Międzynarodowy tydzień świadomości nowotworów mózgu

Co roku blisko 3000 osób dowiaduje się, że rozwija się u nich nowotwór złośliwy mózgu. Polska należy do krajów europejskich o wysokim ryzyku zachorowania na ten nowotwór. Nowotwory złośliwe mózgu są w naszym kraju przyczyną około 2% zachorowań na nowotwory złośliwe i około 3% zgonów nowotworowych.

Częstość występowania nowotworów mózgu jest silnie zależna od wieku. Wśród dzieci najwięcej zachorowań notuje się w pierwszej dekadzie życia, następne ekstremum zachorowań i zgonów przypada na siódmą dekadę życia. Nowotwory mózgu są najpoważniejszym (po białaczkach) problemem onkologicznym wieku dziecięcego. Stanowią one około 20% zachorowań u dzieci i są przyczyną ¼ zgonów nowotworowych u dzieci.

W Europie około 17% pacjentów z diagnozą nowotworu mózgu przeżywa 5 lat, w Polsce odsetek ten wynosi 12% u mężczyzn i 19% u kobiet. W przypadku dzieci, w zależności od morfologii guza, szansę na przeżycie 5 lat od diagnozy ma od 34 do 95% dzieci.

Nowotwory mózgu są najczęściej spotykanymi guzami litymi u dzieci. Mogą mieć charakter łagodny (gdy nie naciekają otoczenia i rosną powoli), oraz złośliwy (nowotwór atakuje sąsiednie struktury, rośnie szybko). Nowotwory mózgu mogą być pierwotne a więc takie, które wywodzą się z tkanek mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych, mózgowych naczyń krwionośnych, a także przysadki, szyszynki a rzadziej z kości czaszki, lub przerzutowe będące wynikiem przerzutu nowotworu z innej części organizmu. Istnieje ponad 120 różnych rodzajów nowotworów mózgu.

Każdego dnia według Centralnego Biura Rejestru Nowotworów w Stanach Zjednoczonych, na całym świecie u ok. 500 osób rozpoznaje się pierwotny złośliwy guz mózgu, codziennie w przybliżeniu u tej samej liczby osób rozpoznaje się tzw. „łagodny” guz mózgu, z których wiele też może spowodować śmierć. Najczęściej spotykanymi nowotworami złośliwymi mózgu u dorosłych są glejaki i oponiaki, a u dzieci medulloblastoma.

Objawy kliniczne guzów mózgu zależą od wielu czynników, m.in. od dynamiki wzrostu guza, lokalizacji i wieku pacjenta. Nowotworom mózgu u dzieci towarzyszą najczęściej objawy wynikające ze wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego (narastające poranne bóle głowy, złe samo- poczucie, nudności i poranne wymioty, zaburzenia równowagi). Jako pierwszy objaw może wystąpić również uogólniony napad padaczkowy. Ponadto mogą to być objawy ogniskowe wynikające z lokalizacji nowotworu i uszkodzenia wskutek tego określonej okolicy mózgu (m.in.: pojawienie się ogniskowych napadów padaczkowych, zaburzenia pola i ostrości widzenia, porażenia nerwów czaszkowych, niedowład kończyn, zaburzenia mowy, utrata koordynacji ruchowej, zaburzenia zachowania).

Pierwszym ogniwem w procesie diagnostycznym nowotworu mózgu jest zwykle lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (pediatra, lekarz rodzinny) czy też lekarz innej specjalności i to od nich zależy jak potoczą się dalsze losy pacjenta. Istnieje wiele sposobów rozpoznawania guzów mózgu. Począwszy od badania neurologicznego, badania dna oka oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, poprzez badanie EEG (badanie czynności elektrycznej mózgu). Jedynym pewnym sposobem pozwalającym na potwiwerdzenie lub wykluczenie nowotworu mózgu jest wykonanie badań obrazowych (tomografii komputerowej (TK) i rezonansu magnetycznego (MR). Badania te umożliwiają obecnie wczesną, szybką i dokładną diagnostykę większości nowotworów O.U.N. Zanim jednak zostanie wykonane właściwe badanie obrazowe, które pozwoli na stwierdzenie obecności guza mózgu, pacjent musi być na to badanie skierowany.

Niestety często zdarza się, że pacjent trafia na badania już w zaawansowanej fazie choroby. Trudności diagnostyczne w przypadku nowowtworów mózgu są znane lekarzom na całym świecie. Tymczasem opóźnienie w ustaleniu tego rozpoznania ma poważne konsekwencje dla pacjenta, oznacza bowiem rozleglejszy, często nie radykalny zabieg operacyjny i związane z nim ciężkie powikłania oraz intensywniejsze leczenie uzupełniające (chemioterapia, radioterapia) i przeważnie gorsze rokowanie. Według prof. dr hab. n. med. Danuty Perek podstawowe przyczyny trudności w rozpoznawaniu nowotworów mózgu to m in.: brak uwrażliwienia lekarzy rodzinnych oraz lekarzy pediatrów na możliwość ich występowania u dzieci oraz nieznajomość lub niewłaściwa interpretacja podstawowych objawów tej choroby.

Niemal we wszystkich przypadkach nowotworów mózgu podstawową metodą leczenia jest zabieg neurochirurgiczny. Jego wynik zależy od rozległości usunięcia, umiejscowienia i charakteru histologicznego guza. Po operacji stosowana jest dodatkowo chemio i radioterapia. W przypadku guzów umiejscowionych w linii środkowej, w których nie jest możliwe leczenie neurochirurgiczne stosowana jest chemioterapia i radioterapia.
Decydującą rolę w leczeniu nowotworów pierwotnych układu nerwowego o wyższym stopniu złośliwości odgrywa interdyscyplinarne podejście do terapii, niezbędna jest bliska współpraca specjalistów z zakresu: neurochirurgii, neuropatologii, radioterapii, onkologii klinicznej, biologii molekularnej. Sytuacją najbardziej korzystną z punktu widzenia pacjenta jest możliwość zapewnienia takiej współpracy w obrębie jednego ośrodka klinicznego.