Na
- Materiał biologiczny
- Wartości prawidłowe sodu
- Zapotrzebowanie dobowe na sód
- Źródło sodu
- Wartości podwyższone sodu
- Wartości obniżone sodu
Poziom sodu w osoczu jest regulowany przez pragnienie, hormon antydiuretyczny (ADH), system renina-angiotensyna-aldosteron, oraz zdolność nerek do radzenia sobie z wydzielanym sodem.
ADH zwiększa resorpcję wody z moczu , w wyniku czego powstaje niewielka ilość zagęszczonego moczu, a większa objętość wody pozostaje w organizmie. ADH jest wydzielany w odpowiedzi na spadek objętości krwi, ale również - ból, strach, nudności oraz niedotlenienie.
Aldosteron jest odpowiedzialny przede wszystkim za regulacje poziomu potasu, ale również stanowi on cześć układu renina-angiotensyna-aldosteron, czyli jest wydzielany w momencie spadku objętości osocza. Aldosteron powoduje absorpcje sodu w kanalikach nerkowych.
Zdrowe nerki bezpośrednio regulują poziom sodu.
Materiał biologiczny
Krew
Wartości prawidłowe sodu
Wartości prawidłowe obserwowane u zdrowych ludzi wynoszą:
Jednostki tradycyjne: 135 – 145 mEq/l
Jednostki SI 135 – 145 mEq/l
Zapotrzebowanie dobowe na sód
575 - 625mg (szersza norma wynosi: 500-700mg)
Źródło sodu
- sol kuchenna,
- seler,
- mleko,
- woda
- wszelkie przetwory spożywcze, gdzie sód wykorzystywana jest jako konserwant (wędliny), albo jako wzmacniacz smaku (potrawy w puszkach, mrożonki, itd).
Wartości podwyższone sodu
Hypernatremia jest niebezpieczna, ponieważ wzrost stężenia sodu powyżej 145mEq/l prowadzi do zwiększenia osmolarności osocza i “odciagania” wody z komórek. Najbardziej wrażliwe są komórki centralnego układu nerwowego. Możliwe przyczyny to:
- nieadekwatna, zbyt mała podaż wody
- intensywny wysiłek fizyczny, szczególnie w gorącym otoczeniu
- picie zbyt malej ilości płynów z powodu zaburzonego odczuwania pragnienia (możliwe przyczyny to: zaburzenia naczyniowe, zmiany nowotworowe, histiocytoza X, sarkoidoza, zmiany organiczne w mózgu)
- wymioty, biegunka, przetoki przewodu pokarmowego, oparzenia
- utrata z moczem – leki moczopędne, preparaty osmotyczne, schorzenia miąższu nerek
- zdecydowanie zbyt duża ilość soli w diecie
- dożylne podawanie wodorowęglanu sodu NaHCO3
- duża utrata wody przy znacznie nasilonym, szybkim oddychaniu
- moczówka prosta (niedobór hormonu antydiuretycznego, wazopresyny, ADH), której przyczynami mogą być miedzy innymi:
- zmiany organiczne w mózgu,
- choroby ogólnoustrojowe (sarkoidoza, ziarniniakowatość Wegenera, kila, gruźlica),
- choroby zakaźne układu nerwowego,
- zmiany naczyniowe w OUN (tętniak mózgu, udar niedokrwienny, krwotok, zespol Sheehan’a),
- histiocytoza
- zaburzona reakcja nerek na ADH w przebiegu takich zaburzeń, jak:
- zaawansowane choroby miąższu nerek,
- zaburzenia elektrolitowe (niedobór potasu, nadmiar wapnia),
- choroba układowa (np. niedokrwistość sierpowatokrwinkowa),
- zespól Sjorgen’a (suchość śluzówek),
- amyloidoza,
- zespól Fanconiego,
- sarkoidoza,
- kwasica cewek nerkowych oraz inne nefropatie
- leki – lit, demeklocyklina, kolchicyna, winblastyna, amfotercyna B, gentamycyna, furosemid, środki kontrastowe w angiografii
- nadmierna produkcja moczu w kamicy nerkowej, faza diuretyczna w ostrej niewydolności nerek
- diureza osmotyczna
- cukrzyca
Objawy:
- pragnienie
- niepokój ruchowy
- zdenerwowanie, łatwość wpadania w gniew
- dezorientacja
- suchość w ustach
- gorączka
Wartości obniżone sodu
Hyponatremia jest stanem, kiedy spada osmolarność osocza i woda jest “wpychana” do komórek. Zwiększona objętość komórek jest zwykle dobrze tolerowana. Wyjątkiem są tutaj komórki mózgu, który ma ograniczona możliwość powiększania swojej objętości. Dlatego, jeśli dochodzi do wystąpienia objawów klinicznych hyponatremii (Na < 110 mEq/l), są to najczęściej objawy narastającego obrzęku mózgu.
- anoreksja
- nudności, wymioty
- spadek koncentracji uwagi, senność, apatia, rozkojarzenie, niepokój
- bóle głowy
- drgawki
- suchość w ustach
- przyspieszone bicia serca,
- spadek ciśnienia tętniczego
- śpiączka
- kurcze mięśniowe
Spadek poziomu sodu poniżej 135 mEq/l może być spowodowany przez:
- niedoczynnosc tarczycy, niewydolność kory nadnerczy
- czesto współwystępuje z chorobami układu oddechowego (zapalenie płuc, gruźlica, ropień płuca, nowotwór płuc, astma), czy ośrodkowego układu nerwowego (zakażenie, uraz, nowotwór)
- przyjmowanie niektórych leków, jak: amiodaron, chlorpropamid, klofibrat, karbamazepina, cyklofosfamid, tolbutamid, opiaty, tiazydy, oksytocyna, desmopresyna, SSRI, trazodon, winkrystyna
- niedożywienie, szczególnie w połączeniu ze spożyciem dużej ilości piwa
- przyjmowanie narkotyków z grupy amfetamin np. ekstazy