Aspartam - najbardziej przebadany słodzik

Mimo iż na co dzień poszukujemy innowacyjnych rozwiązań, to nierzadko obawiamy się o ich bezpieczeństwo. Przytłaczają nas informacje z portali popularnonaukowych i ulegamy dietetycznym mitom. Tymczasem jeden z najpowszechniej stosowanych słodzików - aspartam, pomimo tego, że został wynaleziony blisko 60 lat temu, nadal budzi kontrowersje.

Do dnia dzisiejszego z udziałem aspartamu przeprowadzono ponad 600 badań. Wynaleziony w latach 60. XX wieku, był przez kolejne 16 lat intensywnie badany. A wszystko po to, aby w latach 80. XX. wieku rozpocząć jego produkcję, jako dodatek do żywności (E 951).

Badania naukowców z Bolonii

Początkowo obiecujące wyniki badań naukowych nad aspartamem zostały odrzucone, gdy w 2006 roku rezultaty swojego doświadczenia opublikowali włoscy badacze z European Ramazzini Foundation (ERF). Mowa tu o słynnym i najbardziej znanym badaniu nt. aspartamu, tzw. badaniu z Bolonii. Doświadczenie przeprowadzono na szczurach. Czas trwania badania to około 3 lata (naturalny czas życia szczurów). W raporcie z tego doświadczenia wykazano, że spożywanie aspartamu przez szczury przyczyniało się do zwiększonego ryzyka wybranych typów nowotworów, takich jak białaczka czy rak pęcherza moczowego.

Badania naukowców z Bolonii - kontrowersje

Wyniki te były niewątpliwie wstrząsające. Szereg badaczy i instytucji naukowych z całego świata postanowił przyjrzeć się im bliżej. Dokładna analiza doświadczenia wykazała jednak liczne zaniedbania. Jak wskazują eksperci, zwierzętom podawano aspartam w różnych koncentracjach, co zdaniem naukowców spoza badania nierzadko znacząco przekraczało rekomendowane ilości.

Wśród pozostałych błędów wykazano niewystarczającą ilość informacji na temat badanych zwierząt np. dotyczących ich masy ciała czy spożywanych posiłków. Ostatnim i być może również najcięższym zarzutem była także nieprawidłowa organizacja przebiegu badania, która była sprzeczna z protokołem badań nt. kancerogenności.

Ostatecznie, wskazane zaniedbania doprowadziły do podważenia wiarygodności tych wyników przez organizacje takie jak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA)[1].
Aspartam - badania naukowe nad słodzikiem

Wyniki ogłoszone przez badaczy z Bolonii nie odbiły się bez echa. Stały się one powodem do dokładnej analizy bezpieczeństwa i kancerogenności aspartamu. Od tamtej pory przeprowadzono szereg badań nad tą substancją.

Jak wskazano w analizie z 1985, 1989, 2002 (SCF), 2006, 2009, 2011 i 2013 (EFSA) roku, aspartam spożywany w ilościach zgodnych z ADI jest postrzegany jako bezpieczny i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Dawka bezpieczna (ADI) wynosi 40 mg/kg masy ciała na dzień. Ustalenia tej ilości dokonano przez Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności (JECFA), a także przez Komitet Naukowy ds. Żywności (SCF; komitet wspierający Komisję Europejską, obecnie te obowiązki przejęła EFSA).

Kto nie powinien stosować aspartamu?

Aspartamu nie mogą spożywać osoby chorujące na fenyloketonurię. U tych osób dochodzi do zaburzenia przemiany fenyloalaniny, która w tym przypadku jest toksyczna i prowadzi do zaburzeń neurologicznych. Chorując na fenyloketonurię, warto czytać informacje przedstawione na opakowaniu i unikać produktów, na których jest napisane, że są one źródłem fenyloalaniny.

Gdzie aspartam jest uważany za bezpieczny?

Pomimo kontrowersji, już od wielu lat nie zmienia się stanowisko wobec aspartamu. Jak wskazano w ostatniej opinii EFSA nt. aspartamu z 2013 roku, nowe badania nie wykazują negatywnych skutków spożycia słodzika, ani nie wymagają zmiany opublikowanego stanowiska.

Aspartam, jako dodatek do żywności, jest szeroko stosowany w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych. Jego bezpieczeństwo potwierdza wiele instytucji, w tym:

• Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA),
• Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA),
• Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) / Światowa
• Organizacja Zdrowia (WHO), Wspólny Komitet Ekspertów ds. Dodatków do Żywności (JECFA),
• UK Food Standards Agency (Wielka Brytania),
• Health Canada (Kanada),
• Food Standards Australia and New Zealand (Australia i Nowa Zelandia; FSANZ),
• Food Safety Authority of Irleand.

W Polsce, w aspekcie stosowania słodzików, wypowiadają się także ważne towarzystwa naukowe. Liczne badania naukowe nad aspartamem przyczyniły się do ogłoszenia oficjalnych stanowisk. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne i Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością potwierdzają bezpieczeństwo stosowania słodzików w produktach spożywczych i polecają zastępowanie nimi cukru spożywczego przez osoby z nadwagą, otyłością, a także w przypadku nieprawidłowej glikemii na czczo, nietolerancji glukozy i cukrzycy typu 2.

Stosowanie słodzików, w tym aspartamu, jest dopuszczalne jako jeden z elementów zdrowego stylu życia. Nie należy zapominać także o przestrzeganiu pozostałych elementów zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej.