsak - nowotwór złośliwy wywodzący się z tkanek, które nie są nabłonkami, a więc z tkanki nerwowej, naczyniowej, mięśniowej czy tłuszczowej
• nowotwór łagodny - guz zbudowany z tkanek prawidłowych, który może rosnąć, ale nie rozprzestrzenia się po całym organizmie
• nowotwór złośliwy - guz zbudowany z tkanki nieprawidłowej, który drogą naczyń krwionośnych, limfatycznych lub przez ciągłość może rozprzestrzeniać się po organizmie
• przerzut - wtórne ognisko nowotworu złośliwego, które pojawia się na skutek przemieszczenia się komórek nowotworowych do węzłów chłonnych lub innych narządów
• rak - nowotwór złośliwy wywodzący się z tkanek nabłonkowych, a wiec takich, które wyścielają przewód pokarmowy, układ oddechowy, narządy rozrodcze oraz pokrywają skore

Fakty

• długość życia po rozpoznaniu nowotworu złośliwego wydłuża się z roku na rok - w latach czterdziestych tylko 25% wszystkich chorych przeżywało 5 lat od postawienia diagnozy. Dzisiaj odsetek ten wynosi około 50% (ogólnie dla wszystkich nowotworów).
• palenie papierosów leży u podłoża raków, które prowadza do ponad 1/3 zgonów z powodu nowotworów - mowa nie tylko o rakach płuc i krtani, ale także jamy ustnej, przełyku, pęcherza i trzustki
• po roku 2000 z powodu raka płuc umierać będzie więcej kobiet niż mężczyzn, a to z powodu wzrastającej po II-giej wojnie światowej liczby kobiet palących
• w latach czterdziestych wiodącym nowotworem kobiecym był rak szyjki macicy, ktory po wprowadzeniu testu Papanicolau ustąpił miejsca rakowi sutka - w wieku XX-tym na pierwsze miejsce wśród kobiet wysuwa się rak płuca.
• rak płuca jest obecnie główną przyczyną śmierci wśród chorych na nowotwory złośliwe mężczyzn i kobiet i 10 razy częściej dotyczy palaczy niż niepalących.

Wczesne wykrycie nowotworu jest szansą na całkowite wyleczenie! Im bardziej zaawansowany proces (np. z obecnością przerzutów w innych narządach) tym mniejsze szanse wyleczenia i krótszy okres przeżycia. Na przykład odsetek całkowicie wyleczonych przypadków raka jelita grubego wykrytego w bardzo wczesnym stadium sięga 90%, podczas gdy w obecności przerzutów do węzłów czy innych narządów tylko 60% przeżywa 5 lat...

Jeśli więc dbacie o swoje życie i zdrowie, pamiętajcie też o badaniach okresowych. Oto ich lista:

Test lub badanie	Płeć	Wiek	Jak często
Rak jelita grubego i odbytu
*Kolonoskopia i rektoskopia	K i M	50 i więcej	Co 3 do 5 lat
*Test na krew utajoną	K i M	50 i więcej	Raz na rok
Rak prostaty
*Manualne badanie	M	40 i więcej	Raz na rok
* Test PSA	M	50 i więcej	Raz na rok
Rak szyjki macicy
Test Papanicolau	K	od 18 (lub od rozpoczęcia aktywności seksualnej) do 39	Raz na rok (po 3 prawidłowych rozmazach) nie można wykonywać rzadziej
		40 i więcej	Raz na rok
Rak macicy i jajnika
Badanie ginekologiczne	K	18 do 39	Raz na rok (po 3 prawidłowych rozmazach) nie można wykonywać rzadziej
		40 i więcej	Raz na rok
Rak sutka
Samokontrola piersi	K	20 i więcej	Raz w miesiącu
Badanie przez lekarza	K	20 - 39	Raz na trzy lata
Mammografia	K	40 - 49	Co dwa lata
		50 i więcej	Raz na rok
Nowotwory jądra
Samokontrola jąder	M	18- 39	Co trzy lata
		40 i więcej	Raz na rok
Inne
Wizyty u lekarza obejmujące badania w kierunku innych nowotworów (żołądek, tarczyca, pęcherz, jądra, skora) w zależności od osobistego zagrożenia	K i M	20 - 39	Co trzy lata
		40 i więcej	Raz na rok

Badania pomocne w wykrywaniu nowotworów we wczesnym stadium

Samokontrola skory - ilość zachorowań na raka skóry zwiększa się corocznie. Przyczyna? Zwiększona ekspozycja na słońce i promienie ultrafioletowe. Ale nowotwory skóry (raki i czerniaki) można wyleczyć, jeśli usunie się je we wczesnym stadium. Badanie, które każdy może wykonać sam w domu polega na:

• stań przed lustrem i dokładnie obejrzyj całe ciało - zwróć uwagę na przestrzenie miedzy palcami, skórę pod pachami, w pachwinach, na podeszwach, w okolicy za uszami, na karku i we włosach, na genitaliach, pod sutkami
• jeśli zauważysz, że którekolwiek ze znamion (tych, które masz od urodzenia i tych, które pojawiły się później) zmienia kolor, powiększa się lub zmniejsza, krwawi, swędzi, ma zaczerwienioną obwódkę, sączy z powierzchni, jest bolesne lub ulęgło naderwaniu czy uszkodzeniu - zgłoś się natychmiast do lekarza.

Samokontrola piersi - im wcześniej nauczymy się same badać własne piersi tym lepiej ! Najlepszym okresem do takich badań są 2-3 dni po zakończeniu miesiączki. W okresie przekwitania, po ustaniu miesiączkowania, piersi powinno się badać raz w miesiącu, w dniu łatwym do zapamiętania np, pierwszego dnia każdego miesiąca. Jeżeli w czasie badania wykryjesz guzek, fałdkę, wciagnięcie skóry lub inną podejrzaną zmianę, która pojawiła się od ostatniego badania powinnaś zgłosić się do lekarza. Najskuteczniejsza samokontrola to:

• oglądanie - stan lub usiądź przed lustrem - dokładnie obejrzyj piersi najpierw z rękami opuszczonymi wzdłuż tułowia, potem uniesionymi nad głową, wreszcie opartymi na biodrach
• badanie pod prysznicem - namydlij ciało, następnie unieś jedno ramię nad głowę, połóż drugą dłoń płasko nad badanej piersi i dokładnie ją obmacaj zaczynając od części zewnętrznych, potem okrężnym ruchem przesuwaj palce ku środkowi do samej brodawki - w ten sam sposób zbadaj drugą pierś.
• badanie w pozycji leżącej - podłóż poduszkę pod badaną stronę i podłóż rękę pod głowę - palcami drugiej dłoni obmacaj pierś w sposób identyczny, jak podczas badania pod prysznicem

Biopsja aspiracyjna cienkoiglowa (BAC) - badanie polegające na nakłuciu guza i pobraniu komórek stanowiących jego utkanie, które następnie bada się pod mikroskopem. Badanie, zwłaszcza w przypadku małych guzków wykonuje się pod kontrola ultrasonografu. W ten sposób można nakłuwać miedzy innymi guzy sutka, płuc, tarczycy, ślinianek, węzły chłonne, gruczoł krokowy.

Badania endoskopowe - pozwalają na zajrzenie za pomocą giętkich lub sztywnych rur do światła żołądka (gastroskopia), jelita grubego (kolonoskopia), krtani (laryngoskopia), oskrzeli (bronchoskopia), pochwy (kolposkopia) czy pęcherza (ureteroskopia). W czasie tych badań lekarz ma możliwość pobrania wycinków, które są następnie poddawane badaniom mikroskopowym w celu postawienia diagnozy.

Mammografia - badanie radiologiczne gruczołu piersiowego z zastosowaniem niskich dawek promieniowania rentgenowskiego mające na celu wykrycie patologicznych tworów w sutku

Badania ultrasonograficzne - badanie z wykorzystaniem fal dźwiękowych o wysokiej częstotliwości, dzięki którym otrzymuje się obraz narządów wewnętrznych.

Badania radiologiczne - polegające na sfotografowaniu narządów poddanych działaniu promieni rentgenowskich - jedno z najstarszych badań, ale do dzisiaj podstawowe w wykrywaniu nowotworów płuc.

Rezonans magnetyczny - badanie z użyciem fal magnetycznych dokładniejsze i bezpieczniejsze niż standardowe badania radiologiczne czy nawet tomografia komputerowa. Wykorzystywane głównie w diagnozowaniu centralnego układu nerwowego.

Tomografia komuterowa - zaawansowana technicznie forma badania radiologicznego pozwalająca na uzyskanie obrazów przekrojów poprzecznych ciała na każdym poziomie.

Test Papanicolau - pobranie wymazu z tarczy szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki (wymaz pobiera się w czasie badania ginekologicznego). Następnie dokonuje się rozmazu uzyskanych komórek i szkiełku i poddaje się je po utrwaleniu badaniu mikroskopowemu.

Inne badania cytologiczne - komórek nowotworowych można również poszukiwać w osadzie z odwirowanych płynów takich jak mocz ( wykrywanie raka pęcherza), płyn mózgowo-rdzeniowy, płyny wysiękowe, płyn z nakłutych torbieli.

Test PSA (Prostate - specific - antygen) -wykrywanie specyficznego dla gruczołu krokowego antygenu, który znacznie częściej występuje u chorych z rakiem tego narządu.

Test na krew utajona w kale - specjaliści doradzają osobom w wieku 50 lat i starszym przeprowadzenie tego testu co roku w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego (należy jednak pamiętać, że wynik może być dodatni również w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, przy hemoroidach a także podczas zażywania aspiryny).