Antyoksandanty: antidotum na starzenie

Spis treści

1. Antyoksydanty i wolne rodniki w organizmie
2. Wyniki badań antyoksydantów
3. Antyoksydanty w diecie
4. Uzupełnianie antyoksydantów w diecie

Sekret nieustającej młodości może być ukryty nie w pigułce, czy cudownym napoju, ale w płodach rolnych! Marchew, szpinak oraz brokuły - podobnie, jak jeszcze inne warzywa - zawierają w sobie czynniki zwane antyoksydantami (przeciwutleniaczami), które według przeprowadzonych badań mogą być potężną bronią w walce ze skutkami starzenia. "Myślę, że uzyskane dowody są bardzo przekonywujące, choć jeszcze nie ostateczne, że jeśli zwiększymy spożycie określonych antyoksydantów, możemy na tym skorzystać" mówi Dr. Jeffrey Blumberg, szef Laboratorium Badań nad Antyoksydantami w Centrum Badań nad Ludzkim Odżywianiem (USDA Human Nutrition Research Center on Aging) na Uniwersytecie Tufts.

Antyoksydanty i wolne rodniki w organizmie

W procesie zużywania tlenu przez organizm powstają produkty przejściowe, zwane wolnymi rodnikami, czyli cząsteczki tlenu z brakującymi elektronami. Wolne rodniki kradną elektrony od zdrowych komórek, powoduje ich uszkodzenie. Uważa się, że takie uszkodzenia się gromadzą, co według teorii naukowców, prowadzi do starzenia się i rozwoju różnych chorób. Wszystko, począwszy od nowotworów i chorób serca, a skończywszy na zmarszczkach i zaćmie jest przypisywane działaniu wolnych rodników. Czynniki środowiskowe, takie jak promieniowanie czy dym tytoniowy mogą zwiększać liczbę wolnych rodników w organizmie. Antyoksydanty są to związki organiczne, których działanie polega na unieszkodliwianiu wolnych rodników, a tym samym - na ochronie komórek przed zniszczeniem. Trzy najlepiej poznane antyoksydanty, to witamina E, witamina C oraz beta karoten, ale jest ich znacznie więcej, choćby takie, jak selen, luteina.

Wyniki badań antyoksydantów

Pozytywne wyniki
Badania chińskie przeprowadzone na 30,000 uczestnikach wykazały, że w okresie pięcioletnim, ci, którzy otrzymywali codziennie witaminę E, selen oraz beta karoten mieli o 13% niższy wskaźnik zapadalności na nowotwory niż ci uczestnicy, którym podawano tylko placebo. W Stanach Zjednoczonych, badania przeprowadzone wśród 1,795 pielęgniarek, które miały jakieś problemy z sercem w przeszłości, wykazały, że te, które spożywały większą ilość witamin C, E oraz beta karotenu znacznie lepiej reagowały na leczenie, oraz miały zmniejszone ryzyko późniejszych zaburzeń.

Produkty spożywcze zawierają najwięcej antyoksydantów?

• Beta karoten: żółto-pomarańczowe oraz ciemnozielone liściaste warzywa i owoce: kapusta włoska, zielone liście buraka, szpinak, marchew, słodkie ziemniaki, dynia, papaja, morele, pietruszka, bazylia.
• Witamina C: owoce cytrusowe, warzywa krzyżowe (?), takie jak brokuły, kalafior, kapusta.
• Witamina E: wzbogacone płatki,oleje roślinne, orzechy, szpinak, kapusta włoska, mango, łuskane ziarna pszenicy.
• Selen: cebula, czosnek, grzyby, łuskane ziarna pszenicy, ryż.

Badanie publikowane w The New England Journal of Medicine z 20 maja 1993 roku donosiło o znaczącym spadku częstości występowania choroby wieńcowej serca u kobiet, i u mężczyzn, którym podawano 100 IU (jednostek międzynarodowych) witaminy E dziennie. Obecnie zalecana dawka wynosi dla witaminy E - 30 IU dziennie. Chociaż aż korci, żeby wziąć sobie tego typu wyniki do serca, krytycy spierają się, że przeprowadzone badania nie wykluczyły innych przyczyn poprawy stanu zdrowia pacjentów, takich jak zwiększona aktywność fizyczna, czy inne zmiany w diecie. Innymi słowy, możliwe, że uzyskane efekty wcale nie związane były z podawanymi przez badaczy produktami!

Wyniki nie potwierdzające
Niedawno w The New England Journal of Medicine prezentowano wyniki czteroletniego badania przeprowadzonego na liczącej ponad 9500 osób grupie mężczyzn i kobiet, w wieku 55 i więcej lat, ze stwierdzonymi czynnikami ryzyka rozwoju choroby serca. Połowa pacjentów otrzymywała 400 jednostek witaminy E pochodzącej z naturalnych produktów, a druga połowa dostawała placebo. W czasie całego badania, nie wykazano żadnej istotnej różnicy w ilości zaburzeń sercowych, czy śmierci z tych powodów w żadnej z grup.
Dlaczego te wyniki zaprzeczają wynikom innych badań? Sami badacze przyznają, że badanie prawdopodobnie nie trwało wystarczająco długo, aby pokazać jakiekolwiek efekty. Sugerują oni również ich wyniki mogły wynikać z faktu, że podawano tylko witaminę E, bez innych antyoksydantów. Może przecież być tak, że witamina E wymaga jakiś dodatkowych czynników, aby jej działanie było korzystne.

Czy zbyt dużo, to też nie dobrze?
Niektóre badania wydają się sugerować, że u części ludzi nadmierne spożycie antyoksydantów może być szkodliwe. Badania nad beta karotenem u ludzi zostały przerwane w 1994 roku, kiedy się okazało, że ludzie ze zwiększonym ryzykiem nowotworu mieli je jeszcze bardziej podniesione po przyjmowaniu beta karotenu. Warto pamiętać, że wtedy podawano antyoksydanty w postaci tabletek, a nie w ich naturalnej formie, czyli w produktach spożywczych. Niektóre wyniki sugerują, że efekt antyoksydacyjny jest wzmacniany, kiedy antyoksydanty pochodzą z pożywienia, a w szczególności z warzyw i owoców, ponieważ część składników tych produktów roślinnych nie występuje w chemicznie przygotowanych pigułkach.

Antyoksydanty w diecie

Blumberg zauważa, że badania są wciąż w toku. Wskazuje on na nowe badania nad korzystnym działaniem innych, mniej znanych antyoksydantów, jak lycopene, która może zmniejsza częstość raka prostaty, oraz luteina, która jest silnie związana ze spadkiem występowania zwyrodnienia plamki zależnego od wieku oraz raka prostaty. Badania w grupach wysokiego ryzyka, tak jak pielęgniarki z chorobą serca, sugerują większe korzyści ze zwiększonego spożycia antyoksydantów występują u tych, którzy mają zwiększone ryzyko choroby.
Chociaż nie można jeszcze określić antyoksydantów, jako lek na choroby i starzenie się, spożywanie większej ilości bogatych w antyoksydanty owoców i warzyw przynosi dobrze udokumentowane korzyści w poprawie zdrowia, niezależnie od ich działania przeciwko wolnym rodnikom.

Uzupełnianie antyoksydantów w diecie

Problem, który dotyczy sporej grupy ludzi jest spożycie wystarczającej ilości tego typu jedzenia, aby uzyskać widoczne korzyści. "Niewiele osób odżywia się według zalecanych norm" mówi Blumberg. "I ludzie jedzą tego coraz mniej, im stają się starsi. Ich apetyt spada, oni w ogóle jedzą mniej". Zamiast dodawać więcej owoców i warzyw do swojej diety, starsi ludzie jedzą mniejsze porcje tego samego rodzaju jedzenia z którego całymi latami składały się ich posiłki, często bogate w tłuszcz, skrobię i cukier. Palacze papierosów, alkoholicy oraz pacjenci z zaburzeniami układu immunologicznego również mogą mieć problemy z uzyskaniem wszystkich składników odżywczych jedynie ze spożywanych posiłków. Właśnie dla takich ludzi, preparaty uzupełniające dietę mogą być jedynym sposobem na to, aby zapewnić im potrzebne składniki w odpowiednich ilościach. W ogóle, trudno jest znaleźć witaminę E w przeciętnej diecie. Podczas gdy spożywanie dużej ilości warzyw i owoców wciąż jest najlepszym sposobem na pokrycie zapotrzebowania na składniki odżywcze, dobra tabletka multiwitaminy uzupełni wszelkie braki.

Obecnie zalecane dawki najpopularniejszych antyoksydantów:

• 60 miligramów witaminy C.
• 30 IU (jednostek międzynarodowych) witaminy E.
• 55-70 mikrogramów selenu.
• 5000 IU (jednostek międzynarodowych) witaminy A.
• Nie ma jednej ustalonej dawki dla beta karotenu.

Amerykańskie towarzystwa kardiologiczne - The American Heart Association oraz onkologiczne - The American Cancer Society nie wypowiadają się na temat preparatów uzupełniających antyoksydanty w ogólnej populacji, ale ich zalecenia popierają dietę z dużą ilością bogatych w antyoksydanty świeże owoce, warzywa, oraz całe ziarna.