Choroba wrzodowa żołądka

Choroba wrzodowa żołądka
Spis treści
  1. Przyczyny - Helicobacter pylori
  2. Inne przyczyny i czynniki ryzyka
  3. Objawy choroby wrzodowej żołądka
  4. Rozpoznanie choroby wrzodowej żołądka
  5. Powikłania choroby wrzodowej żołądka
  6. Profilaktyka choroby wrzodowej żołądka
  7. Leczenie choroby wrzodowej żołądka
Choroba wrzodowa żołądka jest to przewlekła choroba charakteryzująca się występowaniem jednego lub kilku wrzodów czyli ograniczonych ubytków błony śluzowej, błony podśluzowej i blaszki mięśniowej błony śluzowej żołądka. Nadżerka żołądka jest to natomiast ubytek błony śluzowej nie obejmujący jej warstwy mięśniowej. Choroba wrzodowa żołądka występuje w każdym wieku chociaż najczęściej pomiędzy 25 a 55 rokiem życia, trzy razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Częstość występowania wrzodu żołądka wynosi około 50 zachorowań/100 000 osób/rok. Owrzodzenia żoładka lokalizują się zazwyczaj w części przedodźwiernikowej żołądka (końcowa część żołądka) w odźwierniku i w okolicy kąta żoładka głównie od strony krzywizny mniejszej. Nietypowe umiejscowienie wrzodu np na krzywiźnie dużej budzą podejrzenie raka żołądka.

Wrzody trawienne żołądka są częstą chorobą, która zwłaszcza w przypadku nieleczenia, mogą prowadzić do poważnych następstw z zagrożeniem życia włącznie. Choroba wrzodowa jest stanem, na podłożu którego mogą rozwinąć się nowotwory żołądka. Czasem wrzody mogą drążyć głęboko przechodząc wszystkie warstwy ściany żołądka prowadząc do perforacji i groźnych nawet dla życia następstw.

Przyczyny - Helicobacter pylori

Badania ostatnich lat zrewolucjonizowały podejście co do przyczyn wrzodów trawiennych żołądka. Wykazano, że choroba jest powodowana głównie infekcją Helicobacter pylori (H.pylori). Stosunkowo niedawno odkryto, że bakteria ta jest przyczyną 75% wrzodów trawiennych żołądka. W Polsce około 70% społeczeństwa jest zakażonych Helicobacter pylori jednak nie oznacza to, że wszyscy automatycznie chorują lub zachorują na wrzód trawienny. Powody, dla których nie wszyscy zakażeni chorują, nie są znane. Najprawdopodobniej zależy to od właściwości samego zakażonego, odmiany bakterii i innych czynników, które nie zostały jeszcze zidentyfikowane.

Helicobacter pylori ma kształt korkociągu, który pozwala jej na dobra i łatwą penetrację błony śluzowej. Powoduje zmiany w układzie immunologicznym, które pozwalają jej na przeżycie w żywym organizmie człowieka. Dzięki produkcji enzymu - ureazy, który neutralizuje kwas solny i zapewnia jej przeżycie w silnie kwaśnym środowisku żołądka Helicobacter pylori wytwarza również liczne toksyny, które powodują zapalenie i uszkodzenie błony śluzowej.

Inne przyczyny i czynniki ryzyka

W sytuacjach, w których nie stwierdza się zakażenia Helicobacter pylori bierze się pod uwagę udział innych czynników. Należy pamiętać, że w rzadszych przypadkach wrzód trawienny może być wynikiem zachwiania równowagi pomiędzy czynnikami agresji, a protekcji w obrębie błony śluzowej przewodu pokarmowego.

Do czynników agresji należą:

  • nadmierne wydzielanie kwasu solnego i pepsynogenu
  • nadmierna reakcja gastrynowa na obecność i rozciÄ…gniÄ™cie żoÅ‚Ä…dka pokarmem
  • upoÅ›ledzenie neutralizacji kwaÅ›nej treÅ›ci w dwunastnicy
  • zaburzenie motoryki żoÅ‚Ä…dka polegajÄ…ce głównie na opóźnieniu opróżniania żoÅ‚Ä…dka i niewydolnoÅ›ci odźwiernika, co prowadzi do zarzucania treÅ›ci dwunastniczej z domieszkÄ… żółci do żoÅ‚Ä…dka

Do czynników protekcji zalicza się:

  • barierÄ™ Å›luzówkowÄ… skÅ‚adajÄ…cÄ… siÄ™ ze Å›luzu, wodorowÄ™glanów, glikoprotein hamujÄ…cych wydzielanie żoÅ‚Ä…dkowe
  • niektóre hormony przewodu pokarmowego jak miejscowo wydzielane prostaglandyny
  • alkaliczna treść dwunastnicy
  • prawidÅ‚owe ukrwienie bÅ‚ony Å›luzowej żoÅ‚Ä…dka

DÅ‚ugoterminowa terapia niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi potocznie nazywanymi lekami NLPZ (aspiryna, ibuprofen, naproksen) jest drugÄ… pod wzglÄ™dem czÄ™stoÅ›ci przyczynÄ… powstawania wrzodów zwiÄ™kszajÄ…cÄ… ryzyko choroby wrzodowej żoÅ‚Ä…dka 4-krotnie.  NLPZ dziaÅ‚ajÄ… przeciwbólowo oraz przeciwzapalnie poprzez blokowanie cyklooksygenazy (COX), enzymu który jest zwiÄ…zany z produkcjÄ… prostaglandyn, które wywoÅ‚ujÄ… reakcjÄ™ zapalnÄ…. Zmniejszenie ilość prostaglandyn w wyniku zachamowania cykloeksygenazy powoduje zmniejszenie dolegliwoÅ›ci bólowych ale z drugiej strony osÅ‚abia system odpornoÅ›ciowy jelit i zwiÄ™kszajÄ… ryzyko uszkodzenia bÅ‚ony Å›luzowej i wystÄ…pienia wrzodu lub krwawienia z przewodu pokarmowego. U osób z czynnÄ… chorobÄ… wrzodowÄ…, szczególnie z choroba wrzodowÄ… żoÅ‚Ä…dka, nawet krótkotrwaÅ‚e przyjmowanie zwiÄ™ksza ryzyko wystÄ…pienia krwawienia z przewodu pokarmowego a dlugoterminowa terapia NLPZ może być stosowana jedynie pod Å›cisÅ‚Ä… kontrolÄ… lekarskÄ….

Poniżej przedstawiamy ryzyko wystąpienia choroby wrzodowej oraz krwawienia z przewodu pokarmowego w czasie stosowania NLPZ:

  • Leki o najmniejszym ryzyko: nabumeton, etodolac, salsalate i sulindac
  • Leki ze Å›rednim ryzykiem to: diclofenac, ibuprofen, aspiryna, naproxen, ketoprofen i tolmetin
  • Leki o najwiÄ™kszym ryzykiem: flurbiprofen, piroxicam, fenoprofen, indomethacin, meclofenamate i oxaprozin

Najrzadszą przyczyna powstawania choroby wrzodowej jest zespół Zollingera-Ellisona w którym dochodzi na nadmiernej produkcji gastryny, hormonu zwiększającego produkcję kwasu żołądkowego.

Inne czynniki
Innymi rzadkimi czynnikami mogącymi spowodować owrzodzenie żołądka lub jelit są:

  • radioterapia
  • infekcje bakteryjne lub wirusowe
  • nadużywanie alkoholu
  • rozlegÅ‚e uszkodzenia ciaÅ‚a
  • oparzenia
  • sterydoterapia
  • nadczynność przytarczyc

Czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka zaliczyć można:

  • czynniki genetyczne - Czynniki genetyczne mogÄ… być zwiÄ…zane ze zwiÄ™kszeniem wrażliwość na efekty zakażenia H.pylori.
  • kawa (zarówno kofeinowa jak i bezkofeinowa), drinki oraz soki owocowe z kwasem cytrynowym stymulujÄ… zwiÄ™kszone wytwarzanie kwasu żoÅ‚Ä…dkowego.spożywanie wiÄ™cej niż trzech filiżanek kawy dziennie zwiÄ™ksza podatność na zakażenie H.pylori.
  • palenie wzmaga wytwarzanie kwasu, zmniejsza wydzielanie prostaglandyn i dwuwÄ™glanów oraz zmniejsza przepÅ‚yw krwi przez Å›luzówkÄ™ żoÅ‚Ä…dka. Palenie przedÅ‚uża leczenie wrzodów żoÅ‚Ä…dka i dwunastnicy a nawroty po wyleczeniu mogÄ… wustÄ™pować wczeÅ›nej.
  • nadużywanie alkoholu mimo, że może chronić przed zakażeniem H. Pylori to jednak zwiÄ™ksza ryzyko krwawienia u osób leczonych NLPZ.
  • niektóre leki, np. aspiryna i inne leki przeciwzapalne
  • zakażenie drobnoustrojem (H.pylori ) wiele lat wczeÅ›niej - powoduje wiÄ™ksze prawdopodobieÅ„stwo pojawienia siÄ™ wrzodu
  • stres i czynniki psychiczne prawdopodobnie odgrywajÄ… rolÄ™ w pogorszeniu objawów lub zwiÄ™kszeniu podatnoÅ›ci na chorobÄ™ wrzodowÄ….
  • nieprawidÅ‚owoÅ›ci krwi istnieje zwiÄ™kszona czÄ™stość wystÄ™powania wrzodów u osób z grupÄ… krwi 0 jak również u osób starszych z niedokrwistoÅ›ciÄ….

Objawy choroby wrzodowej żołądka

Choroba wrzodowa może przebiegać bezobjawowo i dopiero wystąpienie groźnego powikłania może ją ujawnić. Jednak w większości przypadków przebiega w sposób typowy. Do najczęstszych objawów należy:

  • ból w doÅ‚ku podsercowym, caÅ‚ym nadbrzuszu lub tylko lewym podżebrzu o charakterze ucisku, pieczenia, gniecenia itp w staÅ‚ym czasie po jedzeniu w zależnoÅ›ci od umiejscowienia wrzodu
  • ustÄ™powanie bólu czÄ™sto po wymiotach
  • potrawy sokopÄ™dne, jak czarna kawa, rosół czy mocna herbata nasilajÄ… bóle
  • okresowość wystÄ™powania głównie wiosnÄ… i jesieniÄ…
  • utrata apetytu
  • spadek masy ciaÅ‚a
  • niedokrwistość, bladość Å‚atwe mÄ™czenie siÄ™ spowodowane mikrokrwawieniem z wrzodu
  • objawami dyspeptycznymi: ból, dyskomfort, wzdÄ™cia, uczucie peÅ‚noÅ›ci, zgaga, odbijanie, niestrawność

Objawy wymagające natychmiastowej pomocy wymagające natychmiastowego zgłoszenia się do izby przyjęć to:

  • ostry ból brzucha z towarzyszÄ…cymi wymiotami i krwawieniem lub bez nich,
  • czarne smoliste lub krwiste stolce,
  • wymioty krwiÄ… lub wymioty treÅ›ciÄ… przypominajÄ…cÄ… fusy od kawy
    wymaga natychmiastowego zgłoszenia się na izbę przyjęć.

Rozpoznanie choroby wrzodowej żołądka

Chorobę wrzodową w większości przypadków można rozpoznać na podstawie typowych objawów. Przeprowadzane przez lekarza badanie fizykalne może wykazać bolesność uciskową w nadbrzuszu środkowym (czynna nisza wrzodowa żołądka).

Najpewniejszym badaniem pozwalającym z blisko 100% prawdopodobieństwem rozpoznać zaostrzenie choroby wrzodowej jest badanie endoskopowe z biopsja. Wykonuje się je za pomocą fiberoskopu - cienkiego, giętkiego aparatu zakończonego miniaturową kamerą i źródłem światła, który wprowadzony przez jamę ustna pacjenta, gardło i przełyk do żołądka i dwunastnicy pozwala na obejrzenie badanych narządów, zrobić zdjęcia i jeżeli zachodzi taka potrzeba, pobrać wycinki błony śluzowej do badania mikroskopowego.

W przypadku, kiedy lekarz potwierdził wrzód trawienny może wykonać test na obecność bakterii Helicobacter pylori, którego wynik decyduje o sposobie leczenie. Helicobacter pylori można wykryć, wykonując:

  • badanie krwi z której wykrywa siÄ™ przeciwciaÅ‚a przeciwko Helicobacter pylori. Testy te nie mogÄ… być wykorzystywane w celu okreÅ›lenia skutecznoÅ›ci leczenia, ponieważ nawet po efektywnej terapii przeciwciaÅ‚a bÄ™dÄ… przez caÅ‚y czas wykrywane.
  • test oddechowy (UBT) jest szczególnie skuteczny zarówno w pierwszym badaniu jak również po leczeniu antybiotykami. Test oddechowy polega na tym, że po wypiciu roztworu mocznika zawierajÄ…cego specjalnie oznakowane atomy wÄ™gla oznacza siÄ™ specjalnÄ… aparaturÄ… stężenie CO2, który powstaÅ‚ przy obecnoÅ›ci Helicobacter pylori w przewodzie pokarmowym, która rozkÅ‚ada mocznik z uwolnieniem znakowanego wÄ™gla. Test ten identyfikuje 95% osób zakażonych H. pylorii.
  • test tkankowy polegajÄ…cy na badaniu wycinka bÅ‚ony Å›luzowej pobranego podczas endoskopii (test na ureazÄ™).

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badanie radiologiczne w postaci pasażu żołądkowo-jelitowego z połknięciem papki cieniującej i podaniem proszku musującego w celu uzyskania podwójnego kontrastu. W badaniu radiologicznym stwierdza się niszę wrzodową oraz w przewlekłym wrzodzie zbiegające się ku niszy fałdy błony śluzowej. Jednak badanie endoskopowe jest metodą bardziej skuteczną niż badanie radiologiczne.

Z badań rutynowych w przypadku choroby wrzodowej wykonuje się badanie palpacyjne per rectum i inne testy potwierdzające krwawienie, takie jak morfologia oraz badanie kału na krew utajona gdyż krew w jelicie nie zawsze jest widoczna, wiec krew taka nazywana jest utajona. Badania te mogą potwierdzić obecności mikrokrwawienia z wrzodu.

Powikłania choroby wrzodowej żołądka

Nie leczona choroba wrzodowa żołądka może i często prowadzi do groźnych powikłań, którymi są:

  • krwawienie wystÄ™pujÄ…ce u okoÅ‚o 25% chorych osób, częściej pojawia siÄ™ w chorobie wrzodowej spowodowanej przyjmowaniem niesterydowych leków przeciw zapalnych lub stresem
  • perforacja (przedziurawienie) Å›ciany przewodu pokarmowego powodujÄ…cy osty brzuch - stan zagrożenia życia wymagajÄ…cy natychmiastowej hospitalizacji
  • zwężenie odźwiernika
  • rak żoÅ‚Ä…dka, który od 30% do 90% powiÄ…zany jest z zakażeniem H.pylori,
  • niedrożność spowodowana obrzÄ™kiem okolicznych tkanek lub zbliznowaceniem powodujÄ…cym przewężenie lub zamkniÄ™cie Å›wiatÅ‚a jelita we wrzodach poÅ‚ożonych w miejscu poÅ‚Ä…czenia żoÅ‚Ä…dka z dwunastnicÄ…
  • bóle migrenowe którym podczas napadu migreny towarzyszÄ… zaburzenia żoÅ‚Ä…dkowo-jelitowe a których czÄ™stotliwość i intensywność zmniejsza siÄ™ po eradykacji bakterii

Ich prawidłowe leczenie wymaga hospitalizacji w oddziale chirurgicznym i niejednokrotnie kończy się na stole operacyjnym.

Profilaktyka choroby wrzodowej żołądka

Każda osoba z chorobą wrzodową powinna:

  • zaprzestać lub ograniczyć palenie
  • unikać picia herbaty, kawy i napojów zawierajÄ…cych kofeinÄ™
  • unikać spożywania alkoholu
  • unikać przyjmowania niesterydowych leków przeciwzapalnych w tym aspiryny
  • spożywać czÄ™sto niewielkie posiÅ‚ki
  • unikać spożywania pokarmów które mogÄ… powodować ból i podrażniać bÅ‚onÄ™ Å›luzowÄ…
  • stosować leki zobojÄ™tniajÄ…ce aby zneutralizować kwas żoÅ‚Ä…dkowy. Powinny one uÅ›mierzyć dolegliwoÅ›ci, chociaż wysokie dawki mogÄ… eradykować wrzód, ale nie powinny być stosowane bez porozumienia z lekarzem.
  • unikać skÅ‚adników pokarmowych, które mogÄ… być zwiÄ…zane z wystÄ…pieniem dolegliwoÅ›ci takich jak czarny pieprz, czerwona lub ostra papryka, chili, kofeina, kawa kofeinowa i bezkofeinowa, kakao, czekolada, napoje typu cola, owoce cytrusowe i ich soki, przetwory pomidorowe, miÄ™ta

Ryzyko wrzodów wywołanych przez stosowanie NLPZ można ograniczyć poprzez:

  • używanie różnych NLPZ
  • zmniejszyć dawkÄ™ i czÄ™stotliwość przyjmowania
  • stosować siÄ™ do zaleceÅ„ lekarza w celu ochrony żoÅ‚Ä…dka i dwunastnicy
  • stosowanie innych leków uÅ›mierzajÄ…cych ból takie jak acetaminofen, po konsultacji z lekarzem

Jeżeli przyjmujesz NLPZ na stale, skontaktuj się z lekarzem w celu ochrony żołądka podczas stosowania leków przeciw bólowych.

Leczenie choroby wrzodowej żołądka

Podstawą leczenia wrzodów trawiennych, które powstały w wyniku infekcji bakterią Helicobacter pylori jest leczenie odkażające (erydykacja Helicobacter pylori). Obecnie leczeniem o najwyższej skuteczności jest tygodniowa terapia trzema lekami (tzw. terapia potrójna) polegająca na przyjmowaniu dwóch antybiotyków i jednego leku zmniejszającego wydzielanie kwasu solnego. Celem tego leczenia jest wytępienie bakterii, gdyż bez wyeliminowania jej z ustroju chorego nie można mówić o wyleczeniu z choroby wrzodowej. Typowa trzylekowa kombinacja składa się z omeprazolu, klaryrtomycyny i amoksycyliny. Inną efektywną kombinacją jest zastąpienie metronizadolem klarytomycyny lub amoksycyliny. Inna trzylekowa kombinacja zawierająca omeprazol, bizmut i tetracykliny jest mniej skuteczna. Prawidłowo przeprowadzona kuracja trwająca 14 dni daje ponad 90% wyleczeń. Dawkowanie leków zleconych przez lekarza powinno być ściśle przestrzegane, ponieważ każda następna kuracja może być mniej skuteczna. W czasie potrójnej terapii mogą się pojawić łagodne objawy niepożądane, takie jak: nudności, wymioty, biegunka, metaliczny smak w ustach czy grzybica pochwy u kobiet, jednak większość objawów ubocznych ustępuje po przerwaniu leczenia. Kontrolne badania wykrywające obecność bakterii powinny być przeprowadzane nie wcześniej niż 4 tygodnie od zakończenia leczenia.

Starsze osoby z wrzodami spowodowanymi H. pylori, które nie tolerują skutków ubocznych terapii antybiotykowej mogą kontynuować leczenie H2 blokerami, które w krótkoterminowym leczeniu dają poprawę w 95% wrzodów po 8 tygodniach, ale nie zapobiegają nawrotom choroby.

Inne leki stosowane w terapi choroby wrzodowej u chorych nie zakażonych Helicobacter pylori

  • inhibitory pompy protonowej (omeprazol, lansoprazol i pantoprazol) - Leki te skutecznie hamujÄ… wydzielanie kwasu solnego, który bierze udziaÅ‚ w powstaniu wrzodu trawiennego poprzez blokowanie tzw. pompy protonowej, która wydziela kwas solny do żoÅ‚Ä…dka. Obecnie sÄ… to najskuteczniejsze leki hamujÄ…ce wydzielanie kwasu solnego. np. pantoprazol. Inhibitory pompy protonowej sÄ… skuteczne u osób przyjmujÄ…cych NLPZ i majÄ…cych duże owrzodzenia. Przyjmowanie omeprazolu razem z NLPZ zarówno leczy jak i zapobiega tworzeniu siÄ™ wrzodów. Inhibitory pompy protonowej sÄ… stosowane w leczeniu wrzodów wywoÅ‚anych zespoÅ‚em Zollingera-Ellisona.
  • H2-blokery - Jest to starsza generacja leków zmniejszajÄ…cych wydzielanie kwasu solnego, które w zwiÄ…zku z pojawieniem siÄ™ skuteczniejszych, a przy tym bezpiecznych inhibitorów pompy protonowej sÄ… coraz rzadziej używane w terapii choroby wrzodowej. Leki z tej grupy zapobiegajÄ… i leczÄ… wrzody wywoÅ‚ane stosowaniem NLPZ. Famotydyna najefektywniej blokuje receptory H2 i jako jedyny uważany jest za skuteczny w leczeniu wrzodów wywoÅ‚anych stosowaniem NLPZ. Inne H2 blokery taki jak ranitydyna, cimetydyna i nizatydyna nie majÄ… udowodnionego skutecznego dziaÅ‚ania w wrzodach wywoÅ‚anych przyjmowaniem NLPZ. GojÄ… ale nie leczÄ… wrzody spowodowane przez H. pylori i mogÄ… być pomocne u osób, u których terapia antybiotykowa byÅ‚a nieskuteczna.
  • sole bizmutu - SÄ… to zwiÄ…zki, które majÄ… wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci ochraniajÄ…ce bÅ‚onÄ™ Å›luzowÄ… przed dziaÅ‚aniem kwasu solnego. WykazujÄ… również dziaÅ‚anie bakteriobójcze wzglÄ™dem Helicobacter pylori. Leki z tej grupy sÄ… jednak rzadko stosowane z powodu czÄ™stych dziaÅ‚aÅ„ niepożądanych.
  • misoprostol jest zwiÄ…zkiem zwiÄ™kszajÄ…cym ilość prostaglandyn na powierzchni bÅ‚ony Å›luzowej żoÅ‚Ä…dka i dziÄ™ki temu peÅ‚ni funkcjÄ™ ochronnÄ… przeciwko toksycznemu dziaÅ‚aniu NLPZ. Misoprostol zmniejsza tworzenie siÄ™ wrzodów dwunastnicy o dwie trzecie oraz wrzodów żoÅ‚Ä…dka o trzy czwarte.
  • sukralfat dziaÅ‚a poprzez przyleganie do niszy wrzodowej i zabezpieczanie przed dalszym uszkodzeniem przez kwas i pepsynÄ™. WpÅ‚ywa także korzystnie na procesy obronne w żoÅ‚Ä…dku i leczy wrzody dwunastnicy podobnie do H2 blokerów.

Osoby z cechami czynnego lub nawracającego krwawienia wymagają natychmiastowej opieki lekarskiej. Około 30% zgłaszających się osób z krwawiącymi wrzodami wymaga gastroskopii lub innej procedury chirurgicznej.

W przypadku krwawienia z wrzodu żołądka wykonuje się w trybie pilnym gastroskopię w czasie której krwawiące naczynia są koagulowane za pomocą specjalnego narzędzia wprowadzanego przez gastroskop a jednocześnie podanie epinefryny (adrenaliny) w iniekcji w miejsce wrzodu zwiększa skuteczność leczenia.

Operacje chirurgiczne stosuje się głównie w przypadku powikłań choroby wrzodowej: perforacja wrzodu, zwężenie nie ustępujące po leczeniu zachowawczym, nawroty krwawienia z przewodu pokarmowego.

Ocena artykułu

4.08
z 177 głosów
Napisz komentarz →
5
 
(61)
4
 
(80)
3
 
(27)
2
 
(7)
1
 
(2)
Ocena
Ocenianie... . .
Dziękujemy za ocenę!
4.08 z 177 głosów

80%czytelników oceniło artykuł na 4 i 5 gwiazdek.

    Podobne teksty