Wrodzona dysplazja stawu biodrowego

Spis treści

1. Przyczyny wrodzonej dysplazji stawu biodrowego
2. Rozpoznanie dysplazji stawu biodrowego
3. Leczenie wrodzonej dysplazji stawu biodrowego

Termin dysplazja obejmuje wszystkie nieprawidłowości anatomiczne w obrębie stawu biodrowego, które mogą być wrodzone lub rozwinąć się w okresie noworodkowym lub niemowlęcym. Wrodzona dysplazja stawu biodrowego powstaje w okresie życia płodowego i jest najczęściej występującą wadą wrodzoną u ludzi a jej najbardziej nasilona forma to wrodzone zwichnięcie stawów biodrowych. Wrodzona dysplazja biodra rozpowszechniona jest na całym świecie, jednak najczęściej wada dotyczy rasy białej, a szczególnie mieszkańców Europy Środkowej i Wschodniej. Częstość jej występowania w populacji polskiej oceniana jest na 4% do 10% dzieci.

Niedorozwój stawu biodrowego dotyczy najczęściej wszystkich elementów stawu. Panewka jest niewykształcona (płaska , stroma, szeroka) i w mniejszym stopniu pokrywająca głowę kości udowej, cechuje się stromym nachyleniem. Nieprawidłowo ukształtowany jest także bliższy koniec kości udowej będący elementem stawu, który wykazuje koślawość i antetorsję.
W przypadku stwierdzenia dysplazji wczesna diagnostyka i natychmiastowe podjęcie leczenia dają gwarancję uzyskania prawidłowej przebudowy stawu w pierwszych miesiącach życia.

Przyczyny wrodzonej dysplazji stawu biodrowego

Obecnie uważa się, że dysplazja stawów biodrowych powstaje w wyniku pierwotnego uszkodzenia zawiązka miednicy i biodra. Inne teorie tłumaczące rozwój dysplazji to teoria mechaniczna według której przyczyną dysplazji jest ułożenie nóżek płodu w zgięciu i przywiedzeniu oraz nadmiernej rotacji zewnętrznej. Podkreśla się również rolę w rozwoju dysplazji biodra czynników hormonalnych (estrogenów i relaksyny), które działają zwiotczająco na torebkę stawową i w ten sposób predysponują do rozwoju dysplazji. Teoria genetyczna natomiast potwierdza częstsze rodzinne występowanie dysplazji biodra, oraz częstsze występowanie wady u dziewczynek ( 4-6 razy częściej niż w chłopców). Jeśli jedno z rodziców urodziło się również z dysplazją prawdopodobieństwo zachorowania dziecka jest większe.

Rozpoznanie dysplazji stawu biodrowego

Wczesne rozpoznanie dysplazji jest najważniejsze dla dalszego leczenia oraz rokowania. Każdy noworodek (dziecko do 1 miesiąca życia) powinien zostać zbadany przez doświadczonego ortopedę, który badając może wcześnie wykryć objawy wskazujące na niedorozwój stawów. W badaniu klinicznym oceniamy stopień odwiedzenia stawów biodrowych oraz ich stabilność (objaw Barlowa i Ortolani'ego). Sprawdza się czy dziecko symetrycznie i równomiernie odwodzi na boki obie nóżki i czy przy ruchach głowa kości udowej nie wyskakuje ze stawu. Jeśli słychać wtedy wyraźny "klik", oznacza to, że staw jest niestabilny. Bada się też, czy fałdy pod pośladkami są symetryczne i czy oba uda mają jednakową długość. Niesymetryczność fałdów nie świadczy jeszcze o dysplazji, natomiast nierówna długość ud to już objaw niepokojący, który może wskazywać na jej występowanie.

Obecnie podstawą profilaktyki są badania ultrasonograficzne stawów biodrowych, które pomagają wykryć zmiany nieuchwytne w badaniu ortopedycznym. Zdjęcie RTG jest coraz rzadziej wykorzystywane w rozpoznawaniu dysplazji, z przyczyny powszechnego wprowadzenie USG do diagnostyki , oraz szkodliwości promieniowania rentgenowskiego.

W badaniu USG obrazy stawów biodrowych zostały podzielone według Grafa na kilka typów rozwojowych począwszy od bioder prawidłowych do zwichniętych:

• Typy Ia i Ib to odmiany prawidłowo rozwiniętego stawu biodrowego
• Typ IIa to biodro niedojrzałe, lecz jeszcze nie w stopniu wymagającym leczenia. Typ ten musi być kontrolowany gdyż u części dzieci z tym typem dochodzi do samoistnej poprawy (IIa+), a część nie rozwija się prawidłowo i staje się biodrami dysplastycznymi (IIa- przed końcem 3 miesiąca życia i IIb po ukończeniu 3 m.ż.)
• Typ IIc to nieprawidłowe stawy biodrowe czyli dysplazji zagrożonej przemieszczeniem
• Typy IIIa i IIIb to biodra podwichnięte
• Typ IV to biodro zwichnięte
• Typ D jest biodrem dysplastycznym z decentracją głowy kości udowej

Leczenie wrodzonej dysplazji stawu biodrowego

Leczenie dysplazji stawów biodrowych zależy od wieku rozpoznania i zmian patologicznych stawu biodrowego. Im wcześniej nastąpi właściwe rozpoznanie i podjęcie leczenia tym możliwość uzyskania prawidłowego ustawienia w stawie jest większa.

Po rozpoznaniu dysplazji lekarz może zalecić tzw. szerokie pieluchowanie dzięki któremu nóżki niemowlęcia będą ułożone w pozycji żabki: zgięte pod kątem prostym w stosunku do tułowia i rozłożone na boki. Do szerokiego pieluchowania najlepsze są pieluchy tetrowe z których dwie składa się w prostokąt, a trzecią złożoną w trójkąt nakłada na pozostałe. Dzięki takiemu ułożeniu staw przebudowuje się i rozwija.

Leczenie zachowawcze polega na prawidłowym ustawieniu elementów stawu (centralne utrzymanie głowy kości udowej panewce) i utrzymanie go przez odpowiednio długi okres czasu. Pozwala to na formowanie panewki na głowie kości udowej i powrót prawidłowego kształtu elementów stawowych. Do tego celu służą różnego typu rozwórki: poduszka Frejki, uprząż Pawlika, szyna Koszli itp. dzięki którym następuje centrowanie główki w panewce poprzez utrzymanie bioder w odwiedzeniu i zgięciu stawów. Leczenie aparatami trwa zwykle ok. pół roku w czasie którym aparat jest zdejmowany tylko do kąpieli oraz przy przewijaniu malucha.

W razie braku poprawy lub w przypadku zwichnięcia biodra należy wykonać nastawienie ręczne w znieczuleniu ogólnym pod kontrolą rtg , niejednokrotnie po uprzednim przygotowaniu wyciągiem. Uzyskane nastawienie zwichnięcia należy unieruchomić opatrunkiem gipsowym zwanym żabką.

W przypadku nieskuteczności leczenia zachowawczego lub zbyt późnej diagnostyki konieczne jest leczenie operacyjne. Metody zabiegu zależą od patologii biodra i wieku chorego.