Przerzuty nowotworowe do kości

Do najczęstszych nowotworów, które mogą dawać przerzuty do kości należą m.in. rak gruczołu krokowego (80%), rak płuca i rak piersi (50%), rak nerki, rak jajnika, rak tarczycy, rak żołądka. Rak prostaty daje przeżuty typu osteoblastycznego, rak piersi i chłoniaki typu osteolitycznego i osteoblastycznego, czyli mieszane, zaś pozostałe nowotwory zazwyczaj typu osteolitycznego.

Występowanie przerzutów osteolitycznych, przebiegających z resorpcją kości może doprowadzić do wystąpienia objawów paranowotworowych takich jak hipercalcemia. Ogniska osteolityczne mogą doprowadzić do uszkodzenia kości powodujące złamanie patologiczne. Diagnostyka obrazowa za pomocą klasycznych obrazów rentgenowskich może nie wykryć zmian patologicznych w obrębie kości pomimo występowania dolegliwości bólowych. Pomocne w tym przypadku może być badanie izotopowe (99Tc), TK (szczególnie przerzuty do kręgosłupa), NMR lub densytometria.

Leczenie należy planować w zależności od stopnia nasilenia zmian przerzutowych oraz ich ilości. W przypadku zmian pojedynczych można zastosować radioterapię, które wywiera zarówno wpływ leczniczy jak i przeciwbólowy. W przypadku 80% chorych z przerzutami do kości dochodzi pod wpływem napromieniania do zmniejszenia się dolegliwości bólowych, zaś u 50% z nich ból ustępuje całkowicie.

Zmiany wieloogniskowe w kościach mogą być wskazaniem do zastosowania izotopu radioaktywnego strontu (89CtCI2), który działa zarówno leczniczo jak i przeciwbólowo. Ma on zastosowanie szczególnie w przypadku zmian osteosklerotycznych w przebiegu raka gruczołu krokowego.

W przypadku zmian wieloogniskowych można zastosować również leczenie farmakologiczne, biorąc pod uwagę także ewentualne występowanie zespołów paranowotworowych i zmiany biochemiczne w surowicy krwi. Do preparatów farmakologicznych należą m.in. bisfosfoniany. Przedstawicielami bisfosfonianów, które działają na komórki osteolityczne są np. klodronian, editronian, pamidronian. Jedynym obecnie bisfosfonianem działającym na przerzuty osteoblastyczne, osteolityczne oraz mieszane jest kwas zoledronowy. Grupa ekspertów na międzynarodowej konferencji onkologów (ASCO 2003) opracowała po raz kolejny wytyczne (zasady postępowania terapeutycznego), w których rekomendują biofosfoniany podawane dożylnie w leczeniu przerzutów nowotworów litych do kości.

W każdym przypadku stwierdzenia przerzutów do kości obowiązuje rozważenie zastosowania chermioterapii stosownie do typu guza pierwotnego oraz stanu ogólnego chorego. Przerzuty do kości często powodują złamania patologiczne. Do złamań patologicznych dochodzi do około 20% wszystkich chorych na nowotwory złośliwe, z których ponad połowę stanowią chore na raka piersi. Złamania dotyczą najczęściej kości kręgosłupa, miednicy i żeber (rzadziej występują w kościach długich).

Na obraz kliniczny składają się bóle (najczęściej nagłe i często bez uprzedniego urazu) i ogniskowe objawy lub ubytki neurologiczne w postaci niedowładów lub porażeń połowiczych. Rozpoznanie oparte powinno być na badaniu neurologicznym, rentgenogramach i scyntygrafii kości. W różnicowaniu należy uwzględniać złamania w przebiegu torbieli kości lub złamania pourazowe.

W leczeniu zastosowanie ma radioterapia, chirurgia ortopedyczna, chemioterapia, hormonoterapia oraz leczenie wspomagające bisfosfonianami - stosownie do sytuacji klinicznej.

W razie stwierdzenia zagrażającego lub dokonanego złamania obowiązuje zawsze konsultacja ortopedyczna.

Źródła:

1. Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja Volume 5, Number 2, 2003. Temat wiodący: Przerzuty", nowotworów do kości
2. Przegląd Urologiczny - suplement. Romuald Zdrojowy: Kwas zoledronowy –zastosowanie do leczenia chorych na raka stercza z przerzutami do kości
3. Współczesna Onkologia (2002) vol. 6. Marek Pawlicki: Nowe taktyki leczenia przerzutów nowotworowych do kości