Filtry naturalne
- Masło Shea (Butyrospermum Parkii lub masło Karite)
- Melanina
- Juglon
- Wyciąg z arniki górskiej ( Arnica montana)
- Wyciąg z korzenia tarczycy bajkalskiej
- Naturalny PABA
- Kwas ferulowy i jego pochodne
Jednak póki co żadne ze znanych obecnie naturalnych filtrów nie są wystarczająco skuteczne by mogły być stosowane jako samodzielne filtry słoneczne. Nie można na nich wyłącznie polegać nawet w kremach do codziennego użytku, a tym bardziej w kremach do opalania. Wysokość ochrony jaką gwarantują te filtry jest porównywalna do wartości faktora SPF rzędu 2-4. Poza tym większość wyciągów roślinnych nawet jeśli ma zdolność pochłaniania promieniowania słonecznego to głównie w zakresie promieniowania UVB. Mało która substancja naturalna chroni w pełnym paśmie UVA. Pewną ochronę przed UVA oferuje jedynie wyciąg z tarczycy bajkalskiej, juglon czyli barwnik z liści i łupinek orzecha włoskiego oraz melanina. Przy czym jeśli chodzi o melaninę, to aby mogła ona pełnić rolę w miarę skutecznego filtru musiałaby być użyta w kosmetykach w stężeniu conajmniej 10 %, natomiast przemysł kosmetyczny stosuje melaninę maksymalnie w stężeniu 1 %.
Tak więc zawsze działanie filtrów naturalnych powinno być wzmocnione przez dodatek filtrów syntetycznych mineralnych lub chemicznych. Obecność filtrów naturalnych jest mimo wszystko przydatna i dobrze widziana, gdyż po pierwsze jako wyciągi roślinne filtry te zawierają też wiele innych związków aktywnych korzystnie działających na skórę, po drugie wiele spośród tych substancji naturalnych działa jako antyutleniacze, które mają zdolność niszczenia powstałych pod wpływem promieniowania UVA wolnych rodników i wreszcie ostatni powód to fakt, że nawet niska, dodatkowa ochrona anty-UV jest także pomocna.
Najbardziej znane filtry naturalne to:
Masło Shea (Butyrospermum Parkii lub masło Karite)
Masło to uzyskuje się z orzeszków drzewa masłowego - Mangifolia rosnącego w Afryce. Drzewo to może żyć do 300 lat i owocuje tylko raz w roku. Masło to zawiera odżywcze substancje tłuszczowe, witaminy E, F oraz substancje, które w pewnym stopniu chronią przed promieniami UVB. Masło Shea wykorzystuje się bardzo często w kosmetykach do nawilżania i natłuszczania suchej, skłonnej do zmarszczek skóry, można go także stosować na końcówki włosów zwłaszcza podczas kąpieli słonecznych, by chronić je przed przesuszeniem pod wpływem słońca i słonej wody. Stosowane jest także jako naturalny środek pomocny w leczeniu reumatyzmu, bolących mięśni, oparzeń słonecznych, podrażnień skóry, opryszczek i dermatoz.
Melanina
Melanina posiada dwie podstawowe właściwości, dzięki którym może w pewnym stopniu chronić skórę przed niszczącym wpływem promieni UV.
- Działa ochronnie jako naturalny filtr UV.
- Pełni funkcję antyutleniacza, neutralizując czyli usuwając choć w pewnym stopniu powstałe pod wpływem promieni słonecznych wolne rodniki.
Właściwości melaniny zostały wykorzystane w kosmetykach. W produktach kosmetycznych stosuje się albo melaninę naturalną lub syntetyczną, uzyskaną na drodze reakcji biochemicznych. Melanina naturalna jest dość rzadko stosowana ze względu na wysokie koszty, uzyskuje się ją z wełny czarnych owiec lub gruczołów kałamarnic i ośmiornic.
Syntetyczna melanina ma dość duże rozmiary cząsteczek, dlatego nie ma szansy przeniknąc przez skórę czy choćby wniknąć w naskórek, w związku z tym może działać jedynie powierzchniowo. Dlatego przemysł kosmetyczny szuka wciąż innych możliwych dróg pozyskania tego cennego, naturalnego składnika jakim jest melanina. Ostatnio pojawiły się informacje o tzw. biosyntetycznej melaninie produkowanej przez rośliny lub bakterie modyfikowane genetycznie.
Melanina pełni rolę naturalnego filtru ochronnego, gdyż ma zdolność do częściowego pochłaniania i rozpraszania promieniowania UV padającego an skórę. Dużym plusem jest to, że jej zakres ochronny obejmuje zarówno promieniowanie UVB i UVA, niestety jest także i minus, mianowicie jej zdolności ochronne są bardzo słabe i niezbyt skuteczne. Jej wysokość ochrony można porównać do faktora SPF o wartości około 2-3.
Tak więc stosowanie melaniny jako samodzielnego filtru ochronnego anty-UV jest niewystarczające, zwłaszcza, że w kosmetykach jest ona stosowana w małych jednoprocentowych stężeniach. Dlatego melaninę stosuje się głównie jako dodatek do produktów zawierających typowe filtry chroniące przed promieniami słonecznymi. Melanina może nadawać kremom brunatne zabarwienie, producenci kosmetyków boją się więc dodawać większe ilości melaniny powyżej 1 % , gdyż klientki mogłyby uznać mylnie taki szaro-bury kolor kremu za oznakę zepsucia produktu. Główną funkcją melaniny dodawanej do kosmetyków jest "zmiatanie" wolnych rodników. Jest ona jednym z bardzo skutecznych antyutleniaczy. Nawet jeśli zastosowana jest w bardzo małych stężeniach rzędu 0,005 - 0,01 % potrafi zwalczyć około 80 % powstających wolnych rodników. Jej skuteczność wzrasta jeśli stosowana jest w duecie z witaminą E. Tak więc obecność melaniny w kremach pielęgnacyjnych czy preparatach ochronnych anty-UV jest mile widziana.
Juglon
Jest to naturalny barwnik roślinny uzyskiwany z liści lub łupinek orzecha włoskiego. Wyciąg z orzecha włoskiego (Juglans regia) użyty w stężeniu 1-5 % posiada niewielkie właściwości promienioochronne, absorbuje bowiem w pewnym stopniu promieniowanie słoneczne w zakresie UVB, a także częściowo w paśmie promieniowania UVA, zwłaszcza jeśli jest użyty w większym stężeniu, wtedy jego zdolność ochrony przed UVA wzrasta.
Wyciąg z arniki górskiej ( Arnica montana)
Wyciąg z arniki stosowany w stężeniu ok. 3 % pochłania w pewnym stopniu promieniowanie UV, zarówno w paśmie UVB jak i wpaśmie UVA II czyli w zakresie krótkich fal UVA. Wyciąg z arniki, a dokładnie z jej kwiatów znany jest przede wszystkim z działania wspomagającego krążenie krwi, wzmacniającego naczynka krwionośne, działa on przeciwzapalnie i pomaga zmniejszyć zaczerwienienia. W związku z tym ekstrakt z arniki jest częstym składnikiem preparatów na rozszerzone naczynka.
Wyciąg z korzenia tarczycy bajkalskiej
Jest to roślina rosnąca głównie w Chinach i wykorzystywana od zamierzchłych czasów w medycynie chińskiej między innymi do leczenia podrażnień, stanów zapalnych i infekcji bakteryjnych. Ostatnio zainteresował się nią także przemysł kosmetyczny ze względu na jej cenne właściwości. Do celów kosmetycznych i leczniczych wykorzystuje się ekstrakt z korzenia tarczycy bajkalskiej. Zawiera on ponad 20 % związków flawonoidowych, z czego główne to bajkalina, bajkaleina i wagonina. Flawonoidy są bardzo skutecznymi antyutleniaczami czyli pomagają zwalczać wolne rodniki, a także niektóre z nich jak np. bajkalina działają jako czynnik pochłaniający promieniowanie UV. Dlatego też prowadzi się obecnie badania nad możliwością zastosowania wyciągu z tarczycy jako naturalnego składnika preparatów chroniących przed promieniowaniem słonecznym. Większość wyciągów roślinnych chroni jedynie przed promieniowaniem typu UVB, natomiast co jest bardzo istotne i rzadkie bajkalina i wagonina z tarczycy pochłania promieniowanie zarówno z zakresu UVA i UVB. Zastosowanie wyciągu z tarczycy bajkalskiej w preparatach kosmetycznych w roli filtra ochronnego byłoby bardzo korzystne ze względu na to, że nie wywołuje ona reakcji alergicznych, co niestety zdarza się czasem w przypadku niektórych filtrów chemicznych. Ponadto dzięki właściwościom przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym zioło to może być stosowane do leczenia trądziku, chorob skórnych oraz w maściach dla niemowląt przeznaczonych na stany zapalne i podrażnienia pośladków, a także jako naturalny środek konserwujący w preparatach kosmetycznych. Wykazano, że 2 % odwar z korzenia tarczycy bajkalskiej działa przeciwko bakteriom jamy ustnej wywołującym zapalenie dziąseł, dlatego ekstrakt ten może być także stosowany w leczeniu paradontozy. Istotną dla kosmetyki cechą flawonoidów tarczycy bajkalskiej, a zwłaszcza bajkaliny jest hamowanie aktywności enzymu-tyrozynazy, co w efekcie zapobiega powstawaniu plam pigmentacyjnych w wyniku nadprodukcji melaniny. Właściwość ta została zostosowana w praktyce i obecnie mamy już na rynku kilka kremów wybielających zawierających m.in. ekstrakt z tarczycy bajkalskiej.
Naturalny PABA
Syntetyczny PABA czyli kwas para-aminobenzoesowy został wycofany z użytku, ze względu na powodowanie u wielu osób podrażnień i uczuleń skóry. Natomiast niedawno udało się jednej z amerykańskich firm pozyskać PABA pochodzenia naturalnego z drożdży, który także wykazuje działanie ochronne w zakresie UVB. Jednak związek ten nie jest jeszcze tak powszechnie stosowany.
Kwas ferulowy i jego pochodne
Kwas ferulowy to związek występujący naturalnie w wielu roślinach, głównie w liściach, korze i nasionach drzew iglastych, ziarnach ryżu, kukurydzy, pszenicy i żyta. Posiada on zdolność absorbowania promieniowania UV w zakresie UVB oraz wykazuje też właściwości antyoksydacyjne czyli jest pomocny w walce z wolnymi rodnikami. Kwas ferulowy i jego pochodna gamma-oryzanol użyte w kosmetykach w stężeniu 2-5 % wykazują właściwości ochronne równe SPF 3-5.