Impotencja

- Rys historyczny impotencji
- Epidemiologia impotencji
- Etiologia impotencji
- Diagnostyka impotencji
- Leczenie zaburzeń erekcji
- Podsumowanie
- Literatura
- impotencję generatywną, czyli zaburzenia płodności
- impotencję erektywną - zaburzenia erekcji (wzwodu) prącia
- impotencję orgastyczną - zaburzenia wytrysku i orgazmu
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż w odbiorze społecznym słowo impotencja ma negatywne konotacje skojarzeniowe, rzeczownik "impotent" ma w mowie potocznej zabarwienie ironiczne, czasem obraźliwe. Dlatego też niektórzy proponują używanie w kontakcie z pacjentem terminu "zaburzenie erekcji".
Rys historyczny impotencji
Z problemami zaburzeń erekcji prącia spotkamy się już w kulturach świata antycznego, np. Sumerów czy Egipcjan. Lęk przed impotencją można spotkać w oryginalnych tekstach Babiloni, a mitologia grecka zawiera wiele przykładów radzenia sobie z tą dolegliwością wykorzystując obrzędy sakralne. Godnym spostrzeżenia jest fakt, że już kodeks prawny Hammurabiego dawał prawo do separacji żonie mężczyzny z impotencją.
Niektórzy badacze Biblii również podają przykłady zachowań wskazujących na możliwość wystąpienia impotencji, np. Abimelach, który odebrał Sarę Abrahamowi w Księdze Genesis. Istniejący w średniowieczu duży wpływ Kościoła na życie społeczne przyczynił się do uznania impotencji jako "dzieła szatana", które leczyli egzorcyści.
Wśród postaci historycznych tego okresu, u których stwierdzono impotencję, można wymienić Ludwika XVI niezdolnego do konsumpcji małżeństwa z Marią Antoniną przez 7 lat. Zainteresowanie problemem impotencji przez lekarzy występowało już za czasów Hipokratesa. Pierwsza połowa XVI wieku przynosi opis impotencji naczyniopochodnej. Pod koniec XIV wieku opisano przypadek zmian patologicznych w ciałach jamistych. Dynamiczny rozwój wiedzy na temat impotencji w XX wieku rozpoczyna się od prac Freuda nad psychologią reakcji seksualnych człowieka.
Epidemiologia impotencji
Badania epidemiologiczne z 1994 przeprowadzone na 1290 losowo wybranych pacjentach okręgu Boston USA wykazały wystąpienie impotencji pełnej u 10% badanych.
Do najważniejszych czynników ryzyka impotencji somatycznej zalicza się:
- palenie papierosów
- hiperlipidemię
- cukrzycę
- leki psychotropowe
Czynniki ryzyka impotencji o podłożu psychogennym to:
- fobie kastracyjne
- kompleksy (np. z powodu niepełnosprawności)
- traumtyczne doświadczenia związane z inicjacją seksualną
- rygoryzm religijny
- nadmierne postrzeganie własnej roli seksualnej (często przy pierwszym stosunku z nową partnerką)
- związek konfliktowy, opór partnerki
- preferencje homoseksualne
Etiologia impotencji
Do najczęściej spotykanych przyczyn somatycznych impotencji należą (wg Biura Statystyki Zdrowia w USA):
- cukrzyca (40%) - neuropatie i angiopatie
- choroby układu krążenia (30%) - miażdżyca, niewydolność serca, tętniaki
- zabiegi operacyjne (13%), prostatektomia, cystektomia, operacje aorty
- urazy i choroby rdzenia nerwowego (8%)
- zaburzenia endokrynologiczne (6%) - np. akromegalia, hipogonadyzm, nadczyność tarczycy
- stwardnienie rozsiane (3%)
Wyniki pracy prof. Zbigniewa Lwa- Starowicza z 1994 wykazują:
- przyczyny psychogenne w 10,4%
- przyczyny krążeniowe w 54%
- przyczyny neurogenne w 18%
- przyczyny hormonalne w 4%
- przyczyny mieszane w 14%
Na czynność erekcyjną prącia mają wpływ również leki i używki, np.:
- leki psychotropowe
- hipotensyjne (obniżające ciśnenie krwi): klonidyna, metyldopa, spironolakton - ich efekt negatywny jest wynikiem działania hipotensyjnego, adrenolitycznego
- przciwnowotworowe
- diuretyczne (moczopędne)
- alkohol
- kokaina
- heroina
- morfina
Diagnostyka impotencji
Dobrze zebrany wywiad umożliwia w większości przypadków różnicowanie między etiologią psychogenną a somatyczną impotencji. W wywiadzie należy skierować uwagę na następujące zagadnienia:
- związek impotencji z osobą partnerki
- moment, od którego pojawiła się impotencja
- przebieg aktywności masturbacyjnej
- treść fantazji w trakcie masturbacji i współżycia
- samoocena erekcji przez pacjenta w skali 0-10 (0 - brak, 10 - pełna erekcja)
Badanie przedmiotowe powinno zawierać:
- ocenę ogólnej budowy ciała, owłosienia, z uwzględnieniem występowania cech ginekomastii
- badanie tętna nad tętnicami grzbietowymi członka, ciał jamistych, ujścia cewki moczowej
- wymiary jąder
- odruch opuszkowo - jamisty - skurcz zwieraczy odbytu przy ucisku żołędzi
- zwrócenie uwagi na objawy niewydolności krążenia, takie jak: zimne palce, stopy, zmniejszone wymiary członka
Test prostaglandynowy
Test ten służy ocenie zdolności fizjologicznej erekcji prącia. Wykonuje się iniekcję z 10-20 m g prostaglandyn na odcinku między 1/3 proksymalną a 1/3 środkową częścią trzonu członka w powierzchnię boczną ok. 1,5 cm za rowkiem zażołędnym. Po podaniu PGE następuje erekcja. Brak erekcji może świadczyć zarówno o etiologii naczyniowej jak i psychogennej.
Jednym z objawów nerwicowego podłoża impotencji jest jej dodatnia korelacja ze stopniem zaangażowania emocjonalnego w partnerce. Ponadto do rozwoju podobnego stanu może dochodzić w sytuacji, gdy mężczyzna pragnie odbyć stosunek seksualny z kobietą, którą pożąda seksualnie i emocjonalnie, a jednocześnie występują hamulce uniemożliwiające realizację współżycia (lęk przed ciążą, doświadczenia z poprzednich stosunków, obawa przed oszukaniem przez nieuczciwego partnera)
Leczenie zaburzeń erekcji
W leczeniu zaburzeń erekcji wyróżnia się następujące sposoby postępowania:
Psychoterapia:
- rozmowa z pacjentem wyjaśniająca przyczyny impotencji
- terapia behawioralna wg Mastersa i Johnosa - celem jest poprawa komunikacji werbalnej i pozawerbalnej między partnerami
- trening pobudzania członka
Farmakoterapia nieinwazyjna:
- neurofarmakoterapia:
- agoniści dopaminy, np. L-Dopa, deprenyl
- antagoniści receptorów leków a -adrenolitycznych np. johimbina
- antagoniści serotoniny, np. trazodon
- antagoniści opiatów, np. nalokson - hormonoterapia:
- hipognadyzm - testosteron
- hiperprolaktynemia - np. bromokryptyna
- terapia krążeniowa: minoksyl, pentoksyfilina - leki wazodylatacyjne (rozszerzające naczynia krwionośne) podane lokalnie na prącie - żele z prostaglandyn i nitrogliceryny.
Famakoterapia inwazyjna:
Metoda ta polega na wstrzykiwaniu do ciał jamistych środków wazodylatacyjnych. Obecnie najbardziej powszechnym środkiem jest PGE1. Lek ten podaje się w identyczny sposób jak przy teście prostaglandynowym. Po iniekcji należy ucisnąć ciała jamiste powyżej miejsca podania w celu poprawy dystrybucji leku. Dane epidemiologiczne wskazują, że stosowanie zastrzyków przez okres do 3 lat na tyle poprawia dynamikę ukrwienia członka, że pojawiają się erekcje spontaniczne
Wskazaniem do tej formy leczenia jest etiologia naczyniopochodna, neurogenna, uzupełnienie psychoterapii. Do przeciwwskazań należą - objawy psychopatogenne, hipotonia, zwłóknienie ciał jamistych, choroby wątroby.
Występujące objawy uboczne tej metody to:
- bolesność penisa
- wydłużony czas erekcji (do 6 godzin)
- krwiak bezpośrednio po iniekcji
- hipotonia (w 0.05%)
Zewnętrzne aparaty próżniowe
W grupie pacjentów opornych na leczenie farmakologiczne i psychoterapię stosuje się aparaty próżniowe. Składają się one z cylindra umożliwiającego wytworzenie podciśnienia wokół członka, co powoduje napływ krwi do prącia oraz pierścienia uciskowego zakładanego u nasady prącia zabezpieczającego przed odpływem żylnym. Pierścień ten można utrzymywać przez ok. 30 min, co umożliwia realizację współżycia.
W badaniu przeprowadzonym w USA w 1994 wynika, że 90% mężczyzn była zadowolona z tej metody leczenia, erekcje spontaniczne wróciły po roku terapii, obserwowanym efektem ubocznym było w 10% uczucie bólu, a w 15% bolesny wytrysk.
Przeciwwskazaniem do tej metody jest:
- choroba Peyone'a
- przyjmowanie antykoagulantów
- opóźnienie wytrysku
Leczenie chirurgiczne
Leczenie chirurgiczne jest stosowane stosunkowo rzadko i polega na:
- usunięciu stulejki
- usunięciu skrzywień członka
- chirurgii naczyniowej - rewaskularyzacja tętnicza
Podsumowanie
Wzrost dynamiki życia oraz jego stresogenność powoduje wzrost zapadalności na zaburzenia erekcji.
W procesie diagnostyki zaburzeń erekcji należy uwzględnić przyczynę somatyczną i psychogenną.
Wybór optymalnej metody leczenia uwarunkowany jest etiologią, wiekiem oraz stanem internistycznym pacjenta.
Literatura
- Kazimierz Imieliński ,,Zarys seksuologii i seksiatrii", PZWL, Warszawa 1986.
- Zbigniew Lew-Starowicz ,,Leczenie zaburzeń seksualnych", PZWL, Warszawa 1997.