Niezborność rogówkowa

Spis treści

1. Rodzaje astygmatyzmu
2. Objawy astygmatyzmu
3. Przyczyny astygmatyzmu
4. Leczenie astygmatyzmu

Niezborność rogówkowa (Astygmatyzm) jest wadą polegającą na niejednakowym załamywaniu w różnych płaszczyznach promieni świetlnych wpadających do oka. Zależy ona najczęściej od wadliwego kształtu rogówki, która w astygmatyźmie przypomina owalny wycinek jaja kurzego, a nie ma prawidłowego kulistego kształtu jak zdrowe oko. Taka budowa rogówki powoduje, że obraz widziany przez pacjenta jest nieostry w wyniku niejednakowego załamywania się w różnych płaszczyznach promieni świetlnych wpadających do oka. Na przykład wpadająca do oka wiązka promieni po załamaniu nie łączy się w jednym punkcie, lecz przechodzi przez dwie linie ogniskowe znajdujące się w dwóch prostopadłych do siebie płaszczyznach w wyniku czego obraz punktu znajdujący się w ognisku w osi poziomej jest punktem, natomiast znajdujący się w ognisku w osi pionowej daje rozproszoną, nieostrą wiązkę stanowiącą linię. Wyróżnia się astygmatyzm regularny w którym oko posiada dwie ogniskowe oraz astygmatyzm nieregularny, cechujący się większą ilością ogniskowych. Astygmatyzm zniekształca lub zamazuje widzenie zarówno obiektów znajdujących się blisko jak i daleko. Obraz może wyglądać jak w krzywym lustrze, obiekty są zbyt wysokie, zbyt szerokie czy zbyt zwężone. 

Astygmatyzm może występować w kombinacji z krótkowzrocznością lub nadwzrocznością. W przypadku istnienia krótkowzroczności w jednej osi a nadwzroczności w osi prstoopadłej, niezborność taką nazywa się mieszaną (astygmatismus mixtus). Około 50% pacjentów z krótkowzrocznością ma także astygmatyzm.

Rodzaje astygmatyzmu

Astygmatyzm dzieli się na:

• niski do 1 dioptrii
• średni od 1 do 2 dioptrii
• wysoki od 2 do 3 dioptrii
• bardzo wysoki 3.00 dioptrii

Objawy astygmatyzmu

W sytuacji, gdy wada nie jest poważna mechanizm kompensacyjny jest w stanie nadrobić braki i zapewnić prawidłowe widzenie (np. akomodacja, zezowanie, itp.) a głównym objawem choroby jest jest dyskomfort widzenia przy mniejszej wadzie do znacznego zmniejszenia ostrości wzroku a także zniekształcania obrazu podobnego jak "w krzywym lustrze". Astygmatyzm zniekształca lub zamazuje widzenie zarówno obiektów znajdujących się blisko jak i daleko. Wada ta może również powodować częste bóle głowy, pieczenie i przemęczenie oczu.

Przyczyny astygmatyzmu

Przyczyną astygmatyzmu jest nieregularnie ukształtowana rogówka, która powoduje, że obrazy świetlne ogniskowane są w dwóch lub w większej ilości oddzielnych miejscach oka, dając zniekształcenie obrazu. Astygmatyzm może powstawać za sprawą wielu czynników, które oddziaływają na rogówkę i soczewkę oka. Pogłębieniu wady sprzyja wiek i zachodzące wraz z nim zmiany w strukturze oka.

Leczenie astygmatyzmu

Korekcja okularowa
Jest to najpowszechniej stosowana forma wyrównywania typowych wad refrakcji takich jak krótkowzroczność. Dobór odpowiednich okularów, już w 1-2 roku życia pomaga wyrównać wadę wzroku w przypadku zeza u dzieci. Aby skorygować astygmatyzm niezłożony stosuje się wyłącznie soczewki cylindryczne przy czym oś cylindra jako optycznie obojętna jest ustawiona w osi prostopadłej do południka korygowanego. W przypadku niezborności złożonej stosuje się łącznie korekcję sferyczną i cylindryczną. W praktyce kombinację sferyczno-cylindryczną zapewniają soczewki toryczne, które posiadają w każdym południku inny promień krzywizny.

Soczewki kontaktowe
W większości przypadków okulary dają się z powodzeniem zastąpić przez odpowiednio dobrane szkła kontaktowe. Obecnie dostępny jest duży wybór soczewek kontaktowych, które powinny zostać wybrane dla Ciebie w zależności od wady wzroku i po konsultacji z lekarzem okulistą. Szczegółowe informacje na ten temat prezentujemy w dziale poświęconym soczewkom kontaktowym.

Chirurgia refrakcyjna
Chirurgia refrakcyjna jest nowym kierunkiem w mikrochirurgii okulistycznej mającym na celu zredukowanie lub całkowite uniezależnienie osób z wadą wzroku od okularów lub soczewek kontaktowych. Chirurgia refrakcyjna obejmuje zabiegi operacyjne korygujące wady wzroku poprzez chirurgiczną zmianę krzywizny rogówki w obrębie źrenicy. Chirurgia refrakcyjna koryguje ogniskowanie obrazu na siatkówkę za pomocą:

• wykonania promienistych nacięć rogówki (keratotomia promienista)
• wymodelowania odpowiedniej krzywizny rogówki przy zastosowaniu lasera excimer (PRK, LASIK)

Keratotomia promienista była metodą popularną w latach 70 polegającą na wykonaniu w rogówce kilku głębokich nacięć (do 95 proc. jej grubości) promieniście wokół źrenicy w celu zmiany jej siły ognisowania promieni świetlnych. Podczas gojenia rogówka spłaszcza się, dlatego metoda ta nadaje się tylko dla krótkowidzów (od -2 do -8 dioptrii) oraz osób z krótkowzrocznością i astygmatyzmem. Wynik operacji zależy w dużej mierze od doświadczenia i precyzji okulisty, który robi cięcia ręcznie. Wadą metody jest kilkunastodniowy okres gojenia. U około 10 do 30 proc. pacjentów po zabiegu nadal potrzebuje okularów (tyle że słabszych), by widzieć naprawdę ostro. Często po kilku, kilkunastu latach po zabiegu pacjent znowu musi nosić okulary, tym razem do bliży gdyż nacięta rogówka spłaszcza się z czasem doprowadzając do dalekowzroczności. Część pacjentów skarży się też na osłabienie ostrości wzroku z upływem dnia. RK jest najtańszym zabiegiem korygującym krótkowzroczność oraz najbardziej ryzykownym dlatego też w Polsce, podobnie jak na świecie, odchodzi się od tej metody.

Metody laserowe
Aktualnie najczęściej stosowanymi procedurami chirurgii refrakcyjnej są procedury przy zastosowaniu lasera excimerowego - PRK i LASIK. Metody laserowe polegają na zastosowaniu lasera excimerowego ( excited dimer= wzbudzona cząstka) do zmiany krzywizny rogówki. Laser excimerowy wytwarza zimną, pulsacyjną wiązkę promieniowania ultrafioletowego o długości fali 193 nonometr a z każdym pulsem laser rozbija molekularne połączenia komórek rogówki z dokładnością do 0,25 mikrona. Często tylko usunięcie 50 mikronów tkanki rogówki ( tj. ok. 1 grubości włosa) wystarcza, aby uzyskać odpowiednią wielkość korekcji wady wzroku. Laser excimerowy emituje zimne światło, które nie oparza tkanki rogówki, co stanowi jego dodatkowy atut.

LASIK ( laser assisted in situ keratomileusis) czyli laser w miejscu keratomilozy jest techniką dwuetapową, której celem jest wymodelowanie powierzchni rogówki tak aby mogła ona właściwie ogniskować obraz na siatkówkę. W pierwszym etapie, przy pomocy specjalnego instrumentu zwanego mikrokeratomem, odcinany jest częściowo wierzchni płatek rogówki i odwrócony na bok (tak jak wieczko od konserwy). Następnie w drugim etapie promień lasera excimer precyzyjnie modeluje odkrytą powierzchnię rogówki a po zakończeniu pracy lasera płatek rogówki jest z powrotem ułożony na swoim miejscu. Metoda ta pozwoliła wyeliminować naruszenie budowy anatomicznej rogówki oraz poszerzyć zakres korygowanych wad. W okresie pooperacyjnym pacjent nie odczuwa bólu jedynie delikatny dyskomfort trwający kilka godzin. Nie jest zmuszony do noszenia opatrunku, co umożliwia operowanie jednocześnie obu oczu. Przy tej technice okres rekonwalescencji trwa zwykle kilka dni, w odróżnieniu do PRK, gdzie ten okres trwać może kilka tygodni. Metodą LASIK możemy korygować astygmatyzm do 6,0 dioptrii.

PRK (photo - refraktive keratectomy) nazywana inaczej keratektomią fotorefrakcyjną jest zabiegiem na rogówce, którego celem jest odpowiednie wymodelowanie promieniem lasera centralnej powierzchni rogówki tak aby ogniskowała ona obraz precyzyjnie na powierzchnię siatkówki. Usunięcie cienkiej warstwy tkanki rogówki pozwala na jej spłaszczenie lub uwypuklenie i zmianę siły skupiającej całego układu optycznego oka. Bezpośrednio przed zabiegiem, po znieczuleniu oka, usuwa się mechanicznie nabłonek rogówki, a laser działa na głębsze jej warstwy. Po zabiegu oko musi być chronione opatrunkiem a pacjent może odczuwać niewielkie dolegliwości bólowe. U 10-20 proc. pacjentów ból może utrzymywać się jednak nawet przez kilka tygodni. Ostateczny kształt rogówki ustala się po mniej więcej pół roku i dopiero wtedy można w pełni ocenić efekty zabiegu. Dość często, głównie u pacjentów z dużą wadą istnieje niebezpieczeństwo, że podczas gojenia rogówka przybierze kształt inny od zamierzonego co może z czasem doprowadzić np. do powstania trudnego do korekcji astygmatyzmu.
Zdecydowana poprawa ostrości widzenia następuje tuż po zabiegu, ale całkowitą stabilizację osiąga się po kilku tygodniach. Metodą PRK możemy korygować astygmatyzm do 2,5 dioptrii. Skuteczność ta sięga 95%-98%, lecz w przypadku większych wad znacznie maleje. Metodą PRK nie można operować obu oczu jednocześnie i konieczna jest trzymiesięczna przerwa.

Wadą wszystkich opisanych metod jest ich nieodwracalność. Jeśli coś pójdzie źle, trudno to naprawić. Wszystkie zabiegi laserowe (PRK, LASIK) wykonuje się ambulatoryjnie w znieczuleniu miejscowym. Podlegają one jednak pełnym rygorom zabiegów chirurgicznych.

Przeciwwskazaniem do wykonania laserowej korekcji wady wzroku są:

• wiek poniżej 21 lat
• brak stabilizacji wady
• jaskra
• zaćma
• odwarstwienie siatkówki
• stany zapalne oczu
• stożek rogówki i zmiany na rogówce
• niedobór wydzielania łez
• cukrzyca
• choroby tkanki łącznej (tzw. kolagenozy) - np. reumatoidalne zapalenie stawów, sklerodermia, toczeń, guzkowe zapalenie tętnic, łuszczyca, zespół Sjogrena
• choroby autoimmunologiczne
• choroby przebiegające z osłabieniem odporności organizmu
• atopia i silne alergie
• czynne choroby infekcyjne
• osobnicza skłonność do tworzenia przerośniętych blizn, nazywanych bliznowcami
• wszczepiony rozrusznik serca
• ciąża i okres karmienia

Przed zabiegiem laserowej korekcji wzroku nie wolno:

• nosić soczewek kontaktowych miękkich przez 3 tygodnie a twardych przez 4 tygodnie
• spożywać napojów alkoholowych minimum 48 godzin przed korekcją
• używać kosmetyków 24 godz. przed zabiegiem

Jeśli stosujesz doustne środki antykoncepcyjne, prosimy, nie odstawiaj ich w
okresie 3 miesięcy przed i po zabiegu.