Hipotonia ortostatyczna

Spis treści

1. Mechanizm hipotonii ortostatycznej
2. Objawy hipotonii
3. Leczenie hipotoni

Hipotonia ortostatyczna to spadek ciśnienia skurczowego o więcej niż 20 mmHg lub spadek ciśnienia rozkurczowego o ponad 10 mmHg po 3 minutach pionizacji, czyli przyjęciu pozycji stojącej z siedzącej. Ciężka hipotonia ortostatyczna jest najbardziej uciążliwym objawem niewydolności układu autonomicznego i charakteryzuje się niezdolnością do przebywania w pozycji stojącej przez dłużej niż kilka sekund lub do chwili wystąpienia omdlenia.

Mechanizm hipotonii ortostatycznej

Przyjęcie pozycji stojącej powoduje natychmiastowe przemieszczenie znacznej ilości krwi nawet do 1 litra do niżej położonych części ciała. Dodatkowo po około 10-15 min po pionizacji dochodzi do około 15% zmniejszenia osocza spowodowanego przenikaniem osocza do przestrzeni śródmiąższowych.

U osób zdrowych zmiany objętości krwi krążącej i ciśnienia tętniczego po przyjęciu pozycji stojącej rejestrowane są przez baroreceptory niskociśnieniowe i wysokociśnieniowe a następnie analizowane w ośrodkach pnia mózgu kontrolujących układ sercowo-naczyniowy w wyniku czego dochodzi do wzrostu napięcia naczyniowego, kurczliwosci mięśnia sercowego i czynności pracy serca. Taki mechanizm zapobiega wytąpienia omdlenia u osoby zdrowej.

U osób u których zaburzone są powyższe mechanizmy w wyniku pionizacji i zaburzonej czynności autonomicznego układu nerwowego, nadreaktywności serca i naczyń krwionośnych na stymulację współczulną dochodzi do wystąpienia objawów hipotonii ortostatycznej.

Objawy hipotonii

Głównym objawem hipotonii ortostatycznej są zawroty głowy i zaburzenia widzenia. Jednak nie u wszystkich chorych te objawy występują. U wielu chorych występuje ból karku (ból wieszakowy) w pozycji stojącej oraz czasami objawy choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego.

Leczenie hipotoni

Leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne pozwala w znacznym stopniu złagodzić objawy hipotonii ortostatycznej.

Podstawowym warunkiem skutecznego leczenia hipotonii ortostatycznej jest edukacja chorego i unikanie środków mogących obniżać ciśnienie tętnicze. Hipotonię nasilają:

• azotany
• leki przeciwnadciśnieniowe
• leki moczopędne
• leki trójpierścieniowe
• leki przeciwdepresyjne

Hipotonii ortostatycznej przeciwdziała:

• wysiłek fizyczny
• spożycie posiłku
• spożycie alkoholu
• wysoka temperatura otoczenia

Słaba wydolność fizyczna sprzyja hipotonii dlatego należy dążyć do regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej. Nie wolno dopuścić do odwodnienia organizmu.

U chorych z hipotonią ortostatyczną często dochodzi do zależnej od pozycji ciała zmniejszenia objętości krwi krążącej, dlatego też w leczeniu ortostatycznych zmian ciśnienia tętniczego skuteczne jest zakładanie nogi na nogę i uciskanie jamy brzusznej przez zgięcie tułowia. W niektórych przypadkach celowe jest stosowanie pończoch uciskowych, które ograniczają ilość krwi gromadzącej się w żyłach kończyn dolnych i przenikanie osocza do przestrzeni śródmiąższowych. Podobne działanie na układ trzewny można uzyskać zakładając pas brzuszny.

U chorych z hipotonią ortostatyczną wykorzystuje się farmakologiczne i niefarmakologiczne oddziaływanie na gospodarkę sodową ustroju. Pomocne może być zwiększenie podaży sodu w diecie.

Od wielu lat podstawowym lekiem w terapii hipotonii jest fludrokortyzon glikokortykoid o właściwościach mineralokortykoidu, który zwiększa wchłanianie zwrotne sodu z moczu przez co zwiększa ciśnienie krwi i objętość osocza.

Kofeina jest nieselektywnym antagonistą receptora adenozyny. Wywiera znaczne słabsze od innych leków działanie podwyższające ciśnienie tętnicze krwi.