Owsica

Spis treści

1. Etiologia owsicy
2. Epidemiologia owsicy
3. Przebieg kliniczny owsicy
4. Profilaktyka owsicy
5. Powikłania owsicy
6. Rozpoznanie owsicy
7. Leczenie owsicy

Owsica jest najczęstszą chorobą pasożytniczą przewodu pokarmowego, szczególnie rozpowszechniona wśród dzieci szkolnych i przedszkolnych, gdyż łatwo rozprzestrzenia się w środowiskach zagęszczonych.

Etiologia owsicy

CHoroba wywołana jest przez biały nicień - owsik ludzki (łac. Enterobius vermicularis lub Oxyuris vermicularis) o długości około. 1 cm (samice) będący pasożytem jelita ślepego i występujący jedynie u człowieka. Po połknięciu jaja w jelicie dojrzewają i rozmnażają się postacie dorosłe. Następnie samce giną, a samice wydostają się w okolicę odbytu i tam składają kilkanaście tysięcy jaj. Wydzielają przy tym substancję drażniącą powodującą uporczywy świąd. Po kilku godzinach jaja dojrzewają i stają się zakaźne.

Epidemiologia owsicy

Źródłem zakażenia jest osoba u której doszło do infekcji owsikami a do zakażenia dochodzi drogą pokarmową za pośrednictwem brudnych rąk, skażonego pożywienia lub drogą wziewną za pośrednictwem kurzu.

Inwazyjne jaja owsików są bardzo wytrzymałe na wysychanie i zachowują żywotność nawet przez 4 tygodnie zwłaszcza w pomieszczeniach klimatyzowanych o stałej temperaturze i odpowiedniej wilgotności.

Do zarażenia najczęściej dochodzi poza domem (przedszkole, szkoła, miejsce pracy) jednak inwazja rozwija się w domu gdzie większość owsików opuszcza żywiciela i skaża otaczające środowisko (bielizna, piżamy, pościel, łazienką). Owsica najczęściej występuje u dzieci w wieku przedszkolnym lub szkolnym co jest związane z brakiem nawyków higienicznych (brudne ręce, ssanie palców).

Bardzo częste w tej chorobie są następujące zjawiska:

• reinwazja - larwa która wyległa się w okolicy odbytu wnika z powrotem do jelita
• autoinfekcja - ta sama osoba może sama siebie zakażać wiele razy.

Przebieg kliniczny owsicy

Objawy owsicy zależą od intensywności inwazji, czasu trwania oraz wrażliwości osoby zarażonej. Przy nikłej infekcji może nie być objawów lub mogą one być mało odczuwane głównie pod postacią swędzenia odbytu, wzmożonej pobudliwości nerwowej z towarzyszącą bezsennością. Obecność pojedynczych pasożytów stwierdzonych przypadkowo może nie prowadzić do przewlekłej inwazji.

Intensywna inwazja, kiedy wydalanych jest od kilku do kilkunastu pasożytów dziennie ma zazwyczaj charakter przewlekły. Cechuje się stałością objawów, które nasilają się zwłaszcza wieczorem. U dzieci owsica może być przyczyną niepokoju, wzmożonej aktywności ruchowej, obgryzania paznokci, bezsenności, nudności, wymiotów oraz braku łaknienia i bladości powłok skórnych.

U dziewczynek czasami samice przedostają się do układu rozrodczego powodując stan zapalny pochwy (vulvovaginitis), błony śluzowej macicy (endometriosis) lub jajowodów (salpingitis).

Profilaktyka owsicy

Duże znaczenie w zapobieganiu owsicy ma przestrzegania higieny osobistej, mycie rąk przed posiłkami, regularna zmiana bielizny, dbanie o czystość pomieszczeń. Osoby z uporczywym zarażeniem powinny spać w piżamach, gdyż spodnie utrudniają rozprzestrzenianie się owsika oraz zaraz po obudzeniu powinny podmywać okolicę odbytu wodą z mydłem. Dzięki takiemu postępowaniu ponad 90% jaj owsika złożonych w okolicy odbytu w ciągu nocy zostaje usuniętych.

Powikłania owsicy

Czasami w przebiegu owsicy może dojść do powikłań w postaci:

• zapalenia wyrostka robaczkowego
• zmian skórnych w okolicy odbytu
• przewlekłych stanów zapalnych sromu i pochwy

Rozpoznanie owsicy

Rozpoznanie można postawić na podstawie objawów oraz stwierdzenia owsików w okolicy odbytu, w kale rzadziej w moczu, w czasie badania rektoskopowego (wziernikowanie jelita grubego) i kolposkopowego (oglądanie pochwy za pomocą wziernika). Definitywne rozpoznanie ustala się wykonując wymaz z okolicy odbytu metodą paska celofanowego odciśniętego, na którym następnie można pod mikroskopem zobaczyć jaja złożone przez owsika. Dla całkowitego wykluczenia owsicy należy wkonać 7 wymazów pobranych co drugi dzień

Leczenie owsicy

Leczenie polega na stosowaniu leków przeciw pasożytniczych w postaci tabletek. Najczęściej stosuje się w dawkach jednorazowych pyrantel (Combantrin, Pyrantelum), mebendazol (Vermox) lub albendazol (Zentel). Kurację pyrantelem powtarza się co 2 tygodnie a mebendazolem lub albendazolem co miesiąc.

W zarażeniach stwierdzonych sporadycznie wystarczy jedna kuracja a w bardzo intensywnych inwazjach należy ją powtórzyć kilkakrotnie (2-4 razy).

Ze względu na to, że zakaźne jaja owsika są obecne w otoczeniu chorego, niekiedy dochodzi do zakażenia domowników. W przypadku zadawnionej owsicy rodzinnej kurację należy przeprowadzić u wszystkich domowników co najmniej raz.

Kuracja jest bezpieczna, prosta i skuteczna pod warunkiem :

• sunięcia źródła zakażenia (w szkole, w przedszkolu, dzieci z sąsiedztwa)
• zapobieganiu samozarażaniu
• usunięcia zakaźnych jaj owsików z otoczenia (wymiana pościeli i odzieży)