Leczenie nowotworów

Spis treści

1. Leczenie chirurgiczne
2. Radioterapia
3. Chemioterapia
4. Leczenie hormonalne
5. Immunoterapia nowotworów

Współczesna medycyna dysponuje wieloma metodami terapeutycznym, które stosuje się w walce z chorobą nowotworową. Wiele z nich jest bardzo skutecznych, inne mniej jednak wszystkie one dają szansę na wyleczenie. Powstaje wiele nowych metod leczenia nowotworów lecz obecnie trwają prace naukowe dotyczące ich skuteczności w terapii poszczególnych rodzajów nowotworów. Poniżej przedstawiamy ogólny opis najczęściej stosowanych metod leczniczych. Dokładny sposób leczenia umieszczony został w opisach poszczególnych typów nowotworów.

Leczenie chirurgiczne

Zabieg operacyjny jest w większości chorób nowotworowych najskuteczniejszą formą terapii. Przed podjęciem leczenia w większości przypadków konieczne jest ustalenie rozpoznania histopatologicznego oraz stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu. Aby zabieg był skuteczny musi być wykonany tak, żeby usunąć całą zmianę chorobową z marginesem zdrowej tkanki oraz z maksymalną liczbą okolicznych węzłów chłonnych, które mogłyby być siedliskiem pierwszych przerzutów nowotworu. W zaawansowanych przypadkach wykonuje się operacje paliatywne lub stosuje się leczenie skojarzone z radioterapią i chemioterapią.

Radioterapia

Wykorzystywane w leczeniu promieniowanie elektromagnetyczne obejmuje promienie Roentgena i promienie gamma powstające w jądrach izotopów, naturalnych pierwiastkach i aparatach wytwarzających odpowiedni rodzaj promieniowania. Radioterapia jest metodą wykorzystującą promieniowanie jonizujące, które powoduje zmiany w tkance zarówno prawidłowej jak i nowotworowej. W wyniku promieniowania woda ulega radiolizie co prowadzi do powstania wolnych rodników hydroksylowych, hydronadtlenowych, nadtlenku wodoru czy wodoru. Związki te uszkadzają i niszczą aminokwasy, białka, kwasy nukleinowe oraz enzymy zawarte w komórkach co prowadzi do śmierci komórki. Najbardziej podatne na działanie promieniowania są komórki nowotworowe w okresie podziału komórkowego co jest spowodowane gorszą sprawnością mechanizmów naprawczych eliminujących uszkodzenia popromienne w komórce.

W zależności od umiejscowienia źródła promieniowania wyróżniamy:

• Brachyterapię – Metoda polegająca na umieszczeniu źródeł promieniowania do guza nowotworowego lub do jam ciała. Najczęściej stosuje się izotopy generujące promieniowanie o wyższej energii (cez 137; kobalt 60 i inne izotopy promieniotwórcze) w leczenie nowotworów jamy ustnej, macicy, prącia.
• Telegammaterapię – Metoda polegająca na napromieniowaniu organizmu z zewnątrz, z pewnej odległości. Stosowana jest zazwyczaj do napromieniania zmian powierzchownie położonych (rak sutka, rak tkanek miękkich) oraz nowotworów głębiej położonych (rak płuca, rak nerki, rak pęcherza moczowego).
• Radioterapie metaboliczną – Metoda polegająca na dożylnym podaniu izotopów promieniotwórczych stosowana najczęściej w leczeniu raka pęcherzykowego tarczycy oraz czerwienicy prawdziwej.

Leczenie promieniami można prowadzić jako:

• Leczenie radykalne, które ma na celu zniszczenie komórek nowotworowych w ognisku pierwotnym i w przerzutach do regionalnych węzłów chłonnych. Najczęściej stosuje się je w leczeniu ziarnicy złośliwej, chłoniakach nieziarniczych, nowotworach głowy i szyi.
• Leczenie paliatywne mające na celu zatrzymanie miejscowego rozwoju choroby i uzyskanie remisji lub też zmniejszenie dokuczliwych objawów jak ból czy obrzęk.

Powikłania po radioterapii

Powikłania po radioterapii zależą między innymi od właściwej techniki stosowania leczenia oraz od osobniczej wrażliwości chorego na promieniowanie jonizujące. Do najczęściej występujących powikłań wczesnych należą:

• popromienne zapalenie skóry,
• popromienne zapalenie błon śluzowych;
• paradentoza,
• zapalenie płuc,
• popromienne zapalenia przełyku, żołądka, jelit

Powikłania te występują w różnym w różnym czasie po i w trakcie radioterapii jednak właściwe zabezpieczenie chorego w trakcie naświetlań może znacznie polepszyć sytuację chorych i zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego rodzaju powikłań.

Innym rodzajem powikłań są te, które ujawniają się w czasie odległym od naświetlań. Stwierdzono że radioterapia jest czynnikiem kancerogennym i może wpływać na zapadalność na nowotwory krwi, lub innych narządów. Często może dojść do niekontrolowanego rozrostu tkanki łącznej i zwłóknienia np. ściany jelita lub pęcherza moczowego powodującego pogorszenie funkcji zajętych narządów.

Chemioterapia

Chemioterapia powoduje zabijanie lub hamowanie rozwoju komórek nowotworowych. Chemioterapia będąc w całym organizmie atakuje również zdrowe szybko dzielące się komórki. Najbardziej narażone na niepożądany wpływ chemioterapii są komórki szpiku kostnego, błon śluzowych jelit, jamy ustnej, włosy, paznokcie, skóra. Zastosowanie cytostatyków pozwala niekedy uzyskać wyleczenie w nowotworach zaawansowanych z rozsianymi przerzutami czy tez w przypadku nowotworów układowych. Wśród cytostatyków wyróżnia się leki alkalizujące, antymetaboliyt, antybiotyki, inhibitory wrzeciona kariokinetycznego oraz inne leki. Leki cytostatyczne działając na komórki zarówno nowotworowe jak i prawidłowe powodują jej uszkodzenie a w konsekwencji śmierć.

Chemioterapię stosuje się jako:

• Leczenie samodzielne
• Leczenie skojarzone z radykalną operacją w postaci chemioterapii uzupełniającej, której celem jest zniszczenie pozostałych ognisk nowotworowych
• Leczenie paliatywne której celm jest poprawienie jakości życia chorego

W leczeniu stosuje się najczęściej 3-4 leków cytostatycznych jednocześnie. Każdy z leków powinien działać na inną fazę cyklu komórkowego, muszą różnić się mechanizmem działania a objawy uboczne nie powinny się sumować.

W zależności od wrażliwości nowotworów na leczenie cytostatykami wyróżniono 3 grupy nowotworów:

• Grupa 1 – Nowotwory w których chemioterapia stosowana samodzielnie lub w skojarzeniu z innymi metodami przynosi wyraźną poprawę wyników leczenia. Do tej grupy nowotworów należy rak sutka, rak jelita grubego, nowotwory zarodkowe, choroba trofoblastyczna, mięsak Kaposiego, drobnokomórkowy rak płuca, chłoniaki ziarnicze i nieziarnicze, ostosarcoma, rak jajnika, ostra białaczka limfatyczna i nielimfatyczna, mięsak Ewinga, neuroblastoma (poniżej 2 r.ż.), retinoblastoma, guz Wilmsa.
• Grupa 2 – Nowotwory w których chemioterapia stosowana zwłaszcza we wczesnym okresie choroby poprawia jakość życia a czasem je wydłuża. Do tej grupy nowotworów należy rak odbytu, rak pęcherza moczowego, rak endometrium, rak prostaty, nowotwory nosogardła, głowy i szyi, rak przełyku, mięsaki tkanek miękkich, neuroblastoma (powyżej 2 r.ż.), nowotwory ośrodkowego układu nerwowego.
• Grupa 3 – Nowotwory w których chemioterapia nie wpływa na przebieg choroby. Do tej grupy nowotworów należy rak nerki, niedrobnokomórkowy rak płuca, rak tarczycy

Leczenie hormonalne

Terapia hormonalna jest zazwyczaj lepiej tolerowana niż chemioterapia a jej skuteczność jest uzależniona od ilości receptorów hormonalnych w komórkach guza nowotworowego.Hormonoterapia nowotworów opiera się na podawaniu hormonów lub antyhormonów, które zwalczają powstawanie i rozwój nowotworów (nowotwory sutka, tarczycy, prostaty, białaczki) powstałych z komórek zależnych od działania hormonów.

Hormonalne leczenie może przebiegać jako:

• terapia ablacyjna - Terapia mająca na celu likwidację narządu produkującego hormony, które sprzyjają rozwojowi nowotworu. Stosuje się ablację chirurgiczną lub radiologiczną za pomocą napromieniowania narządu produkującego hormony.
• Terapia addytywna -Terapia polegająca na podawaniu hormonów lub substancji podobnych do hormonów celem zahamowania wzrostu nowotworów.

Podawanie substancji hormonalnych może np. zastąpić zabieg chirurgicznej ablacji, bowiem w raku sutka chcąc uniknąć działania estrogenów uznawanych za głównego sprawcę nowotworowych przemian sutka prowadzono do tej pory zabieg usunięcia jajników, obecnie możemy podawać substancje podobnie działającą do GnRH , co powoduje spadek produkcji przez przysadkę hormonów tropowych i unie czynni jajniki zapobiegając produkcji estrogenów.

Immunoterapia nowotworów

Immunoterapia ma na celu indukcję odpowiedzi immunologicznej u chorego z rozwijającym się nowotworem, aby powstały komórki zdolne do rozpoznania komórek nowotworowych jako obcych a następnie zdolne do ich zniszczenia.