Stan odżywienia dzieci

1. Stan odżywienia młodzieży
2. Nadwaga i otyłość wśród dzieci

Badania przeprowadzone przez Zakład Epidemiologii i Norm Żywienia Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ) wykazały, że odsetek uczniów w wieku pokwitania z nadwagą od 1971 do 2000 roku wzrósł z 9,2% do 20,2% u chłopców i do 10,9% u dziewcząt. U dzieci w wieku przedszkolnym nadwagę stwierdzono u 12% a otyłość u 7% dzieci. W diecie 4-latków wykazano również istotne niedobory witaminy D i wapnia. Ponieważ sposób odżywiania odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju fizycznym i umysłowym młodego organizmu, niezbędne jest wypracowanie przez władze rozwiązań systemowych oraz stałe podejmowanie działań edukacyjnych.

Stan odżywienia młodzieży

W latach 1971-2000 Zakład Epidemiologii i Norm Żywienia Instytutu Żywności i Żywienia przeprowadził pod kierunkiem prof. Jadwigi Charzewskiej badanie dotyczące trendów w żywieniu i stanu odżywienia w grupie młodzieży w wieku pokwitania. Łącznie zbadano 10.368 uczniów w wieku od 11 – 15 lat. Monitorowano zarówno sposób odżywiania, jak również stan rozwoju fizycznego. Jednym z istotniejszych badanych zjawisk była nadwaga i otyłość. Drugi istotny trend, to spadek wartości energetycznej pożywienia, co zazwyczaj wiąże się z ze zmniejszeniem zawartości wielu składników odżywczych. Wykorzystując w analizach Wskaźnik Jakości Żywienia (INQ) wykazano, że zmieniła się proporcja, jeśli chodzi o źródła czerpania energii – wzrosło spożycie białka, zmalało spożycie tłuszczów.

W 2006 roku Zakład Epidemiologii i Norm Żywienia IŻŻ postanowił zbadać sytuację w dużo młodszej grupie dzieci w wieku przedszkolnym. Badanie przeprowadzone zostało we współpracy z Instytutem Matki i Dziecka. Okazało się, że już w wieku 4 lat dzieci te odżywiane są niewłaściwie, co stanowi czynnik rozwoju wielu groźnych cywilizacyjnych chorób w wieku dojrzałym.

Badana grupa obejmowała 188 chłopców i 212 dziewczynek, z czego 27% dzieci uczęszczało do przedszkola. Przyjęta metoda badawcza to zapis 7-dniowej diety. Badanie obejmowało również przeprowadzenie wśród matek wywiadów z zakresu wiedzy, postaw żywieniowych oraz zasad żywienia dzieci stosowanych przez nie w praktyce. Miało ono uszczegółowić i pogłębić wcześniejsze doniesienia dotyczące niedoborów w dietach składników mineralnych i witamin, w tym wapnia i witaminy D.

Wyniki badania jednoznacznie potwierdziły te przypuszczenia. Przewlekłe niedobory wapnia stwierdzono w diecie 51 % dzieci, przewlekłe niedobory witaminy D w diecie 99% dzieci. Niedobory te można a nawet trzeba uzupełniać – wapń występuje w mleku i mlecznych napojach fermentowanych (obecnie spożycie jest o połowę mniejsze od zalecanego), witamina D zaś zawarta jest w m.in. w tłustych rybach morskich oraz margarynach wysokiej jakości, które zawierają właściwe proporcje kwasów tłuszczowych wielonienasyconych i są bardzo dobrym źródłem witaminy D. Warto przy tym zaznaczyć, że spożycie ryb - podstawowego naturalnego źródła wielonienasyconych kwasów EPA i DHA mających wpływ na rozwój umysłowy dziecka, jest wśród dzieci w wieku przedszkolnym zdecydowanie za małe.

Nadwaga i otyłość wśród dzieci

Jak pokazuje przeprowadzone badanie, problem nadwagi i otyłości, który wyżej został omówiony na przykładzie dzieci w wieku szkolnym, występuje już u 4-latków – w większym stopniu u dzieci nie uczęszczających do przedszkola. Nadwagę stwierdzono u 12% a otyłość u 7% dzieci. Na podstawie badania stwierdzono w diecie dzieci zbyt dużą wartość energetyczną białka i tłuszczu. W dużym stopniu wynikała ona z dużego spożycia przekąsek (źródło 20% energii, 17% tłuszczu i 42% sacharozy). Jeśli chodzi o tłuszcze – to największy udział w puli spożywanego tłuszczu miały kwasy tłuszczowe nasycone – 39,7% i jednonienasycone - 39,8%. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone stanowiły zaledwie 13,1% całego spożywanego tłuszczu.

Przyczyn takich niedoborów można po części upatrywać w braku wiedzy i reprezentowanych przez matki badanych dzieci postawach żywieniowych. Aż 88% matek stwierdziło, że ich dzieci jedzą wystarczająco dużo produktów mlecznych a 57% uważało, że spożywają wystarczająco dużo ryb. Równie niewystarczającym poziomem świadomości i wiedzy wykazały się matki, jeśli chodzi o spożycie liczby kalorii, ilości witamin C i D, wapnia czy białka.

Wśród działań mających na celu poprawę sytuacji w kwestii uświadamiania wagi właściwego odżywiania i jego związku z rozwojem umysłowym dzieci i młodzieży, podejmowanych przez instytucje państwowe wymienić należy:

• „Stanowisko Rządu” przyjęte w dniu 14 marca 2006 roku przez Komitet Europejski Rady Ministrów, zgodnie, z którym priorytetem stało się poświęcenie szczególnej uwagi dzieciom i młodzieży wystosowane w odpowiedzi na opublikowanie przez Komisję Europejską w dniu 8 grudnia 2005 roku Zielonej Księgi: „Promowanie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej: europejski wymiar zapobiegania nadwadze, otyłości i chorobom przewlekłym”.
• Wstępny ramowy projekt Narodowego Programu Zdrowia na lata 2006-2015, który zawiera 19 celów operacyjnych. Dwa spośród nich mówią o:
  - Cel nr 3. Zwiększeniu aktywności fizycznej ludności
  - Cel nr 4. Poprawie sposobu żywienia ludności i jakości zdrowotnej żywności oraz zmniejszeniu występowania otyłości
• Wdrożenie, w ramach realizacji tych zadań, w końcu 2006 roku przez Główny Inspektorat Sanitarny, Departament Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej program edukacyjny dla 5000 szkół gimnazjalnych, który zakłada nowoczesne, projektowe metody realizacji, przygotowanie interesujących materiałów edukacyjnych. Program oparty jest na modelu działań realizowanych równolegle w 80 krajach świata. Weryfikacja założeń i skuteczności realizacji programu zostanie przeprowadzona po dwóch latach
• 500 milionów PLN przeznaczonych w ramach Programu Rządowego na pomoc dzieciom niedożywionym
• Działania na poziomie regionalnym, np. przez Mazowieckie Centrum Zdrowia Publicznego – połowa dzieci w województwie objęta jest programem „szklanki mleka”, ponieważ u dzieci w wieku szkolnym wykazana została za mała gęstość kości
• Plany Instytutu Żywności i Żywienia stworzenia Ogólnego Narodowego Programu Odżywiania