Choroba zwyrodnieniowa stawu łokciowego
- Epidemiologia choroby zwyrodnieniowej stawu łokciowego
- Etiologia choroby zwyrodnieniowej stawów łokciowych
- Objawy zwyrodnienia stawów łokciowych
- Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej stawu łokciowego
- Profilaktyka zwyrodnienia stawów łokciowych
- Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu łokciowego
Epidemiologia choroby zwyrodnieniowej stawu łokciowego
Choroba zwyrodnieniowa stawów ujawnia się już w 2 i 3 dekadzie życia a w wieku powyżej 60 lat występuje u około 60% osób, będąc najczęstszą przyczyną bólu stawów. Na rozwój choroby zwyrodnieniowej istotny wpływ mają liczne czynniki predysponujące:
- późny wiek
- czynniki etniczne
- czynniki wrodzone
- nieprawidłowa biomechanika stawu
- nadwaga
- wykonywany zawód
- aktywność fizyczna
- duża masa kostna
- poziom hormonów.
Zwyrodniene stawów dotyczy jednakowo często mężczyzn i kobiet, chociaż mężczyźni częściej chorują przed 45 rokiem życia, a kobiety później.
Etiologia choroby zwyrodnieniowej stawów łokciowych
Dotychczas nie wyjaśniono jednoznacznie przyczyny schorzenia. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest skutkiem wpływu wielu czynników działających zarówno na sam staw jak i na cały organizm.
Jeśli czynnik etiologiczny jest nieuchwytny mamy do czynienia z pierwotną lub samoistną chorobą zwyrodnieniową (arthrosis deformans idiopathica s. primaria). W etiologii tej postaci istotną rolę mogą odgrywać nieprawidłowości krążenia miejscowego w obrębie stawów doprowadzające do zmian w składzie płynu stawowego, który odżywia chrząstkę. Na chorobę może mieć również wpływ nadmierne obciążenia stawów w trakcie uprawiania sportu wyczynowego czy też ciężkiej pracy fizycznej.
Liczniejszą grupę choroby zwyrodnieniowej stawów stanowi wtórna choroba zwyrodnieniowa (arthrosis deformans secundaria) rozwijająca się pod wpływem określonych czynników przyczynowych do których należą:
- czynniki wrodzone lub dziedziczne, np. wrodzona dysplazja biodra, hemofilia, hemochromatoza, alkaptonuria.
- czynniki nabyte:
- miejscowe, np. urazy (powtarzające się skręcenia stawu, jednorazowy większy uraz lub wielokrotne małe urazy, złamania z nieprawidłowym zrostem), zapalenie stawu septyczne lub gruźlicze, martwica aseptyczna,
- układowe, np. choroby metaboliczne takie jak dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów, przewlekła kortykoterapia, zaburzeń neurologicznych (mózgowe porażenie dziecięce)
Objawy zwyrodnienia stawów łokciowych
Na początku trwania choroby często występują dolegliwości bólowe stawu łokciowego będące często najwcześniejszym objawem. Dolegliwości zaostrzają się podczas ruchu lub przy obciążaniu stawu, a ustępują lub zmniejszają się po odpoczynku. Jednak dolegliwości bólowe mogą nie występować, pomimo dużych zmian w obrazie RTG. Okresowo mogą pojawiać się wysięki w jamie stawowej, co zmienia naturalne obrysy barku.
Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej stawu łokciowego
Zmiany zwyrodnieniowe zwykle nie powodują odchyleń w badaniach laboratoryjnych, a do ustalenia rozpoznania wystarczy zwykle badanie lekarskie i zdjęcie radiologiczne wykonane w dwóch płaszczyznach (PA i Bok). Obraz radiologiczny choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa cechują:
- zwężenie szpary stawowej
- zagęszczenie podchrzęstnej warstwy kości
- wyrośla kostne, śródstawowe ciała wolne, zwężenie szpary stawu
Charakterystyczny wywiad i skargi pacjenta na bóle podczas ruchu (szczególnie bóle pierwszych ruchów) i trzeszczenie drobnoziarniste.
W przypadkach trudnych diagnostycznie pomocne może się okazać wykonanie niektórych badań, jak: CT, MRI, artroskopia, scyntygrafia izotopowa a w przypadkach ze współistnieniem wysięku stawowego zbadanie jego cech laboratoryjnych może być rozstrzygające w różnicowaniu z procesami zapalnymi.
Profilaktyka zwyrodnienia stawów łokciowych
W profilaktyce chorób zwyrodnieniowych najważniejsze są przede wszystkim:
- prawidłowa masa ciała i prawidłowe żywienie
- umiarkowana aktywność fizyczna
- brak nadmiernego obciążania stawów
- unikanie niepotrzebnego dzwigania ciężarów
- usuwanie z organizmu przewlekłych ognisk zakażenia
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu łokciowego
Istnieje wiele sposobów leczenia choroób zwyrodnieniowych, jednak najważniejsze jest, aby leczenie było kompleksowe obejmujące:
- leczenie niefarmakologiczne (odpowiedni tryb życia, żywienie, odchudzenie, stosowanie wkładek do obuwia, ćwiczenia zwiększające masę mieśniową)
- leczenie farmakologiczne (przyjmowanie leków)
- rehabilitację fizyczną (kinezyterapia i fizykoterapia)
Farmakoterapia
W przypadku chorób reumatycznych jednym z najbardziej uciążliwych objawów jest ból, którego nasilenie jest całkowicie indywidualna sprawą chorego.
Najczęściej stosowanymi lekami w chorobie zwyrodnieniowej stawów są leki nieopioidowe (paracetamol), które działają przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, albo niesteroidowe leki przeciwzapalne (tzw. NLPZ: diklofenak, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy, indometacyna, ketoprofen, naproxen, piroksykam, sulindak) działające przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo. Leki te mogą być podawanie doustnie, doodbytniczo lub stosowane miejscowo na skórę pod postacią kremów, maści czy żeli. Jeżeli ból jest niewielki lub występuje na niedużej powierzchni, wystarczy zastosować żel, krem lub maść na bolące miejsce a w przypadaku bardziej nasilonych dolegliwości wskazane są doustne lub dododbytnicze formy leków. Większość z leków przeciwbólowych jest bezpieczna w stosowaniu.
Czasem podje się glikokortykosteroidy bezpośrednio do bolącego stawu lub w jego okolicę. Leków tych nie wolno podać więcej niż 1- 3 iniekcji w ciągu jednego roku gdyż większa ilość substancji wstrzykniętej może doprowadzić do szybszego i większego zniszczenia stawu. W przypadku części chorób stosuje się leki zmieniające przebieg choroby (suflasalazyna, D-penicylamina, preparaty złota, leki immunosupresyjne np. metotreksat). Leki modyfikujące, immunosupresyjne czy steroidy są znacznie silniejsze jednak mogą wywołać różne działania niepożądane takie jak wymioty nudności, bóle głowy, wymioty, zaczerwienienie i swędzenie skóry z wysypką, zaburzenia żołądkowo jelitowe, biegunki.
Ponadto stosuje się leki miorelaksacyjne (tetrazepam, tolperizon).
Rehabilitacja
Rehabilitacja osoby z chorobą reumatyczną jest niezmiernie ważną częścią procesu leczenia i stanowi uzupełnienie leczenia farmakologicznego. Prawidłowa rehabilitacja decyduje o stopniu odzyskiwanej sprawności i dalszym przebiegu choroby. Istnieje wiele sposobów leczenia rehabilitacyjnego:
- kinezyterapia (leczene ruchem) - Celem ćwiczeń jest zapobieganie dalszym deformacjom i korekcja zniekształceń stawów. Odpowiednie wykonywanie ćwiczeń prowadzi do zmniejszenia dolegliwości bólowych. Kinezyterapię można podzielić na ćwiczenia czynne i bierne wykonywane z pełnym obciążeniem kończyny, częściowym lub bez niego, ćwiczenia oporowe, izotoniczne i izometryczne. Program ćwiczeń powinien być przygotowany indywidualnie do danego pacjenta w zależności od stanu ogólnego pacjenta, okresu choroby, w jakim się znajduje i ciężkości objawów. W początkowym okresię ćwiczenia powinny być wyonywane pod okiem rehabilitanta, jednak później wię większość ćwiczeń może być wykonywana samodzielnie.
- masaż klasyczny - Metoda lecznicza, której celem jest zmniejszenie sztywności i napięcia mięśni. Masaż poprawa miejscowego krążenia krwi i stanu ukrwienia tkanek.
- masaż wodny (hydroterapia) - Metoda lecznicza której celem jest zmniejszenie sztywności i napięcia mięśni, poprawa miejscowego krążenia krwi i stanu ukrwienia tkanek. Hydroterapia polega na polewaniu silnym strumieniem wody wybranych okolic ciała z różną siłą, wodą o różnych składzie i temperaturze.
- masaż przyrządowy - Metoda lecznicza wykonana z wykorzystaniem urządzeń wibracyjnych (np. pasów, rolek).
- zabiegi borowinowe - Metoda lecznicza przeprowadzana okładami z borowiny będącej rodzajem torfu. Substancje zawarte w borowinie mogą wchłaniać się przez skórę, dając określony korzystny efekt leczniczy.
- termoterapia - Metoda lecznicza wykonana z wykorzystaniem z użyciem ciepła lub zimna (krioterapia). Ogrzewanie lub oziębianie tkanek wywołuje ich przekrwienie, co w efekcie zmniejsza ból, rozluźnia mięśnie, likwiduje sztywność stawów, wyzwala efekt przeciwzapalny.
- elektroterapia (diatermia) - Metoda lecznicza wykonana z wykorzystaniem prądu elektrycznego, przepuszczanego przez okolice dotknięte schorzeniem. Elektroterapia powoduje zmniejszenie dolegliwości, poprawia ukrwienie tkanek. Rodzajem elektroterapii jest jontoforeza (jonoforeza) dzięki której leki przeciwbólowe, najczęściej niesterydowe leki przeciwzapalen są wprowadzene do tkanek siłami pola elektrycznego. Najnowsze metody z tego zakresu to Terapuls (diatermia krótkofalowa) i magnetoterapia z laseroterapią (stymulacja metabolizmu tkankowego).
W przypadku chorób reumatycznych dość często stosuje się:
- kołnierze ortopedyczne, sznurówki, gorsety do okresowego stosowania
- stabilizatory np. stawu kolanowego zapobiegające dalszej deformacji stawu
W przypadku gdy leczenie zachowawcze nie skutkuje, albo występują duże zniekształcenia stawów, uniemożliwiające samodzielne funkcjonowanie, należy przeprowadzić leczenie operacyjne. W zależności od rodzaju choroby stosuje się:
- operacje korygujące ustawienie kości i powierzchni stawowych (osteotomie)
- operacje wymieniające powierzchnie stawowe (endoprotezoplastyki) - Zabieg operacyjny endoprotezoplastyki stawu polega na wycięciu zniszczonych części stawu i zastąpieniu ich nowymi elementami metalowymi lub plastikowymi.
- operacje usztywniające staw
- operacje korekcyjne - Przy znacznym uszkodzeniu stawów, np. rąk, chirurgicznie koryguje się przebieg ścięgien i ustawienie kości, co prowadzi do poprawy funkcji dłoni.
Przyjmując udział patologii naczyń krwionośnych w patogenezie zwyrodnień stawów, które często współistnieją z żylakami kończyn dolnych, można stosować środki poprawiające krążenie i metabolizm tkanek (diosmina).