Mononukleoza zakaźna

Spis treści

1. Etiologia mononukleozy
2. Epidemiologia mononukleozy
3. Przebieg mononukleozy zakaźnej
4. Powikłania mononukleozy
5. Rozpoznanie mononukleozy
6. Leczenie mononukleozy

Jest to ostra choroba wirusowa występująca najczęściej w okresie dzieciństwa lub dojrzewania charakteryzująca się gorączką, zapaleniem gardła i powiększeniem węzłów chłonnych z towarzysząca zwykle obecnością heterofilnych przeciwciał i atypową limfocytozą. 

Etiologia mononukleozy

Choroba wywołana jest przez wirus Epsteina-Barr (EBV) z rodziny Herpetoviridae. Wirus występuje w ślinie chorych, bezobjawowych nosicieli oraz ozdrowieńców.

Epidemiologia mononukleozy

Zwykle jest ona przenoszona w sposób bardzo podobny do przeziębienia – w czasie kichania, kontakt z niemytymi rękoma osoby zarażonej, jak również przez bezpośredni kontakt ze ślina (“choroba pocałunków”). Duża cześć dzieci w wieku 4-10 lat przechodzi łagodną postać choroby nawet o tym nie wiedząc. Dopiero zakażenia późniejsze (nastolatki, młodzież) prowadzi do pojawienia się cięższych objawów, które zmuszają do kontaktu z lekarzem.

Okres wylęgania wynosi od 30 do 50 dni a okres zakaźności wynosi przeciętnie od 4 do 6 miesięcy niekiedy przekracza nawet 1,5 roku.

Przebieg mononukleozy zakaźnej

Początek choroby przebiega wolno. Początkowo pojawia się złe samopoczucie, brak apetytu, zmęczenie, bóle mięśniowo-stawowe, dreszcze. Po kilku dniach występuje silny ból gardła, trudności w połykaniu, gorączka do 40°C. Charakterystycznym objawem są naloty na migdałkach (obraz przypominający zakażenie paciorkowcowe), migdałki są powiększone, gardło czerwone. Mowa staje się nosowa, niewyraźna, z ust wydobywa się mdły zapach. U dzieci znamiennym objawem jest obrzęk powiek, nasady nosa i łuków brwiowych (tzw. Objaw Glanzmana). Typowym objawem mononukleozy wieku dziecięcego jest uogólnione powiększenie węzłów chłonnych z obrzękiem tkanki okołowęzłowej. Natomiast u dorastającej młodzieży i dorosłych występuje miejscowe powiększenie węzłów chłonnych, najczęściej są to węzły szyi u 90% chorych. Węzły osiągają znaczne rozmiary, nawet powyżej 3 cm, są sprężyste, przesuwalne względem podłoża, tkliwe przy badaniu palpacyjnym.

Częstym objawem jest powiększenie śledziony (50%) i wątroby. U 5% chorych pojawia się wysypka odropodobna, różyczkopodobna lub płoniczopodobna. Podanie w przebiegu manonukleozy ampicyliny doprowadza w 80%-90% przypadków do wystąpienia swędzącej, grudkowopplamistej odropodobnej wysypki uczuleniowej.

W okresie zdrowienia występuje osłabienie, złe samopoczucie, męczliwość, uczucie wyczerpania, trudności w koncentracji, niekiedy występuje tzw. przewlekły zespół zmęczeniowy.

Gorączka zwykle ustępuje po około 10 dniach, węzły chłonne oraz wątroba pozostają powiększone przez następne 4 tygodnie. Poczucie zmęczenia, osłabienia może utrzymywać się nawet do 2-3 miesięcy.

Powikłania mononukleozy

Powikłania zdarzają się rzadko ale mogą mieć dramatyczny przebieg.

z zakresu hematologii mogą wystąpić:

1. niedokrwistość autoimmunologiczna
2. trombocytopenia (obniżenie liczby płytek krwi)
3. granulocytopenia (obniżenie liczby granulocytów)
4. pękniecie śledziony - rzadkie powikłanie występujące w 2 i 3 tygodniu choroby, poprzedzone silnym bólem brzucha.

ze strony ośrodkowego układu nerwowego:

1. porażenie nerwów czaszkowych (najczęściej VII)
2. zapalenie mózgu
3. poprzeczne zapalenie rdzenia
4. napady padaczkowe
5. zespół Guillaina-Barrego
6. psychozy

ze strony układu oddechowego

• obrzęk dróg oddechowych
• śródmiąższowe nacieki tkanki płucnej

ze strony układu krążenia:

1. zapalenie mięśnia serca
2. zapalenie osierdzia
3. blok przedsionkowo-komorowy I stopnia
4. skurcz naczyń wieńcowych

żółtaczka

Rozpoznanie mononukleozy

Mononukleoza zakaźna w większości przypadków nie stwarza trudności diagnostycznych. Poza charakterystycznym przebiegiem choroby stwierdza się lekukocytozę 10-30x10⁹/l z bezwzględną limfocytozą w ponad 75% przypadków. Dość charakterystyczną cechą mononukleozy jest obecność limfocytów atypowych tzw. mononuklearów we krwi obwodowej stanowiących zazwyczaj 10-50% wszystkich krwinek białych w rozmazie. Częstym zjawiskiem jest pojawienie się w surowicy krwi przeciwciał heterofilnych w 50% u dzieci oraz w około 90% u młodzieży i dorosłych. Dlatego też wykonuje się odczyn Paula-Bunnella-Davidsohna, którego miano 1:56 u dorosłych i 1:28 u dzieci prazemawiają za rozpoznaniem mononukleozy zakaźnej. U niektórych osób stwierdza się łagodną małopłytkowość, umiarkowane zwiększenie aktywności aminotransferaz (ASPAT i ALAT) oraz zwiększenie stężenia immunoglobulin klas M, G i A.

Leczenie mononukleozy

Większość pacjentów zdrowieje w przeciągu tygodni bez specjalnego leczenia. Nie ma swoistej terapii, leki przeciwwirusowe nie odnoszą tutaj żadnego skutku. Zdecydowanie zalecany jest wypoczynek, czasem nawet przez miesiąc, lub dłużej. W razie gorączki, lub bólu można podawać środki p/bólowe. Ważne jest, aby zapewnić dietę bogata w białko, ze zmniejszona ilości tłuszczu, oraz suplementacje witamin.

Pobyt w szpitalu wymagany jest w przypadku powikłań. W przypadku znacznego utrudnienia oddychania stosuje się glikokortykosteroidy. Leczenie antybiotykami stosuje się w przypadku nadkażeń bakteryjnych