Najczęściej zadawane pytania na temat bezsenności

Czy mężczyźni i kobiety mają jednakową skłonność do bezsenności?
Około 20 - 30 proc. dorosłej populacji cierpi na bezsenność. Dotyczy to zarówno mężczyzn, jak i kobiet, ale w różnym stopniu, w zależności od rozważanego przedziału wiekowego. U osób przed 40. rokiem życia częstotliwość występowania choroby jest podobna u obu płci. Kobiety z wyższych przedziałów wiekowych mają większą skłonność do bezsenności niż mężczyźni.

Czy można powiedzieć, że cierpię na bezsenność, jeżeli nie mogę spać wskutek stresu?
Jest wiele różnych przyczyn bezsenności. Stres jest z pewnością jedną z nich. Określone stresujące wydarzenie może prowadzić do bezsenności, najczęściej krótkotrwałej, bądź przygodnej (w przypadku śmierci bliskiej osoby, rozwodu, problemów w pracy itp.). Nie można lekceważyć tych problemów, ponieważ udowodniono, że nie leczone okolicznościowe kłopoty ze snem mogą z łatwością doprowadzić do przewlekłej bezsenności. Kolejną przyczyną zaburzeń snu może być lęk. Udowodniono, że jest on przyczyną prawie połowy przypadków bezsenności o podłożu psychologicznym. W przypadku stanu określanego mianem uogólnionego lęku zaburzenia snu są często długotrwałe. Charakteryzują się one w szczególności trudnościami w zasypianiu, wynikającymi z napięcia, któremu towarzyszy niespokojne czuwanie w środku nocy. Pacjenta paraliżuje lęk zarówno przed spaniem, jak i brakiem snu. W ciągu dnia doświadcza on zmęczenia i obniżonego poziomu energii. Mimo to, następnej nocy znów pojawiają się problemy z zaśnięciem. W ten sposób może powstać zaklęty krąg utrwalający bezsenność. Aby rozwiązać ten problem, pacjent musi pilnie szukać pomocy specjalisty.

Jakie są skutki bezsenności?
Skutki bezsenności występują na różnych poziomach i z różną intensywnością. Przeprowadzono wiele badań z udziałem ochotników, którzy zgodzili się, by pozbawiono ich możliwości snu (przez okres od 1 do 11 dni). U osób, które nie przespały doby zaczęły występować symptomy podrażnienia, zmiany nastroju oraz brak zainteresowania otoczeniem. Dalszy brak snu wywoływał objawy podniecenia i kłopoty ze wzrokiem (swędzenie i pieczenie oczu, halucynacje itp.), po których następowała zwiększona wrażliwość na ból. Pojawiał się też często zamęt umysłowy (trudność w odnalezieniu właściwego słowa, dokończeniu zdania, udzieleniu odpowiedzi na pytania, amnezja dotycząca niedawnych wydarzeń). Występowała także agresywność. Poza spotykanym po bezsennej nocy zmęczeniem, konsekwencje mogą dotyczyć wydolności organizmu w dniu następnym, zarówno psychomotorycznej (np. czas reakcji), jak i psychicznej (niepokój, podrażnienie, trudności z koncentracją). Bezsenność często kojarzy się również z sennością w ciągu dnia. Katastrofalne skutki senności dopiero teraz zaczyna się w pełni doceniać. Może ona stać się przyczyną wypadków na drogach, ale także w pracy, na przykład osób obsługujących maszyny, pracujących na rusztowaniach lub nadzorujących bezpieczeństwo innych. Ponad 50 proc. wypadków przy pracy jest spowodowane sennością, która jest również podstawową przyczyną około 45 proc. wypadków samochodowych. Wiele katastrofalnych wydarzeń, takich jak wypadek w Czarnobylu, zostało częściowo wywołane problemem senności. Jeśli do tych tzw. pośrednich kosztów bezsenności dodamy koszty poniesione na leczenie choroby, wydatki ogółem osiągną niewyobrażalne rozmiary.

Czy bezsenność jest zawsze leczona właściwie?
Pierwszy zasadniczy krok w kierunku właściwego leczenia bezsenności, tzn. jej diagnozowanie, pozostaje nadal na niezadowalającym poziomie. Przede wszystkim dlatego, że bezsenność do dziś pozostaje tematem, który nie jest uznawany za powód do troski. Badania przeprowadzone w Europie wykazały, że blisko 40 proc. osób cierpiących na bezsenność nic nie robi ze swoim problemem. Inni starają się wyleczyć za pomocą metod niemedycznych. Niewielka część mówi o swoich kłopotach jedynie farmaceucie. W Polsce zaledwie jedna trzecia osób zgłasza się do lekarzy ze swoimi problemami ze snem, druga część chorych nie robi zupełnie nic w zakresie poprawy snu, a trzecia – próbuje radzić sobie na własną rękę. To jest wskazówka, że choroby nie traktuje się jako problemu medycznego, ani też wystarczająco poważnego, by zasługiwał na omawianie go z lekarzem. Trzeba więc jak najczęściej zwracać uwagę na fakt, że bezsenność jest częstą i poważną chorobą, która dotyczy całego społeczeństwa.

Kiedy zatem należy problem skonsultować z lekarzem?
W udzieleniu odpowiedzi na pytanie, czy mamy do czynienia z bezsennością o której należy powiedzieć lekarzowi, może pomóc podany poniżej krótki kwestionariusz.

KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY BEZSENNOŚCI:

1. Czy często masz trudności z zasypianiem?
2. Czy budzisz się zbyt wcześnie rano?
3. Jeżeli często budzisz się w ciągu nocy, czy masz trudności z ponownym zaśnięciem?
4. Czy często czujesz się zmęczony, gdy budzisz się rano?
5. Czy utrata snu wpływa na twój nastrój w ciągu dnia (powoduje, że czujesz napięcie, podrażnienie lub przygnębienie)?
6. Czy utrata snu wpływa na twoją pracę w ciągu dnia (pogorszenie koncentracji, pamięci i możliwości poznawczych)?

Wynik:
Jeżeli odpowiedziałeś TAK na dwa lub więcej pytań lub jeżeli odpowiedziałeś TAK na pytanie numer 3 powinieneś omówić te wyniki ze swoim lekarzem.

Czy od razu należy szukać pomocy w ośrodku leczenia zaburzeń snu?
Nie. Pierwszym krokiem, który należy zrobić w przypadku powracającej bezsenności jest zwrócenie się z tym problemem do lekarza pierwszego kontaktu. To on może najlepiej ocenić kłopoty ze snem, określić ich przyczynę i pomóc odzyskać dobre samopoczucie. Natomiast, gdy uzna to za konieczne, zaleci kontakt ze specjalistą w dziedzinie zaburzeń snu.

W jaki sposób leczy się bezsenność?
Pierwszy krok polega na korekcie złych zachowań związanych z higieną snu. Nie jest to łatwe, ponieważ złe zwyczaje są często zakorzenione, a pewne czynniki środowiskowe są trudne do zmiany (trudno na przykład zmienić grubość ścian działowych, aby wytłumić hałas powodowany przez telewizor sąsiada). O ile okoliczności na to pozwolą, należy zrobić wszystko, co może mieć wpływ na poprawę snu. Gdy tego typu zmiany okażą się niewystarczające, konieczny jest kontakt z lekarzem. Ponieważ każdy przypadek bezsenności jest inny, tylko lekarz może podjąć decyzję, jakiego rodzaju terapię zastosować. Środki nasenne są najpowszechniej stosowanym sposobem leczenia bezsenności. Obecnie lekarze dysponują już skutecznymi środkami nasennymi nowej generacji, z którymi wiąże się minimalne ryzyko uzależnienia. W niektórych przypadkach stosowanie tego rodzaju leków może być połączone z innymi technikami. Jedną z nich jest technika relaksacyjna, która okazała się bardzo pożyteczna, zwłaszcza w przypadku osób cierpiących z powodu stanów uogólnionego lęku.