Kleszczowe zapalenie mózgu

Spis treści

1. Etiologia kleszczowego zapalenia mózgu
2. Epidemiologia
3. Przebieg odkleszczowego zapalenia mózgu
4. Profilaktyka odkleszczowego zapalenia mózgu
5. Leczenie odkleszczowego zapalenia mózgu

Jest to jedna z wielu postaci zapaleń mózgu, której czynnikiem etiologicznym są arbowirusy, wirusy przenoszone przez stawonogi. 

Etiologia kleszczowego zapalenia mózgu

Chorobę wywołuje wirus - Flavivirus – należący do rodziny Togawirusów, który u przenoszony jest przez kleszcza o nazwie Ixodes ricinus.

Epidemiologia

Rezerwuarem drobnoustroju w środowisku są kleszcze - wszystkie jego formy rozwojowe (jajo, larwa, nimfa, imago ) oraz dzikie leśne zwierzęta – ponad 100 gatunków ssaków. Zakażony kleszcz, żywiąc się krwią różnych gatunków ssaków przenosi zakażenie między zwierzętami leśnymi.

Choroba przenoszona jest przez kleszcza – Ixodes ricinus. Człowiek staje się przypadkowym obiektem zakażenia w momencie wejścia w środowisko bytowania zakażonych kleszczy. Do zakażenia dochodzi w trakcie wysysania krwi lub płynu tkankowego przez kleszcza od zwierząt znajdujących się w okresie wiremii. Choroba może się również szerzyć drogą pokarmową poprzez picie surowego mleka (głównie koziego, rzadziej krowiego) pochodzącego od zakażonych zwierząt.

Okres wylęgania od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów wynosi od 2 – 28 dni.

Przebycie zakażenia wirusem KZM daje odporność na całe życie.

Grupami zwiększonego ryzyka są: pracownicy rolnictwa i leśnictwa, myśliwi, zbieracze runa leśnego, wojsko stacjonujące na terenach endemicznych oraz inne osoby mające bliskie kontakty z fauną i florą na terenach endemicznych.

W Polsce kleszczowe zapalenie mózgu występuje głównie w woj. białostockim ( Puszcza Białowieska ), woj. olsztyńskim ( Mazury ), woj. opolskim. Zachorowania notowano również w woj. szczecińskim, łódzkim, lubelskim i gdańskim.

Choroba wykazuje sezonowe nasilenie zachorowań od kwietnia do października ze szczytem zachorowań w maju i wrześniu. Nasilenie zachorowań związane jest z rozwojem i liczebnością kleszczy.

Przebieg odkleszczowego zapalenia mózgu

Typowo choroba przebiega dwufazowo. Pierwsza faza, która występuje nagle trwa przeciętnie 7 dni i odpowiada okresowi wirusemii. Charakteryzuje się ona niespecyficznymi objawami takimi jak:

• wzrost ciepłoty ciała nie przekraczający na ogół 38⁰C
• zmęczenie
• ból głowy i stawów
• nieżyt górnych dróg oddechowych
• ogólne złe samopoczucie
• brak apetytu
• mdłości

Po tej fazie choroby następuje okres bezgorączkowy trwający od 1 –20 dni, w którym pacjenci czują się subiektywnie zdrowi i nie wykazują prawie żadnych objawów choroby. Po kilkudniowym okresie względnego dobrego samopoczucia choroba ma znacznie cięższy charakter i może przebiegać jako:

• postać oponowa - bóle głowy, nudności, wymioty, dodatnie objawy oponowe
• postać mózgowa - dominują objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w tym również móżdżku (zaburzenia świadomości, oczopląs, drżenia, uszkodzenia nerwów czaszkowych, zaburzenia psychiczne
• postać mózgowo-rdzeniowa - stwierdza się dodatkowo objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego głównie w odcinku szyjnym: asymetryczne niedowłady kończyn z zanikiem mięśni

Tylko u 1/3 zainfekowanych pacjentów można odnotować dwufazowy przebieg choroby u pozostałych pacjentów objawy są mało charakterystyczne co utrudnia właściwe rozpoznanie. Zakażenie może mieć również przebieg bezobjawowy lub skąpoobjawowy.

Profilaktyka odkleszczowego zapalenia mózgu

Odporność powstająca po zastosowanych szczepieniach jest przejściowa i po podstawowym 3- dawkowym cyklu szczepień należy przyjmować co 3 lata dawkę przypominającą.

Szczepienia p/ kleszczowemu zapaleniu mózgu należą do szczepień zalecanych dla osób, które przebywają stale lub czasowo na terenach endemicznych i są narażone na ukąszenia przez kleszcze.

Przeciwwskazania do szczepień przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu:

• ostre choroby przebiegające z gorączką,
• w okresie inkubacji choroby oraz w okresie rekonwalescencji po chorobie
• nadwrażliwość na składniki szczepionki
• nadwrażliwość na białko jaja kurzego,
• wskazania do szczepień należy rozważyć szczególnie ostrożnie u osób z uszkodzeniem funkcji ośrodkowego układu nerwowego,
• ciąża o szczepieniu decyduje lekarz,
• 4 tyg. po podaniu immunoglobuliny p/ kleszczowemu zapaleniu mózgu,

Szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu:

• FSME-Immun –Inject –firma Baxter

Leczenie odkleszczowego zapalenia mózgu

Leczenie jest wyłącznie objawowe. W przypadkach z niedowładami, porażeniami po ustąpieniu objawów duże znaczenie ma rehabilitacja przywracająca sprawność kończyn