Scyntygrafia izotopowa w kardiologii

Spis treści

1. Wiadomości dotyczące scyntygrafii izotopowej
2. Przygotowanie do scyntygrafii izotopowej
3. Badanie scyntygrafii izotopowej
4. Postępowanie po scyntygrafii izotopowej

Scyntygrafia izotopowa polega na podaniu substancji radioaktywnej do organizmu, a następnie za pomocą odpowiedniego detektora (urządzenia wykrywającego promieniowanie) określeniu miejsca gromadzenia znacznika. Jest kilka rodzajów badań scyntygraficznych. Ogólnie można je podzielić je na:

• badanie pierwszego przejścia - Badając jednocześnie z podawaniem znacznika, jego gromadzenie się w różnych częściach organizmu w zależności od czasu możemy określić liczne parametry czynności serca, takie jak objętość krwi pompowanej przez serce w ciągu minuty, funkcję skurczową serca, ocenę czynności zastawek. Dodatkowym atutem badania jest fakt, że można te parametry oceniać tak w spoczynku, jak i podczas wysiłku.
• badanie perfuzyjne - Badanie rozkładu radiooznacznika w zależności od przepływu krwi, zarówno w spoczynku, a następnie (na drugi dzień) na szczycie wysiłku.
  
• badanie PET (pozytronowa tomografia emisyjna).

Wiadomości dotyczące scyntygrafii izotopowej

Stosowany sprzęt
Detekcja promieniowania radiologicznego odbywa się w specjalnych pomieszczeniach przygotowanych do tego celu. Do wykrywania promieniowania służą tzw. gamma kamery. Możemy uzyskiwać obrazy płaskie (jak w zdjęciach rentgenowskich) lub przy zastosowaniu odpowiedniej aparatury (SPECT - tomografia emisji pojedynczego fotonu) przekroje wychwytu znacznika w badanym narządzie (w tym wypadku sercu), co pozwala na dokładniejsze umiejscowienie ewentualnych ubytków wychwytu.

Czemu służy badanie
W przypadku serca badanie wykonuje się przede wszystkim w celu oceny przepływu krwi przez mięsień serca. Stosując inne procedury można określić także objętość krwi pompowanej przez serce w ciągu minuty, funkcję skurczową serca czy uszkodzenie komórek spowodowane zapaleniem.

Przygotowanie do scyntygrafii izotopowej

O czym powiadomić lekarza
Badanie jest zlecane przez lekarza, który musi wiedzieć o:

• wszystkich chorobach przeszłych i obecnych
• lekach dotychczas stosowanych
• uczuleniach na leki i inne substancje
  
• ewentualnej ciąży u kobiet.

Wskazania
Badanie "pierwszego przejścia" można wykonywać wtedy, kiedy potrzebne są parametry patofizjologiczne serca (np. objętość krwi pompowana przez serce w ciągu minuty, funkcja skurczowa serca, ocena czynności zastawek) do oceny ryzyka i rokowania w różnych chorobach serca, np. chorobie wieńcowej, świeżym zawale serca, wadach zastawkowych, niewydolności serca. Współcześnie jest to rzadko wykonywane badanie ze względu na powszechność i dostępność badania echokardiograficznego, które jest prostsze w wykonaniu, mniej szkodliwe dla pacjenta i dla personelu, a dostarcza podobnych informacji. Wykonuje się je wtedy, gdy występują fizyczne przeszkody dla normalnego badania echokardiograficznego .

Zastosowania scyntygrafii perfuzyjnej (badanie spoczynkowe i wysiłkowe):

• niestabilna choroba wieńcowa w przypadku gdy jest trudne czy wręcz niemożliwe do oceny EKG, występują nietypowe dolegliwości w klatce piersiowej, po koronarografii w celu dokładnej oceny znaczenia w praktyce zwężeń opisywanych w tym badaniu,
• świeży zawał serca (tylko badanie spoczynkowe),
• zawał zagrażający (tylko badanie spoczynkowe).

Badania poprzedzające
Nie jest konieczne wykonywanie wcześniej innych badań. Warto jednak znać wcześniej wynik badania EKG a także badania echokardiograficznego, gdyż możliwa jest wtedy pełniejsza ocena funkcji serca. W przypadku badania wysiłkowego lekarz powinien wstępnie przynajmniej ocenić czy pacjent jest w stanie wykonać jakikolwiek wysiłek.

Ryzyko związane z badaniem
Badanie spoczynkowe nie niesie za sobą jakiegoś istotnego ryzyka. Pojawia się ono w przypadku badań wysiłkowych, ryzyko zgonu nie jest jednak większe niż 1/10000 badań.

Przeciwwskazania do wykonania badania
Wszelkie badania scyntygraficzne są przeciwwskazane u kobiet w ciąży. Do badania spoczynkowego właściwie nie ma innych przeciwwskazań.

W przypadku badania wysiłkowego przeciwwskazaniem do jego wykonania jest:

• świeży zawał serca
• zaburzenia rytmu serca
• nieuregulowanego nadciśnienia tętniczego
• znacznego stopnia niewydolności układu krążenia
• chorób gorączkowe
• ciężkie wady serca

Przygotowanie pacjenta do badania
Przed badaniem perfuzyjnym mięśnia sercowego należy być na czczo. Bezpośrednio przed wykonaniem wysiłku badany musi mieć założone wkłucie dożylne (aby w odpowiedniej chwili można było podać radioizotop). Podczas badania wysiłkowego monitorowane jest zazwyczaj również EKG.

Badanie scyntygrafii izotopowej

Badanie pierwszego przejścia polega na podaniu radioznacznika i jednoczesnej rejestracji scyntygrafię z różnych części ciała badanego w zależności od czasu. Trwa ono bardzo krótko, około 2 minut.

Badanie perfuzyjne składa się z dwóch części: spoczynkowej i wysiłkowej. Zwykle wykonuje się je przez dwa dni, choć nie jest konieczny pobyt w szpitalu i w międzyczasie badany przebywa w domu.

• Badanie wysiłkowe przebiega tak jak elektrokardiograficzna próba wysiłkowa, z ta różnicą, że na szczycie wysiłku podaje się radioaktywną substancję, która przenika do mięśnia serca proporcjonalnie do ukrwienia. Taki rozkład znacznika stabilny jest przez pewien czas (zwykle około godziny), dlatego odczyt promieniowania może odbyć się później. Przed badaniem należy być na czczo, po wysiłku zjada się przyniesiony ze sobą posiłek, co powoduje zwiększenie przepływu krwi w naczyniach jelit, poprawiając tym samym jakość uzyskiwanego obrazu z serca.
  
• Badanie spoczynkowe przebiega podobnie, z tym, że oczywiście bez wysiłku.
  

Obydwa rodzaje badań są całkowicie niebolesne, wymagają tylko założenia wkłucia dożylnego przed rozpoczęciem i z tym jedynie związana jest niewielka bolesność.

Postępowanie po scyntygrafii izotopowej

Opieka po badaniu
Nie ma specjalnych zaleceń odnośnie postępowania po badaniu spoczynkowym. Po badaniu wysiłkowym natomiast, przez kilka minut pacjent jest obserwowany w pracowni, także jego zapis EKG oraz ciśnienie tętnicze. W każdym przypadku, jeżeli tylko choroba podstawowa na to pozwala, po dokonaniu rejestracji promieniowania, można wrócić do domu.

Zalecenia
Po wszelkich badaniach z użyciem radioizotopu należy wypić 0,5-1 litra płynu, aby szybciej wypłukać substancję radioaktywną. Dobrze jest mieć jednak świadomość zawierania w sobie przez jakiś czas takiej substancji. Należy więc zachowywać się racjonalnie i przez jakiś czas nie zbliżać się zanadto do innych ludzi (np. przytulać), a w szczególności do dzieci (rozwijające się organizmy są najbardziej wrażliwe na działanie takiego promieniowania). Czas tej swoistej kwarantanny zależy od stosowanego znacznika, jego okresu półtrwania promieniotwórczego i szybkości wydalania z organizmu. Warto zagadnąć o to lekarza wykonującego badanie.

Wynik badania
Wynik badania zwykle jest podawany najwcześniej na drugi dzień. Badanie pierwszego przejścia podaje cały szereg parametrów serca u danego pacjenta. Wynik badania perfuzyjnego z kolei, podawany jest w postaci komentarza do szeregu kolorowych obrazków będących odzwierciedleniem rozkładu izotopu w sercu podczas wysiłku i spoczynku (lub samego tylko spoczynku). W przypadku badania SPECT zwykle tzw. ubytki perfuzji przedstawia się nakreślone na schemacie ścian serca - zawsze oczywiście z komentarzem wykonującego badanie.
Badanie perfuzyjne ocenia stopień ukrwienia ścian serca podczas wysiłku i spoczynku. Występujące różnice pozwalają określić prawdopodobne miejsce istotnego zwężenia, to znaczy takiego które może być odpowiedzialne za występowanie objawów choroby wieńcowej. Pozwala to udokumentować występowanie tej choroby i ewentualnie skutecznie leczyć. Jest to badanie uzupełniające do elektrokardiograficznego testu wysiłkowego.

Możliwe powikłania
Badanie scyntygraficzne samo w sobie nie niesie specjalnych powikłań. Można je wykonywać u pacjentów w każdym wieku, powtarzać. Ryzyko pojawia się w przypadku badania wysiłkowego i jest związane z samym wysiłkiem. Dawka promieniowania wchłonięta przez badanego jest zaniedbywalnie mała w stosunku do spodziewanych korzyści z diagnostyki.