Psychiatria w kinie - stereotypy i uprzedzenia

Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zmiany Postaw wobec Psychiatrii "Odnaleźć siebie" zwracają uwagę na stereotypy dotyczące leczenia psychiatrycznego, utrwalane przez popularne filmy.

Współczesna psychiatria zmaga się z licznymi stereotypami dotyczącymi szpitali, metod leczenia oraz samych chorych. Negatywny wizerunek placówek psychiatrycznych może obniżać zaufanie do psychiatrów i powodować lęk przed podjęciem terapii. Stereotypy dotyczące chorób psychicznych i ich leczenia są utrwalane w kulturze masowej, także w kinie. Nawet twórcom obrazów obsypanych międzynarodowymi nagrodami i zasłużenie uznawanych za wybitne nie udało się ustrzec przed fałszywym przedstawieniem szpitali psychiatrycznych i stosowanych w nich metod leczenia - traktowania chorych bezdusznie i pozbawiania ich godności.

"Lot nad kukułczym gniazdem" (reż. Milos Forman, rok prod. 1975)2. "Halloween" (reż. John Carpenter, rok prod. 1978)3. "Nell" (reż. Michael Apted, rok prod. 1994)4. "12 Małp" (reż. Terry Gilliam, rok prod. 1995)5. "Obłęd" (reż. John Maybury, rok prod. 2005)

"Lot nad kukułczym gniazdem" - jeden z najbardziej spektakularnych przykładów utrwalania stereotypów dotyczących psychiatrii. Wielokrotnie nagradzana i uznawana za dzieło wybitne ekranizacja powieści Kena Kesseya wzbudziła kontrowersje przedstawieniem szpitala psychiatrycznego jako miejsca, w którym dobro pacjentów stoi na najniższej pozycji.

"Halloween" - typowy przykład kina grozy, w którym postać psychopatycznego mordercy - uciekiniera ze szpitala psychiatrycznego - jest jedynie pretekstem do pokazania na ekranie scen pełnych brutalności.

"Nell" - poruszająca historia odnalezionej w leśnej chacie autystycznej dziewczyny (Jodie Foster), która trafia pod opiekę miejscowego lekarza. Po pewnym czasie tajemnicza "dzikuska" wzbudza zainteresowanie dziennikarzy. O jej przyszłości ma zadecydować sąd, ale do czasu rozprawy Nell trafia do zamkniętego zakładu psychiatrycznego, gdzie jej stan się pogarsza.

"12 Małp" - mroczny obraz science fiction, którego główny bohater, James Cole (Bruce Willis), zostaje wysłany z 2035 roku w przeszłość, aby powstrzymać zagładę ludzkości. W filmie, niepodważalnym arcydziele fantastyki, reżyser wprowadził sceny krzywdzące wizerunek psychiatrii: szpital psychiatryczny z końca XX wieku przypomina więzienie (sceny szpitalne były kręcone w dawnym więzieniu - filadelfijskim Eastern State Penitentiary).

"Obłęd" - historia cierpiącego na amnezję weterana wojny w Zatoce Perskiej. Jack Stars (Adrien Brody), oskarżony o morderstwo, trafia do stanowego szpitala psychiatrycznego. Zostaje tam poddany sadystycznej terapii z wykorzystaniem eksperymentalnych leków, jest krępowany kaftanem bezpieczeństwa i zamykany na długie godziny w szufladzie na zwłoki.

Doc. Joanna Meder - pracowała jako ordynator oddziału rehabilitacji psychiatrycznej, obecnie pełni rolę kierownika Kliniki Rehabilitacji Psychiatrycznej w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Od wielu lat jest zaangażowana w działania społeczne na rzecz chorych psychicznie, prowadzonych między innymi w ramach programu "Odnaleźć siebie". Jest również laureatką tegorocznej Nagrody Imienia św. Kamila przyznawanej osobom szczególnie zaangażowanym w promocję zdrowia i edukację zdrowotną.

Ogólnopolski Program Zmiany Postaw wobec Psychiatrii "Odnaleźć siebie" ma charakter edukacyjny. Jego nadrzędnym celem jest przełamanie barier związanych z leczeniem zaburzeń psychicznych, mitów nagromadzonych wokół psychiatrii oraz wyeliminowanie lęku przed wizytą u lekarza psychiatry - ponieważ odpowiednio wczesna diagnoza i wcześnie rozpoczęte leczenie dają większą szansę na normalne życie. Naczelnym założeniem jest zbudowanie pozytywnego wizerunku psychiatrii wśród innych nauk medycznych. Patronat merytoryczny nad akcją "Odnaleźć siebie" objął Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Koordynatorem programu z ramienia PTP jest docent Joanna Meder. Honorowy patronat nad programem objęło biuro oficera łącznikowego WHO w Polsce. Partnerem Programu jest polska firma farmaceutyczna Adamed. Więcej informacji na stronie: www.odnalezcsiebie.pl