Wewnątrzmaciczna wkładka antykoncepcyjna

1. Mechanizm działania wkładek wewnątrzmacicznych
2. Zakładanie środków wewnątrzmacicznych
3. Przeciwwskazania do wkładki antykoncepcyjne
4. Zalety wkładki antykonepcyjnej
5. Wady wewnątrzmacicznej wkładki antykoncepcyjnej
6. Uwagi dotyczące wkładki wewnątrzmacicznej
7. Skuteczność wkładki wewnątrzmacicznej
8. Produkty

Metoda ta polega na umieszczaniu w jamie macicy wkładki, zwanej popularnie "spiralą" zbudowanej z trzonu z ramionami, najczęściej w kształcie litery T, litery S lub spirali. Wkładka wykonana jest z polichlorku winylu lub innych biologicznie obojętnych tworzyw sztucznych o dużej elastyczności, które tworzy trzon. Wkładki wewnątrzmaciczne, w celu zwiększenia skuteczności antykoncepcyjnej, zawierają dodatkowo najczęściej miedź, srebro, złoto lub platynę. Modyfikacją tradycyjnych wkładek, są wkładki wewnątrzmaciczne uwalniające hormon. W plastikowym trzonie umieszczono kapsułkę uwalniającą stopniowo progestagen - lewonorgestrel.

Większość środków wewnątrzmacicznych nasycona jest solami baru, co umożliwia ich uwidocznienie na zdjęciach rentgenowskich. Wyniki długoletnich badań potwierdzają, że wkładki wewnątrzmaciczne nie powodują zwiększenia częstości rozwoju raka trzonu i szyjki macicy.

Wkładki zakłada się w pierwszej połowie cyklu pod warunkiem, że nie stwierdza się przeciwwskazań do ich założenia. Usuniecie wkładki powinno nastąpić podczas miesiączki. Antykoncepcję wewnątrzmaciczną zaleca się kobietom w wieku powyżej 30 lat, które nie planują już zajścia w ciążę. Młode kobiety, które nie mają jeszcze dzieci, mają obfite i bolesne miesiączki nie powinny stosować tej metody antykoncepcyjnej.

Mechanizm działania wkładek wewnątrzmacicznych

Mechanizm działania wkładki wewnątrzmacicznej jest złożony, gdyż dochodzi do współdziałania kilku czynników jednocześnie. Wkładka wewnątrzmaciczna jest ciałem obcym i wywołuje reakcję zapalną w jamie macicy, gdzie pojawia się duża ilość leukocytów (białych ciałek krwi) niszczących plemniki oraz często również komórkę jajową. Leukocyty niszcząc struktury endometrium zapobiegają zagnieżdżaniu się zapłodnionej komórki jajowej w jamie macicy, co powoduje wydalenie jej wraz z krwią w czasie miesiączki.

Większość obecnie stosowanych wkładek zbudowana jest z użyciem drutu miedzianego, który zwiększa jej skuteczność. Miedź mając właściwości miejscowo drażniące pozwala na zmniejszenie rozmiarów samych wkładek, a co za tym idzie ograniczenie niektórych objawów ubocznych. Nie stwierdzono natomiast negatywnego wpływu miedzi na zachowanie się plemników oraz na proces zapłodnienia.

Wkładki wewnątrzmaciczne uwalniające hormon wykazują dodatkowo działanie podobne do mini tabletki gestagennej:

• zagęszczają śluz, który staje się mniej przepuszczalny dla plemników
• powodują ścieńczenie endometrium, utrudniając zagnieżdżenie się komórki jajowej
• hamują jajeczkowanie (około 25% kobiet stosujących tą wkładkę nie jajeczkuje)
  

Zakładanie środków wewnątrzmacicznych

• przed założeniem środka wewnątrzmacicznego lekarz musi przeprowadzić badanie ginekologiczne, pozwalające ocenić budowę, położenie trzonu i szyjki macicy, następnie odkaża pochwę
• wkładkę umieszcza się w jamie macicy przy pomocy specjalnego aplikatora, który jest dostarczony razem z nią
• wkładkę powinien założyć lekarz w warunkach ambulatoryjnych
• pół godziny przed zabiegiem kobieta powinna zażyć środek przeciwbólowy, gdyż moment wprowadzania wkładki bywa dla kobiet bolesny
• u kobiet z niskim progiem bólu warto rozważyć zastosowanie znieczulenia miejscowego
• po zabiegu mogą wystąpić niewielkie krwawienia i skurcze macicy
• po okresie 1 –2 tygodni kobieta powinna zgłosić się do kontroli lekarskiej

Przeciwwskazania do wkładki antykoncepcyjne

• podejrzenie ciąży, zapalenie przydatków
• zakażenie w obrębie miednicy mniejszej
• krwawienie z dróg rodnych o nieznanej etiologii
• ciąża pozamaciczna w przeszłości
• zmniejszona odporność organizmu np. AIDS czy leczenie immunosupresyjne
• uczulenie na składniki wkładki
• przebyte bakteryjne zapalenie wsierdzia lub ciężkie zakażenia miednicy małej u kobiet z nieprawidłowościami anatomicznymi serca lub po wszczepieniu sztucznej zastawki
• endometrioza
  

Zalety wkładki antykonepcyjnej

• jednorazowy zabieg prowadzący do osiągnięcia długotrwałego efektu nawet do 5 lat
• brak stwierdzonych niepożądanych działań ogólnoustrojowych
• prawie 100% możliwość cofnięcia efektu antykoncepcyjnego
• brak związku z aktywnością seksualną
• wysoka łatwość dostępu
• brak wpływu na pokarm kobiecy
• wkładki uwalniające progestageny, są bardziej skuteczne niż zwykłe środki wewnątrzmaciczne, powodują mniejsze od nich dolegliwości bólowe podczas miesiączek i mniejsze ryzyko zapaleń przydatków oraz ciąży pozamacicznej

Wady wewnątrzmacicznej wkładki antykoncepcyjnej

• nieprawidłowe krwawienia - Obfite krwawienie, przedłużające się krwawienie lub krwawienie międzymiesiączkowe często może być wystarczającą przyczyną usunięcia wkładki z jamy macicy. Nadmierne krwawienia często prowadzą do niedokrwistości, dlatego zaleca się coroczne oznaczenie ferrytyny i hemoglobiny u kobiet stosujących wkładki wewnątrzmaciczne nie uwalniające hormonów.
• perforacja ściany macicy - Przebicie ściany dna macicy przez środek wewnątrzmaciczny nie zdarza się często, a zależy od kształtu wkładki, siły użytej do jej wprowadzenia oraz od doświadczenia operatora. Najczęściej dochodzi do perforacji podczas zakładania wkładki, gdy macica jest bardziej miękka niż zwykle. Stan taki ma miejsce w czasie karmienia piersią, po urodzeniu dziecka lub poronieniu. W przypadku takiego powikłania konieczne jest operacyjne usunięcie wkładki. O wiele rzadziej dochodzi do przebicia szyjki macicy. W takich przypadkach lekarz powinien dokładnie zbadać szyjkę i w przypadku stwierdzenia przebicia usunąć ją z dostępu przez szyjkę.
• zwiększone ryzyko poronienia w przypadku zajścia w ciążę - U kobiet które mimo obecności wkładki zaszły w ciąże zagrożenie samoistnym poronieniem jest około trzykrotnie większe niż u kobiet bez wkładki wewnątrzmacicznej. Jeżeli mimo założonej wkładki kobieta zachodzi w ciążę którą chce zachować, wkładkę należy jak najszybciej usunąć.
• ciąża ektopowa (pozamaciczna) - U kobiet z założoną wkładką zagrożenie rozwoju ciąży pozamacicznej jest 10-krotnie większe w porównaniu do częstości ciąż ektopowych w populacji.
• choroby zapalne miednicy - W wieloośrodkowym badaniu koordynowanym przez Światową Organizacją Zdrowia wykazano, że częstość rozwoju stanu zapalnego w obrębie miednicy jest największa w ciągu pierwszych 4 tygodni od założenia wkładki i pozostaje niezmieniona przez następne 8 lat. Najczęściej dochodzi do zakażenia jajowodów przez Chlamydie (drobnoustroje przenoszone drogą płciową), ale także przyczyną infekcji mogą być bakterie saprofityczne pochwy. Częstość występowania tych infekcji waha się w granicach od 3 do 9%. Objawami niepokojącymi, a wskazującymi na rozwój stanu zapalnego w obrębie miednicy są: tkliwość w podbrzuszu i pachwinach, stan podgorączkowy i nieregularne krwawienia. W takich przypadkach należy się udać niezwłocznie do lekarza. Stany zapalne narządu rodnego są poważnym powikłaniem tej metody antykoncepcyjnej, z powodu ryzyka niepłodności.

Uwagi dotyczące wkładki wewnątrzmacicznej

Każda wkładka wewnątrzmaciczna posiada nitki, które powinny zostać skrócone przez lekarza zaraz po jej założeniu. Nie mogą być one zbyt krótkie ani zbyt długie, gdyż bywają przyczyną dyskomfortu oraz bólu podczas stosunku. Lekarz powinien nauczyć wszystkie kobiety stosujące środki wewnątrzmaciczne wyczuwania nitek wkładki, oraz oceny prawidłowego umiejscowienia wkładki. Czynność tą należy przeprowadzać po każdej miesiączce, gdyż wtedy jest największe prawdopodobieństwo wypadnięcia wkładki. Jeżeli nic niepokojącego się nie dzieje, to wizyty kontrolne u lekarza należy przeprowadzać 1-2 razy do rok. Nie zaleca się stosowania tamponów, aż do chwili ustania pierwszej miesiączki po założeniu wkładki, gdyż wtedy ryzyko wystąpienia zakażenia jest największe. Po tym okresie można używać tamponów, pamiętając o tym, aby podczas ich wyjmowania nie zaczepić o nitki wkładki.

Skuteczność wkładki wewnątrzmacicznej

• skuteczność tej metody jest wysoka; wskaźnik Pearla wynosi 0,3-2
• skuteczność dla wkładek uwalniających hormony wynosi nawet 0,1

Produkty

• Nova T (Leiras) z miedzią
  
• Gyne-T (Janssen Cilag) z miedzią
• Cooper T (Schering) z miedzią
• Mirena (Schering AG) wkładka hormonalnie czynna zawierająca lewonorgestrel