Tłuszcze w diecie niemowląt

Spis treści

1. Ważne źródło energii
2. Składniki pokarmów mlecznych
3. Tłuszcze szczególnie potrzebne niemowlętom
4. Gdy dziecko ma już 6 miesięcy...
5. Czy nadmiar tłuszczu powoduje otyłość?
6. Kilka słów o cholesterolu
7. Zakończenie
8. O Autorze

Niemowlę rośnie, z dnia na dzień staje się bardziej aktywne, z zapałem poznaje otaczający świat. Prawidłowy rozwój może zapewnić dziecku właściwa dieta, zawierająca wszystkie niezbędne składniki odżywcze – m.in. odpowiednie ilości tłuszczów.

Ważne źródło energii

Tłuszcze stanowią bogaty w energię składnik pożywienia. Aby niemowlę mogło wzrastać, udział energii z tłuszczów w jego diecie powinien być wyższy niż w jadłospisie dorosłego człowieka. We wczesnym okresie niemowlęcym tłuszcze dostarczają nawet 50% energii, podczas gdy w następnych latach życia – do 30% całkowitej energii z pożywienia.
Przedstawiciele środowiska medycznego zalecają nie ograniczać spożycia tłuszczów dzieciom do drugiego roku życia. Jednakże w późniejszym etapie dzieciństwa rodzice powinni zadbać o zmniejszenie w diecie swojego dziecka szczególnie tłuszczów nasyconych i trans, obecnych m. in. w tłustym mięsie, frytkach, chipsach, smażonych ziemniakach czy też ciastkach, herbatnikach i innych wyrobach cukierniczych.

Składniki pokarmów mlecznych

Mleko matki jest powszechnie uznawane za optymalne pożywienie dla zdrowych niemowląt. Pokarm naturalny stanowi doskonałe źródło wszystkich niezbędnych dla dziecka składników odżywczych w odpowiednich proporcjach – również tłuszczów. Niestety nie wszystkie niemowlęta mogą być karmione piersią. W takich sytuacjach podajemy dzieciom mleko modyfikowane. Najpierw jest to tak zwane mleko początkowe, a od 5. miesiąca życia – mleko następne.

Znaczącą ilość tłuszczu zawartego w pokarmie naturalnym stanowią kwasy
nienasycone. Natomiast wśród kwasów tłuszczowych nasyconych, występujących w mleku kobiecym, dominuje kwas palmitynowy, oleinowy i linolowy. Te składniki, w odpowiednich proporcjach, występują także w mlekach modyfikowanych – uzyskuje się je z różnego rodzaju roślin, np. palm, rzepaku, soi, kukurydzy czy słoneczników.

Tłuszcze szczególnie potrzebne niemowlętom

Niezwykle ważne dla organizmu niemowlęcia są kwasy tłuszczowe nienasycone – kwas linolowy i alfa-linolenowy, a także długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, zwane DWKT. Wywierają one pozytywny wpływ na rozwój i wzrost maleństwa w pierwszym roku życia oraz są budulcem błon wszystkich komórek organizmu, szczególne znaczenie odgrywają w układzie nerwowym, mózgu i siatkówce oka. Niestety kwasy te nie są wytwarzane przez organizm dziecka i dlatego muszą być dostarczone w diecie. Wysokie spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych zapobiega procesom miażdżycowym oraz chroni przed zawałami serca w dorosłym życiu. Jak zatem zapewnić maleństwu odpowiednie ilości tych tłuszczów w jadłospisie?

Badania przeprowadzone w Hiszpanii potwierdziły, że dieta stosowana przez karmiącą matkę wpływa na zawartość w jej pokarmie kwasów tłuszczowych. W mleku kobiet regularnie spożywających ryby wzrasta ilość niektórych cennych kwasów z grupy DWKT. Natomiast mamy, chętnie stosujące olej słonecznikowy przy przygotowywaniu własnych posiłków, wraz z pokarmem naturalnym dostarczają swoim dzieciom więcej kwasu linolowego. Niezbędne dla zdrowia niemowlęcia kwasy tłuszczowe znajdują się również w mlekach modyfikowanych. Warto podkreślić fakt, że zastosowanie w mleku sztucznym mieszanki olejów roślinnych jest korzystne z punktu widzenia prawidłowego rozwoju maleństwa.

Tłuszcze są także nośnikiem niektórych witamin, rozpuszczalnych w tłuszczach (witaminy A, D, E, K). Problemy zdrowotne niemowląt mogą być spowodowane np. niedoborem witaminy D, która w wieku niemowlęcym musi być dodatkowo podawana w kroplach. Bardzo rzadko obecnie obserwuje się objawy niedoboru witaminy A, czyli zaburzenia przystosowywania się oka do ciemności (znane jako „kurza ślepota"). Nie wolno jednak zapominać, że dopiero znaczne niedobory niektórych składników tłuszczowych wywołują widoczne objawy choroby.

Gdy dziecko ma już 6 miesięcy...

W drugim półroczu życia jadłospis niemowlęcia jest coraz bardziej urozmaicony. Należy pamiętać o tym, że mleko – pokarm naturalny lub mleko modyfikowane – nadal powinno stanowić podstawę diety maleństwa.
W diecie dzieci karmionych sztucznie głównym źródłem tłuszczów pozostają oleje roślinne. W 6. miesiącu życia stanowią one ponad 70%, a w 12. miesiącu życia – około 60% tłuszczów, pochodzących z codziennie przyjmowanych pokarmów. Mleko modyfikowane zapewnia m. in. odpowiednie ilości kwasu linolowego (ok. 5 g każdego dnia). Nowe posiłki uzupełniające również dostarczają tłuszczu pochodzącego z mięsa lub żółtka czy masła, które wielu rodziców dodaje do zupek i przecierów jarzynowych. Aby utrzymać prawidłowe proporcje kwasów tłuszczowych w diecie maleństwa, nie powinno się rezygnować z podawania dziecku masła i zastępować go olejami roślinnymi.

Czy nadmiar tłuszczu powoduje otyłość?

Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój otyłości jest zbyt wysoka zawartość energii w diecie, w tym m.in. składników tłuszczowych. Cukry (węglowodany) również są ważnym źródłem energii i mogą sprzyjać tyciu. Niemniej jednak to właśnie tłuszcz nadaje smak posiłkom, a także słabo hamuje tak zwany ośrodek sytości. Tłuszcze dostarczają dużo energii – dwukrotnie więcej niż cukry. Otyłość to jednak nie tylko rezultat niewłaściwej diety, dostarczającej nadmierne ilości energii. Równie istotną rolę odgrywają tutaj czynniki genetyczne i siedzący tryb życia oraz brak aktywności fizycznej.

Kilka słów o cholesterolu

Lekarze pediatrzy często są pytani o rolę cholesterolu w diecie dziecka. Cholesterol powszechnie znany jest przecież jako czynnik wywołujący miażdżycę w wieku dorosłym. Nie ma jednak dostatecznych dowodów na szkodliwość działania cholesterolu u niemowląt i najmłodszych dzieci. Niektórzy specjaliści sugerują wręcz zapotrzebowanie organizmu w tym wieku na cholesterol dostarczany w pożywieniu. Cholesterol jest bowiem składnikiem błon komórkowych, kwasów żółciowych, niektórych hormonów i witaminy D3. W pierwszym roku życia dziecko potrzebuje cholesterolu również po to, aby jego układ nerwowy, a zwłaszcza szybko rozwijający się mózg, prawidłowo się ukształtował. Pokarm matki zawiera konieczny dla zdrowia niemowlęcia cholesterol Nie odnajdujemy go natomiast w mlekach modyfikowanych, produkowanych wyłącznie na bazie olejów roślinnych. Dlatego też w niektórych pokarmach sztucznych stosuje się połączenie tłuszczu z mleka krowiego, zawierającego właściwe dawki cholesterolu, z olejami roślinnymi.

Zakończenie

Brak odpowiednich ilości tłuszczów w diecie niemowlęcia i małego dziecka (pochodzących z pokarmu naturalnego, mleka sztucznego czy też posiłków uzupełniających) negatywnie wpływa na zdrowie maleństwa. Rodzice powinni pamiętać bowiem, że np. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe wchodzą w skład błon komórkowych wszystkich tkanek rozwijającego się w dzieciństwie organizmu człowieka. Warto zatem ze szczególną troską, w porozumieniu z lekarzem, zadbać o prawidłowo ułożony, codzienny jadłospis dziecka.

O Autorze

Dr inż. Anna Stolarczyk Specjalista w dziedzinie żywienia. Kierownik Poradni Dietetycznej w Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka". Ekspert współpracujący z Akademią Gerber. Dr n. med. Piotr Socha Pediatra w Klinice Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka". Ekspert współpracujący z Akademią Gerber.