Grzybica stóp

Spis treści

1. Przyczyny grzybicy stóp
2. Przebieg kliniczny grzybic stóp
3. Rozpoznanie grzybicy stóp
4. Leczenie grzybic stóp

Grzybica stóp (tinea pedum) to zakażenie skóry wywołane przez grzyby, głównie dermatotity, które dotyczy podeszwowej powierzchni stóp, palców i fałdów międzypalcowych. Grzybica stóp jest jedną z najczęstszych form zakażeń grzybiczych skóry, która często współistnieje z grzybicą paznokci stóp, rzadziej z grzybicą dłoni do której dochodzi często w wyniku przeniesienia zakażenia ze stóp. Zakażenie grzybicze w obrębie grzbietowej powierzchni stopy przypomina grzybicę skóry gładkiej, dlatego też grzybica stóp nie obejmuje zakażeń o tej lokalizacji.

Przyczyny grzybicy stóp

Grzybica stóp jest w większości przypadków wywoływana przez dermatofity, z których najczęstszymi patogeneami są:

• Trichophyton rubrum (ponad 50% przypadków)
• Trichophyton mentagrophytes (około 30%)
• Epidermophyton floccosum
• Trichophyton tonsurans

W rzadkich przypadkach grzybicę skóry wywołują grzyby niedermatofitowe ( Scytalidium hyalinum oraz Hendersonula toruloidea), które mogą być przyczyną zakażeń skóry o obrazie klinicznym przypominającym zakażenie dermatofitami.

Dermatofity zasiedlają najczęściej martwe, zrogowaciałe warstwy skóry i nie przedostają się poza granicę naskórka czy przydatków skóry. Dermatofity z rodziny Trichophyton mentagrophytes wywołuje najczęściej zmiany skórne o wyraźnie zapalnym charakterze, podczas gdy Trichophyton rubrum powoduje głównie przewlekłe, suche i złuszczające zmiany.

Przebieg kliniczny grzybic stóp

Wyróżnia się następujące odmiany grzybicy stóp:

• grzybica międzypalcowa (ok. 45 %)
• grzybica potnicowa (ok. 8 %)
• grzybica ztuszczająca (ok. 28 %)
• grzybica wrzodziejąca

Grzybica stóp międzypalcową (tinea pedum interdigitale)
Jest to najczęstsza postać grzybicy stóp, która obejmuje przestrzenie międzypalcowe stóp, najczęściej III i IV przestrzeń międzypalcową, gdzie w związku z dużą wilgotnością oraz podwyższoną temperaturą istnieją sprzyjające warunki do bytowania grzybów.

W przbiegu zakażenia dominują następujące objawy:

• złuszczanie
• maceracja naskórka
• pęknięcia

Bardzo często pod zmacerowanym naskórkiem widoczne są ogniska rumieniowe. Powierzchnia zmian o kolorze biało-szarawym jest często wilgotna i zdarza się, że zmiany rozprzestrzeniają się poza okolice międzypalcowe, obejmując również powierzchnie palców. Często w przebiegu grzybicy międzypalcowej stóp dochodzi do zakażenia płytek paznokciowych stóp.

Grzybica stóp potnicową (tinea pedum dyshidrotica)
Ta postąc grzybicy charakteryzuje się występowaniem ognisk zgrupowanych pęcherzyków z treścią surowiczą, które umijscowione są na podłożu rumieniowym najczęściej na podeszwach stóp. W miarę trwania choroby pęcherzyki mają tendencję do zlewania się i pękania z następowym pojawieniem się złuszczania.

Grzybica stóp złuszczająca (tinea pedum desquamativa)
Ta postać grzybicy charakteryzuje się rumieniowymi zmianami z nadmiernym rogowaceniem któremu towarzyszy drobnopłatowe złuszczanie. Zmiany te dotyczą najczęściej podeszw stóp jednak często mogą przechodzić na powierzchnie boczne stóp, a czasami nawet na ich grzbiety.

Grzybica stóp wrzodziejącą (tinea pedum ulcerosa)
Jest to typ grzybicy, która charakteryzuje się występowaniem drobnych zmian o charakterze nadżerkowo-wrzodziejących, które powstają w wyniku ewolucji pierwotnych wykwitów pęcherzykowych. W przebiegu grzybicy wrzodziejącej często dochodzi do wtórnego zakażenia bakteryjnego, doprowadzającego do zapalenia naczyń limfatycznych, skóry i tkanki podskórnej.

Rozpoznanie grzybicy stóp

W cele rozpoznania zakażenia najważniejsze jest wykrycie patogennego grzyba w ogniskach chorobowych. W tym celu pobiera się zeskrobiny ze zmienionego chorobowo naskórka, z których sporządza się preparat mikroskopowy, któy poddawany jest ocenie mikologicznej. Znalezienie grzybów potwierdza zakażenie.

Jednakże dla dokładnego zidentyfikowania patogennego grzyba zakłąda się hodowalę mikologiczną, która jest oceniania po około 3-4 tygodniach.

Leczenie grzybic stóp

Podstawowym sposobem leczenia grzybyicy stóp jest postępowanie farmakologiczne. Obecnie stosuje się leki przeciwgrzybicze należą do pięciu grup farmakologicznych:

• polienów (nystatyna, natamycyna)
• azoli (ketokonazol, flukonazol, itrakonazol, mikonazol, klotrimazol, ekonazol, bifonazol i inne)
• alliloamin (terbinafina, naftifina)
• morfolin (amorolfina)
• innych (cyclopiroks, gryzeofulwina).

W większości przypadków grzybicy stóp wystarczające jest leczenie zewnętrzne wykazujących w większości porównywalną skuteczność leczniczą. Wybór leku zależy od nasilenie stanu zapalnego, który zwykle rozwija się w przebiegu zakażenia grzybiczego. Z zewnętrznych leków przeciwgrzybiczych znaczne działanie przeciwzapalne wykazują cyklopiroks i terbinafina. Dostępne są również preparaty złożone zawierające dodatkowo kortykosteroid, mający za zadanie usunięcie towarzyszącego stanu zapalnego.

W leczeniu zewnętrznym ważna jest odpowiednia częstość stosowania leku oraz czas leczenia, który nie jest równoznaczny z czasem uzyskania poprawy klinicznej. Należy przestrzegać zaleceń lekarza odnośnie czasu i częstotliwości stosowania leku.

Jedynie w wybranych przypadkach grzybicy stóp, głównie w grzybicy z nadmiernym rogowaceniem wskazane jest leczenie wewnętrzne, polegające na przyjmowaniu preparatów terbinafiny lub itrakonazolu.

Do najczęstszych przyczyn braku powodzenia w leczeniu zakażeń grzybiczych stóp należą:

• nieodpowiedni zakres działania przeciwgrzybiczego stosowanego preparatu
• nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjenta, np.
  nieregularne stosowanie leku, zbyt wczesne zakończenie leczenia
• nieprzestrzeganie zalecenia dezynfekcji obuwia