Opryszczka narządów płciowych
- Epidemiologia opryszczki narządów płciowych
- Objawy opryszczki
- Powikłania opryszczki narządów płciowych
- Rozpoznanie opryszczki
- Zapobieganie opryszczce
- Leczenie opryszczki
Opryszczka narządów płciowych jest to choroba charakteryzująca się obecnością pęcherzyków oraz owrzodzeń na skórze okolicy płciowej, odbytu i pośladków ze skłonnością do nawrotów. W 95% spowodowana jest Herpes Simplex Virus typ 2 (wirus opryszczki typu 2) a w pozostałych przypadkach przez Herpes Simplex Virus typ 1 (wirusem opryszczki typu 1), który najczęściej jest przyczyną opryszczki wargowej potocznie zwanej "zimnem". Wirusy opryszczki HSV-1 i HSV-2 są dwoma spośród ośmiu ludzkich wirusów opryszczki, które mają zdolność do przejścia w stan utajenia i dlatego utrzymują się przez całe życie ich żywiciela - człowieka. Miejscem utajenia wirusa HSV są zwoje czuciowe nerwów unerwiających miejsce początkowej infekcji.
Terminu opryszczka (ang.herpes) jako pierwszy użył Hipokrates ponad 25 wieków temu, a infekcję tę uważano za mającą niewielkie znaczenie w porównaniu z owrzodzeniami wywołanymi przez kiłę.
Epidemiologia opryszczki narządów płciowych
Infekcja występuje w wyniku bliskiego kontaktu skórnego z zakażoną osobą lub poprzez przeniesienie pionowe obejmujące kontakt genitalny, kontakt oralno-genitalny, kontakt analno-oralny i kontakt analno-genitalny. Osoba zarażona przekazuje wirusa wtedy, gdy widoczne są pęcherzyki, czy owrzodzenia, ale większość bo aż około 70% przypadków przeniesienia wirusa na zdrową osobę występuje wtedy, kiedy nie ma żadnych objawów. W Zakażenie może być rozsiewane przez osobę, która nawet nie wie, że jest chora. Wcześniejsza infekcja wirusem HSV-1 dzięki wytworzeniu przez organizm człowieka przeciwciał zapewnia częściową ochronę przed zakażeniem wirusem HSV-2.
Duża liczba osób jest zakażona wirusem HSV przy czym infekcja utrzymuje się w postaci utajonej przez całe życie w obrębie zwoju splotu krzyżowego skąd w przypadku korzystnych warunków takich jak choroba gorączkowa, przegrzanie organizmu czy jego oziębienie wirus reaktywuje się i doprowadza do powtórnego zakażenia skóry.
U kobiety ciężarnej, wirus opryszczki (zwykle jest to typ 2) może przejść z matki do dziecka podczas porodu, co prowadzi do zakażeń skóry, jamy ustnej, płuc, czy oczu u noworodka. Jeśli wirus dostanie się do krwi, wtedy może dotrzeć do mózgu oraz innych ważnych dla życia narządów.
Objawy opryszczki
Zmiana pierwotna na skórze pojawia się zazwyczaj 4-7 dni po stosunku czemu towarzyszy bolesność i świąd tej okolicy z towarzyszącym zaczerwienieniem. Następnie dochodzi do powstania małych bolesnych pęcherzyków, które pękają tworząc powierzchowne owrzodzenia z czerwoną obwódką z tendencją do zlewania. Po około 10 dni owrzodzenia goją się pozostawiając niewielką bliznę. Powyższym objawom często może towarzyszyć ogólne osłabienie, gorączka i trudności w oddawaniu moczu.
U mężczyzn zmiany najczęściej umiejscawiają się na napletku, żołędzi i trzonu prącia, a u kobiet na wargach sromowych, łechtaczce, w pochwie lub na szyjce macicy. U obu płci zmiany mogą rozwijać się w okolicy odbytu w wyniku kontaktów analnych.
Pierwszorazowe wystąpienie opryszczki jest zdecydowanie najgorsze. Około 40% osób nigdy nie miało powtórnego ataku. Pozostali jednak mają około 4 do 5 nawrotów rocznie. U osób, które mają nawrotową opryszczkę, objawy pojawiają się zwykle po stosunkach seksualnych, opalaniu, po fizycznym lub emocjonalnym stresie. Nawroty opryszczki są częste u kobiet w okresie miesiączki. W opryszczce nawrotowej rzadko występują objawy ogólnoustrojowe takie jak ból głowy, gorączka czy bóle mięśni, a objawy w obrębie narządów płciowych takie jak ból, swędzenie i owrzodzenie są umiarkowane wyrażone. Rzadko dochodzi również do powiększenia węzłów chłonne co częściej zdarza się w przypadku opryszczki pierwotnej a objawy choroby utrzymują się zwykle do tygodnia. Nawroty mogą objawiać się również jako nerwobóle krzyżowe lub jako zmiany pęcherzykowe na pośladkach, wokół odbytnicy i z tyłu kończyn dolnych.
Powikłania opryszczki narządów płciowych
Najczęstszym następstwem jest występowanie nawrotów choroby, która ogranicza się zazwyczaj do jednej połowy ciała i w porównaniu ze zmianami pierwotnymi ma łagodniejszy przebieg. Nawroty częściej występują u 80% osób zakażonych HSV typ 2 podczas gdy u osób zakażonych typem 1 w 50%.
Opryszczka narządów płciowych może być również przyczyną zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych, zapalenia rdzenia kręgowego lub zaburzeń czynności układu autonomicznego. Zmiany poza narządami płciowymi dotyczące zwykle pośladków, pachwin lub ud mogą wystąpić w następstwie szerzenia się wirusa wzdłuż nerwów. Czasami może dojść do bakteryjnych nadkażeń owrzodzeń opryszczkowych.
Rozpoznanie opryszczki
Lekarz może rozpoznać opryszczkę narządów płciowych na podstawie historii Twojego życia seksualnego, objawów oraz wyników badania fizykalnego. Rozpoznanie opiera się na:
- stwierdzeniu zgrupowanych, drobnych pęcherzyków na podłożu zapalnym
- stwierdzeniu świądu oraz pieczenia
- szybkim przebiegiem choroby
- charakterystycznej lokalizacji zmian, najczęściej na granicy skóry i błon śluzowych.
Po to, aby potwierdzić rozpoznanie lekarz może wykonać testy do bezpośredniego wykrywania:
- posiew HSV
- badane immunofluoroscencyjne HSV
- wykrywanie DNA wirusa HSV
Wykonuje się również badanie surowicy krwi w odstępach 2 tygodni w której stwierdza się wzrost miana przeciwciał przeciwko HSV. Jednak w Polsce metody te są rzadko wykonywane.
Zapobieganie opryszczce
Aby pomóc w zapobieganiu rozprzestrzenianiu opryszczki narządów płciowych, osoby już zakażone powinny się powstrzymać od stosunków seksualnych w momencie, kiedy objawy są obecne. Powinni oni też powiedzieć wszystkim swoim partnerom seksualnym o swojej dolegliwości oraz używać prezerwatywy lub innego środka o charakterze bariery ochronnej podczas stosunku, która znacznie ogranicza przenoszenie opryszczki narządów płciowych na zdrowe osoby.
Leczenie opryszczki
W zmianach o małym nasileniu wystarcza leczenie miejscowe osuszające i odkażające (np. pasty cynkowe). Miejscowym lekiem, który działa jedynie na wirusy dzielące się czyli w okresie replikacji a który nie zapobiega nawrotom choroby jest acyclovir, jednak jego skuteczność jest znacznie gorsza w porównaniu ze podawaniem tego leku doustnie lub dożylnie.
Objawy opryszczki narządów płciowych mogą być leczone za pomocą doustnych leków przeciwwirusowych, takich jak: acyclovir, famciclovir, czy valacyclovir. Chociaż nie leczą one zakażenia opryszczkowego, skracają zdecydowanie czas trwania objawów skórnych oraz zapobiegają nawrotom i łagodzą ich nasilenie. Acyclovir może być stosowany doustnie 5 razy dziennie po 200 mg przez 5 dni. Kiedy zakażenie opryszczkowe rozprzestrzenia się po organizmie, może być one leczone za pomocą acycloviru podanego dożylnie.
Poza tym wskazane są witaminy z grupy B: witamina B1 oraz B12.
Pomocniczo w leczeniu opryszczki pospolitej stosuje się także leki działające przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
Chociaż obecnie nie ma leku na opryszczkę narządów płciowych, liczba jej nawrotów zmniejsza się z czasem. Codzienne przyjmowanie leków przeciwwirusowych może obniżyć ilość nawrotów objawów o co najmniej 75% u osoby cierpiącej na tego rodzaju zaburzenia stosunkowo często (6 albo więcej nawrotów w roku).