Malaria

Malaria
Spis treści
  1. Rozwój zarodźca zimnicy
  2. Objawy kliniczne malarii
  3. Rozpoznawanie malarii
  4. Zapobieganie malarii
  5. Leczenie malarii
Jest to jedna z chorób pasożytniczych, które zagrażają nam w czasie podróży do krajów strefy klimatycznej podzwrotnikowej i równikowej. Zimnicę wywołują cztery rodzaje Plasmodium. Każdy z nich wykazuje odrębne cechy morfologiczne, biologiczne i genetyczne, ale wszystkie znamionuje duża zmienność antygenowa, która powoduje, że odporność na zimnicę jest nie tylko swoista dla danego gatunku pasożyta, ale również jego postaci rozwojowej. Jak dotąd nie udało się stworzyć skutecznej i bezpiecznej szczepionki przeciwko pasożytom wywołującym malarię.

Szczególnie duże zagrożenie zimnicą istnieje obecnie w biedniejszych, tropikalnych rejonach Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. Szacuje się, że na świecie jest 280 mln osób zarażonych zimnicą, zaś w samej Afryce każdego roku umiera ok. 800 000 dzieci do 5 roku życia.

Znane są również przypadki tzw. malarii lotniskowej, na którą zapadają osoby przebywające w pobliżu portu lotniczego. Jej przyczyną są komary przywiezione w samolocie z Afryki czy Azji.

W Polsce stwierdza się jedynie przypadki zimnicy "przywiezione" z krajów endemicznych.

Rozwój zarodźca zimnicy

Zimnicę wywołują pierwotniaki z rodzaju Plasmodium (zarodziec). Różne odmiany tej choroby wywoływane są przez zarodziec ruchliwy (P. vivax), zarodziec owalny (Plasmodium ovale), zarodziec pasmowy (Plasmodium malariae) i najbardziej rozpowszechniony oraz najgroźniejszy zarodziec sierpowy (Plasmodium falciparum ).

Pasożyty są przenoszone z jednej osoby na drugą przez samice komara z rodzaju Anopheles żywiące się krwią. Pasożyty rozwijają się w jelicie komarów, a później są przenoszone z ich śliną za każdym razem, kiedy samica pobiera swoją kolejną porcję krwi. Z krwią trafiają do komórek wątroby człowieka (hepatocytów) i bardzo intensywnie się tam namnażają. Po 9- 16 dniach ponownie trafiają do krwi i atakują erytrocyty, gdzie po raz kolejny ulegają podziałom, doprowadzając w efekcie do rozpadu całej komórki.

Poszczególne rodzaje Plasmodium przechodzą swoisty cykl rozwojowy, który wpływa na przebieg choroby. Na przykład zarodziec sierpowy (Plasmodium falciparum) ma tylko jeden cykl rozwojowy w komórkach wątroby. Rozmnaża się i w krótkim czasie jest zdolny do zaatakowania dużej ilości erytrocytów bez względu na ich wiek.
Zarodziec owalny (Plasmodium ovale) atakuje młode krwinki czerwone. Zarodziec ruchliwy (Plasmodium. vivax) wytwarza tzw. hipnozoity, dzięki którym może wywoływać nawroty zimnicy kilka lat po zarażeniu. Zarodziec pasmowy (P. malariae) podobnie- może powodować nawroty choroby jeszcze po kilkudziesięciu latach.

O występowaniu komara z rodzaju Anopheles i zarodźca Plasmodium decydują trzy rodzaje czynników:

  • środowiskowe (temperatura otoczenia, położenie n.p.m., flora
    i fauna obecna w miejscu wylęgu komarów),
  • biologiczne cechy żywiciela (nabyta odpornośc ludzi, brak pewnych receptorów na powierzchni limfocytów),
  • społeczno- polityczne (sprawność opieki zdrowotnej)

Objawy kliniczne malarii

Okres wylęgania zimnicy trwa zwykle 8- 15 dni. Do klasycznych objawów choroby należą: dreszcze oraz nagły wzrost temperatury, nawet do 40 stopni. Wystąpienie dreszczy poprzedzają bóle głowy, mięśni, nudności i ogólne złe samopoczucie. Po kilku godzinach wśród obfitych potów gorączka opada. W klasycznym zakażeniu Plasmodium vivax lub ovale gorączka powtarza się co 48 godz., a w infekcji Plasmodium malariae co 72 godz.

W najgroźniejszej postaci wywołanej Plasmodium falciparum napady podwyższonej temperatury powtarzają się codziennie i nie zawsze występują dreszcze. W zimnicy nie leczonej i nie złośliwej napady gorączki pojawiają się coraz rzadziej, aż po kilku tygodniach na pewien czas znikają mimo obecności różnych postaci rozwojowych pasożyta we krwi (parazytemii). Może to doprowadzić do różnorakich powikłań, które przybierają różną postać w zależności od rodzaju zarodźca. Zimnica z niecharakterystycznymi objawami ma przebieg bardzo zbliżony do innych gorączkowych chorób zakaźnych, np. gruźlicy, duru brzusznego, grypy, wirusowego zapalenia mózgu.

Jednym z najczęściej występujących powikłań Plasmodium falciparum jest zimnica mózgowa. Rozpoczyna się od poczucia niepokoju, zaburzeń świadomości, drgawek, zaburzeń neurologicznych. Następstwem jest utrata przytomności, śpiączka. W 20- 50% przypadków kończy się śmiercią.

Ponieważ pasożyt niszczy krwinki czerwone, jednym z następstw infekcji jest też niedokrwistość.

Rozpoznawanie malarii

Rozpoznanie potwierdza się w oparciu o badanie tzw. grubej kropli krwi. Na szkiełku mikroskopowym umieszcza się kroplę krwi, którą potem rozsmarowuje się do wielkości małej monety. Następnie zabarwia się tak otrzymany preparat i ogląda pod mikroskopem. W przypadku stwierdzenia obecności pasożytów, sporządza się ponownie rozmazy, ale już tzw. cienkie i określa rodzaj pasożyta.

Zidentyfikowanie rodzaju Plasmodium jest niezbędne w uwagi na zaplanowanie odpowiedniego leczenia. Badania diadnostyczne w kierunku wykrycia pasożyta nie są łatwe, świadczy o tym fakt, iż w Afryce 47% przypadków leczonych jako zimnica, nie było nią.

Zapobieganie malarii

Jak dotąd nie udało się stworzyć skutecznej i bezpiecznej szczepionki przeciwko pasożytom wywołującym zimnicę. W związku z tym u osób przebywających na terenie występowania tej choroby stosuje się profilaktykę lekami przeciwzimniczymi. Rodzaj stosowanego środka zależy od rejonu, do którego się udajemy.

Szczególnie trudna sytuacja jest w krajach południowo- wschodniej Azji, gdzie wiele szczepów (zwłaszcza Plasmodium falciparum) jest opornych na chlorochinę i inne środki. Zaleca się więc ogólne środki ostrożności przed komarami: noszenie odpowiedniej odzieży zakrywającej nogi i ręce, moskitiery, stosowanie repelentów, czyli środków odstraszających owady (szczególnie tych zawierających związek o nazwie DEET).

Profilaktycznie można przyjmować raz w tygodniu chlorochinę.

Z uwagi na zmieniającą się oporność pasożytów na leki pojawianie się nowych preparatów najlepiej jest przed wyjazdem zasięgnąć rady ośrodka specjalistycznego.

Leczenie malarii

Istnieje kilka grup leków przeciwzimniczych. Poszczególne leki różnią się właściwościami pierwotniakobójczymi, szybkością działania, toksycznością dla człowieka, i opornością pasożyta na dany lek.

Jednym z najbardziej znanych leków, stosowanym już od 300. lat jest chinina, otrzymywana z kory chininowca. Stosuje się ją do dzisiaj, chociaż wskazania ograniczają się do ciężkiej postaci choroby wywołanej przez Plasmodium falciparum.Chinina może jednak powodować poważne objawy uboczne (m.in. ciężka hemoliza- rozpuszczanie krwinek czerwonych).

W roku 1998 pojawił się na rynku nowy lek będący połączeniem proguanilu i atovaquonu - leku wynalezionego do walki z innm pierwotniakiem wywołującym ciężkie zapalenie płuc u chorych na AIDS. Takie połączenie okazało się w 95% skuteczne w zwalczaniu opornych na inne leki szczepów Plasmodium falciparum.

Wybór środka zwalczającego pasożyty zależy w znacznej mierze od występującego gatunku. W najgroźniejszym zakażeniu P. falciparum stosowano powszechnie chlorochinę, ale rozpowszechniły się już szczepy oporne na ten lek (i inne przeciwmalaryczne). W niepowikłanej malarii można zastosować siarczan chininy, Malarone (preparat będący połączeniem atovaquonu i proguanilu) lub meflochinę.

W ciężkiej postaci zimnicy ze śpiączką, niewydolnością nerek, kwasicą i niedokrwistością chininę podaje się dożylnie.W zakażeniach Plasmodium vivax, Plasmodium malariae i Plasmodium ovale większość szczepów jest wciąż wrażliwa na chlorochinę, dzięki czemu wystarcza kuracja tym lekiem z ewentualnym dodatkiem prymachiny.

Ocena artykułu

4.54
z 56 głosów
Napisz komentarz →
5
 
(36)
4
 
(17)
3
 
(1)
2
 
(1)
1
 
(1)
Ocena
Ocenianie... . .
Dziękujemy za ocenę!
4.54 z 56 głosów

95%czytelników oceniło artykuł na 4 i 5 gwiazdek.

    Podobne teksty