Nie lekceważ objawów choroby! Zmierz pojemność swoich płuc!

Spis treści

1. Astma oskrzelowa
2. POChP
3. Edukacja w astmie i POCHP
4. Spirometria

Choroby układu oddechowego są najczęstszą przyczyną wizyt u lekarza i drugą w kolejności przyczyną zgonów. Powodują uciążliwy kaszel, duszności, bóle w klatce piersiowej, świsty, chrypkę, bezgłos, krwioplucie, odkrztuszanie flegmy.

W przypadku tzw. obturacyjnych chorób układu oddechowego, do których należą astma oskrzelowa i przewlekła obturacyjna choroba płuc (w skrócie POChP), przyczyną duszności, kaszlu i bólu w klatce piersiowej jest proces zapalny ograniczający przepływ powietrza w płucach. Rozwojowi tych chorób sprzyja wiele różnych czynników, takich jak: palenie tytoniu, zanieczyszczenia środowiska, nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.

Astma oskrzelowa

U jej podłoża leży nadreaktywność oskrzeli na różne czynniki drażniące, np. alergeny, zimne powietrze, dym z papierosa, intensywny zapach, środki chemiczne. U osoby chorej na astmę komórki układu oddechowego wydzielają związki chemiczne, tzw. mediatory odczynu astmatycznego, które wywołując proces zapalny, ograniczają przepływ powietrza w drogach oddechowych, co prowadzi do napadów kaszlu i duszności, zwłaszcza w nocy i nad ranem. Wykrycie tych związków przyczyniło się do wynalezienia leków blokujących lub dezaktywujących ich działanie, np. leków antyhistaminowych.

W leczeniu astmy wykorzystuje się przede wszystkim leki o działaniu przeciwzapalnym (kortykosteroidy wziewne) i leki rozszerzające oskrzela (np. beta-mimetyki), a w przypadku astmy, której towarzyszy alergiczny nieżyt nosa, dodatkowo leki antyhistaminowe i obkurczające błony śluzowe.

POChP

Jest to choroba, która rozwija się przez wiele lat. Bardzo często jej pierwszym objawem jest zadyszka przy wchodzeniu po schodach, ale z czasem pojemność płuc chorego tak bardzo się zmniejsza, że zaczyna mu brakować tchu nawet przy najprostszych czynnościach. Głównym czynnikiem ryzyka jej wystąpienia jest palenie tytoniu – 90 proc. chorych to obecni lub byli palacze, pozostałe 10 proc. to osoby, które były w przeszłości narażone na toksyczne pyły, gazy i dymy uszkadzające układ oddechowy oraz tzw. bierni palacze.

Podstawą leczenia POChP są wziewne leki rozszerzające oskrzela (cholinolityki, beta2-mimetyki, teofilina). W zależności od zaawansowania choroby oraz objawów i jego przyszłego ryzyka dodaje się do nich leki przeciwzapalne (wziewne glikokortykosteroidy, inhibitory fosfodiesterazy 4). Celem leczenia farmakologicznego jest złagodzenie objawów choroby, zapobieganie jej postępowi, zmniejszenie częstości i ciężkości jej zaostrzeń, poprawa ogólnego stanu zdrowia i tolerancji wysiłkowej oraz obniżenie śmiertelności.

Ważnym elementem terapii jest także rehabilitacja oddechowa oraz zapobieganie infekcjom – za pomocą szczepień ochronnych (przeciwko grypie i pneumokokowemu zapaleniu płuc) lub preparatów immunomodulacyjnych. W ciężkiej postaci POChP można zastosować tlenoterapię lub leczenie operacyjne, polegające na zmniejszeniu objętości płuc. Przeszczepy płuc wykonywane są bardzo rzadko.

Edukacja w astmie i POCHP

Zarówno w leczeniu astmy, jak i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc ogromne znaczenie ma edukacja. Chory musi wiedzieć, na czym polega jego choroba, jakie mogą być jej powikłania i jak można im zapobiec. Musi zostać poinstruowany, w jaki sposób ma używać inhalatora, bo w przeciwnym razie nie będzie się stosował do zaleceń lekarskich. Z badań wynika, że nie przestrzega ich 40-60 proc. chorych – niektórzy w ogóle rezygnują z leczenia, inni na własną rękę je modyfikują (przyjmują zbyt wysokie lub zbyt niskie dawki leków) albo stosują leki niezgodnie z przeznaczeniem. A 40-50 proc. chorych nie ma nawet świadomości, że są chorzy.

Spirometria

Podstawą diagnostyki obturacyjnych chorób układu oddechowego jest spirometria – proste i nieinwazyjne badanie oceniające objętość i pojemność płuc oraz przepływy powietrza w płucach i oskrzelach. Dzięki niemu można nie tylko postawić właściwą diagnozę, ale również rozpocząć leczenie we wczesnym etapie rozwoju choroby, co jest niezwykle istotne zwłaszcza w przypadku POChP.

Zgodnie z wytycznymi Światowej Inicjatywy Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease, w skrócie GOLD) i Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc, spirometrię powinno się wykonywać u osób z grupy ryzyka, do której należą: obecni i byli palacze po 40. roku życia, osoby narażone na bierne palenie, pracujące w szkodliwych warunkach (wdychające szkodliwe opary), mające przewlekły kaszel i odkrztuszające flegmę.