Testy skórne w alergologii
- Przygotowanie do testów skórnych
- Badanie testów skórnych w alergologii
- Postępowanie po testach skórnych alergicznych
- test punktowy (prick test)
- test śródskórny
- test naskórkowy (płatkowy)
Przygotowanie do testów skórnych
Badanie polega na celowym spowodowaniu kontaktu podejrzewanego o wywoływanie objawów reakcji alergicznej alergenu ze skórą po czym analizuje się i interpretuje powstałe na skórze zminy skórne takie jak bąble czy rumień.
Wskazania
- ustalenie alergenu odpowiedzialnego za objawy chorób alergicznych (katar sienny, zmiany atopowe skóry, spastyczne zapalenia oskrzeli, alergia pokarmowa)
- ustalenie właściwego alergenu, którego nie można wyeliminować z otoczenia chorego celem zastosowania leczenia odculającego
Przeciwwskazania
- zaostrzenie choroby alergicznej
- ostra choroba infekcyjna
- przewlekła choroba układowa (np: choroba nowotworowa, choroby układowe - kolagenozy)
- testów nie wykonuje się w czasie działania kortykosterydów o przedłużonym działaniu
Przygotowanie do badania
Przed wykonaniem testów skórnych wymagana jest ocena lekarska aktualnego stanu zdrowia pacjenta. Badanie może być wykonane po dwóch tygodniach od odstawienia leków przeciwhistaminowych o przedłużonym działaniu (hismanal, zaditen, intal i tilade) oraz chory powinien również przerwać na co najmniej 48 godzin pobieranie leków przeciwhistaminowych (clemastin, diphergan, hydroxizyna, phenazolina, zyrtec, clarityna, fenistil, preparatów wapnia i kortykosterydów).
Badanie testów skórnych w alergologii
Najwygodniejszym miejscem do założenia testów jest skóra wewnętrznej powierzchni przedramienia i pleców przy czym reaktywność skóry jest większa od strony łokciowej niż promieniowej. Największą reaktywność jest w okolicy stawu łokciowego i zmniejsza się w kierunku dystalnym osiągając najniższy poziom w okolicy nadgarstka. Do dezynfekcji nie należy stosować silnych środków dezynfekujących lub alkoholu, które mogą powodować podrażnienia skóry i rumień. Testy należy zakładać na niezmienionej chorobowo skórze.
Test punktowy (prick test)
Testy punktowe polegają na umieszczeniu na skórze kropli zawierającej alergen i nakłuciu skóry wystandaryzowanym lancetem w jej obrębie. Odległość między testowanymi alergenami powinna wynosić przynajmniej 3 cm aby unikać nakładania się sąsiednich odczynów co utrudniłoby ocenę. Jednocześnie wykonuje się testy kontrolne z histaminą 1/1000 (substancja alergizująca) oraz rozpuszczalnikiem (substancja obojętna). Do każdej kropli używa się nowego nożyka. Na jednym przedramieniu u dorosłego można wykonać od 10 do 12 testów. Przy ocenie wyników testów punktowych istotnym jest przestrzeganie odpowiedniego czasu odczytu. Dla histaminy odpowiedź osiąga szczyt po 8 -9 minutach a dla alergenów po upływie 12 -15 minut. W sporadycznych przypadkach pełna reakcja może rozwinąć się nawet po 30 minutach. Czasami mogą rozwinąć się reakcje późne w postaci nacieku zapalnego trwające trwające 1 - 2 dni, jednak nie są brane pod uwagę ze względu na ich niejasne znaczenie.
Oceniając testy skórne bierze się pod uwagę wyłącznie wielkość powstałego bąbla, gdyż tylko on jest efektem reakcji natychmiastowej podczas gdy powstałe wokół niego zaczerwienienie jest wynikiem reakcji neurogennej zależnej od obecności w skórze zakończeń nerwowych.
Wielkość powstałego bąbla zależy od ilości uwolnionej histaminy. Oceniając siłę reakcji porównuje się powstały bąbel alergenowy z bąblem histaminowym czyli tzw. kontrola pozytywną. Niekiedy skóra osób z nadwrażliwością może wytwarzać w miejscu kontroli negatywnej bąbel (zwykle w miejscu kontroli negatywnej nie powinno być bąbla) o którego wielkość należy pomniejszyć średnicę bąbla alergenowego i dopiero ocenić go w skali punktowej.
Oceniając wielkość bąbli mierzy się za pomocą przeźroczystej linijki ich średnicę najdłuższą i średnicę prostopadłą do niej a następnie oblicza się średnią średnicę. Uzyskane w ten sposób wartości porównuje się ze średnią średnicą bąbla histaminowego i dopiero wtedy wynik wyraża się za pomocą skali plusowej tzn. od 0 do ++++.
Skala plusowa oceny testów skórnych wykonywanych metoda "prick"
- ++++ - średnia średnica bąbla alergenowego jest co najmniej dwukrotnie większa od średniej średnicy bąbla histaminowego lub każdy odczyn z "nibynóżkami",
- +++ - średnia średnica bąbla alergenowego jest równa średniej średnicy bąbla histaminowego.
- ++ - średnia średnica bąbla alergenowego równa lub większa od połowy średniej średnicy bąbla histaminowego,
- + - średnia średnica bąbla alergenowego większa od odczynu na płyn kontroli negatywnej. a mniejsza od połowy średnicy bąbla histaminowego.
- 0 - odczyn alergenowy równy odczynowi kontroli negatywnej.
W przypadku dodatniego odczynu na płyn kontroli negatywnej należy powtórzyć test na drugim przedramieniu.
Test śródskórny
Test śródskórny polega na śródskórnym podaniu 0,03 - 0,05 ml roztworu alergenu, wytwarzając pęcherzyk o średnicy 3 - 4 mm. Wyniki testu, który polega na zmierzeniu wielkości bąbla, rumienia lub nacieku odczytuje się po 15 do 20 minut (reakcja natychmiastowa) oraz po upływie 6-8 i 24 - 48 godzin (reakcja późna).
Test naskórkowy (płatkowy)
Test naskórkowy potwierdza alergiczny mechanizm alergii kontaktowej i ma zastosowanie w diagnostyce alergii zawodowej tzw kontaktowej na nikiel, chrom, gumę, balsam peruwiański, niektóre maści, składniki perfum, dezodorantów, mydła. W teście naskórkowym bezpośrednio na skórę jest kładziony antygen, który podobnie jak w testach skórnych jest zawieszony w substancji pomocniczej np w maści i zostaje przyklejony plasterkiem do skóry. Dopiero po 24, 48 i 72 godzinach odczytuje się test w którym może dojść do zaczerwienienia, powstania pęcherzyków i guzków. Zachodzące reakcje ocenia się w skali od + do ++++.
Postępowanie po testach skórnych alergicznych
W dniu badania należy unikać ekspozycji na alergeny i większych wysiłków fizycznych. Ze względu na możliwość wystąpienia reakcji ogólnej, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie, chory powinien pozostawać pod obserwacją lekarza przez co najmniej 2 godziny po wykonaniu testów
Powikłania
Przy wykonywaniu testów skórnych istnieje teoretyczna możliwość, że odpowiedź organizmu na wprowadzony na uszkodzoną powierzchnię skóry alergen będzie bardzo silna i wywoła wzmożone objawy alergizacji (duszność, wstrząs), dlatego testy zawsze przeprowadza się w warunkach poradni lub szpitala, gdzie zapewniona jest szybka pomoc lekarska.